Microsoft PowerPoint Sinir Sistemi Histolojisi 2013-2014 Prof. Dr. Yusuf nergiZ. ppt [Uyumluluk Modu]

SİNİR SİSTEMİ 
HİSTOLOJİSİ
Prof.Dr.Yusuf NERGİZ

Sunum Planı
Merkezi Sinir Sistemi

Serebrum

Serebellum

Medulla spinalis

Pleksus koroideus

Meningsler
Periferik Sinir Sistemi

Periferik Sinirler

Spinal sinirler

Kraniyal sinirler

Ganglionlar

Duyusal ganglionlar

Otonomik ganglionlar

Sinir Sonlanmaları

Sinaps 

Serebrum

Serebrum,beyin sapı üzerinde yer alır.

İnterhemisferik yarık ile simetrik iki hemisfere ayrılır. 

Hemisferlerin yüzeyi sulkus ve giruslar gösterir. Serebrum: 

Frontal lob, 

Parietal lob, 

Oksipital lob, 

Temporal loblara ayrılır.

Hemisferlerin yapısını sinir hücrelerinin lokalizasyonlarına 
bağlı olarak, substansia alba ve substansia grisea 
oluşturmaktadır
.

Beyin Korteksi

Korteks Serebri

Hemisferlerin dıştan 1,5-4mm kalınlıktaki kısmıdır.

Bütün bilinçli ve istemli fonksiyonların gerçekleştiği 
bölümdür.

Nöron gövdeleri, dendritleri, aksonları, başka 
alanlardan gelen sinir liflerini, nöroglia ve kan 
damarlarını içerir.

Toplam korteks hacmi 300 cm
3
olup 10-14 milyar 
nöron içerdiği tahmin edilmektedir.

Merkezi sinir sisteminde lenf damarları bulunmaz.

Korteks 2 ye ayrılır.

Allokorteks

İzokorteks

Allokorteks

Toplam korteksin %10’nu oluşturur. 

3 tabakalı bir yapı gösterir.

Allokorteks,piriform alan,rhinensefalon 
ve hipokampal formasyondan oluşur. 

Bunlar dıştan içe doğru;
1.Moleküler tabaka
2.Granüler tabaka
3.Piramidal tabaka 

İzokorteks

Allokorteks dışındaki alanlar izokortekse aittir.

Toplam korteksin %90’ını oluşturur.

İzokorteks,hücre lif yapısı bakımından bazı 
özellikler taşıyan 6 temel tabakaya sahiptir. 

Bu tabakalı yapı oluşurken korteksin farklı 
tabakalarını, bölgelerini ve farklı beyin 
merkezlerini birbirine bağlayan ara nöronlar 
gelişmiştir.

Serebral Korteks Nöron Tipleri
Serebral kortekste 60 dan fazla nöron tipi 
tanımlanmakla birlikte bunlar;
1)
Piramidal hücreler,
2)
Yıldız hücreler,
3)
Horizontal hücreler,
4)
Fuziform hücreler,
5)
Martinotti hücreleridir.

Cajal hücreleri
Yıldız hücreleri
Piramidal nöron
Martinotti hücreleri

1.Piramidal hücreler

Çapları 10-100 µm arasında değiştiğinden, küçük, orta, 
büyük ve dev piramidal hücreler (
Betz hücreleri)
olarak 
tanımlanmaktadır. 

Piramidal nöronların perikaryonu, tepesi yüzeye dönük 
piramid biçimindedir.

Bütün piramidal hücrelerin dendritleri,dikensi çıkıntılarla 
kaplıdır.

Elektron mikroskopik düzeyde incelendiğinde bu dikensi 
kısımların sinaptik alanlar oldukları görülür. 

Hücrenin apeksinden kalın bir dendrit çıkar buna 
apikal 
dendrit
adı verilir. Apikal dendrit dallanarak yüzeyde 
horizontal dallar ile sonlanır.


Piramidal hücrelerin taban kenarlarından 
bazal 
dendritler
çıkar ve perikaryon çevresinde yüzeye 
paralel yönde yayılırlar. 

Piramidal hücrelerde perikaryon tabanının ortasından 
hafif şişkinlikle gövdeden ayrılıp substantia albaya 
uzanan bir akson bulunur. 

Tipik piramidal hücrelerin dışında korteks içerisinde 
oldukça çok sayıda tabanları yüzeye bakan, devrilmiş 
piramidal hücrelere de rastlanır. 

Substansia albada miyelinle örtülen aksonlar 
korteksin efferent liflerini oluştururlar.
1.Piramidal hücreler (devam-1).

Substantia albada miyelinli sinir lifler değişik yönlerde 
seyreder.

Assosiasyon lifler
(Bir beyin hemisferin farklı 
bölgelerini birbirine bağlayan lifler). 

Komissural lifler
(Bir beyin hemisferini karşı 
hemisferin farklı bölgelerine bağlayan lifler). 

Projeksiyon lifleri
(Beyin korteksini alt merkezlere 
bağlayan lifler).
1.Piramidal Nöronlar (devam-2)

2.Yıldız hücreler

Küçük bir hücre gövdesine sahiptir.

Kısa  bir aksona ve her yönde seyreden 
çok sayıda dendritlere sahiptirler. 

Akson korteks dışına çıkmadan 
piramidal hücreler çevresinde sonlanır.

3.Horizontal hücreler

Genellikle korteksin en dış tabakasında 
yer alırlar. 

Bu hücrelerin  perikaryonları   
çoğunlukla mekik şeklindedir.

Dendrit ve aksonları yüzeye parallel 
seyreder. 

4.Fuziform hücreler

Genellikle beyin korteksinin en derin 
tabakasında yer alırlar

Bir çok piramidal nöronla sinaps yaparlar.

5.Martinotti hücreleri

Küçük gövdeli multipolar nöronlardır.

Tersine dönmüş nöronlardır (Apeksi substansiya 
albaya, tabanı yüzeye bakar).

Dendritleri kortekse dağılırken, aksonları 
substansiya albaya girer.

İzokorteks
İzokorteks 6  katmandan meydana gelmiştir.
Bunlar;
I-Molekülar tabaka 
II-Dış granüller tabaka. 
III-Dış piramidal tabaka. 
IV-İç granüller tabaka 
V-İç piramidal tabaka.
VI-Multiform tabaka.

I-Molekülar tabaka

hücreden fakir, çeşitli büyüklükteki 
katmanlardaki piramidal hücrelerin 
apikal dendritleri ve bazı yıldız 
hücrelerin dendritlerinin horizontal 
dallanmalar yaptığı tabakadır.

Bütün bu dendrit ve akson 
dallanmaları bu tabakada  
horizontal 
bir pleksus
yaparlar. Çok az sayıda  
horizontal duruşlu nöronlar yer alır. 

II-Dış granüller tabaka.
yıldız hücreleri, birkaç küçük 
piramidal hücre ve çeşitli sinir 
sonlanmalarından oluşur.
III-Dış piramidal tabaka.
küçük, orta ve büyük piramidal 
hücreler ve bir miktar yıldız 
hücrelerden oluşur. 
Afferent uzun bağlantı lifleri bu 
tabakada horizontal Bechterev 
çizgisini yaparlar. Piramidal 
hücrelerin aksonları alttaki 
substansiya albada kortekse 
kollateraller vererek ilerler.

IV-İç granüller tabaka

Yıldız hücrelerinden oluşan bu tabakada talamustan 
gelen afferent liflerin son dalanmaları Baillarger'in 
dış çizgisini yapar. 

Bu tabakalardaki hücreler, özellikle IV. laminadaki 
hücreler, gelen uyarıyı ara nöronlarla korteksin daha 
derindeki effektör nöronlarına aktarır. 

Bu hücreler fonksiyon açısından serebellum granüler 
hücrelerine ve sipinal kordun ara nöronlarına  
benzerler.

V-İç piramidal tabaka.

Başlıca orta ve büyük piramidal nöronlardan yapılmış bu tabakada afferent
kısa bağlantı lifleri Baillarger'in iç çizgisini yapacak şekilde sonlanır.

Bu tabakada motor merkezlerde ayrıca dev piramidal hücreler bulunur ve
III. tabakadakiler gibi aksonlarını substansiya albaya gönderir.

V. laminadaki piramidal hücreler korteksin effektör nöronlarıdır. Bunların
aksonları;
Diğer beyin bölgelerine,
Medulla spinalise inen efferent yolları,
Çok uzak korteks bölgelerine giden bağlantı yollarını ve
Karşı taraf hemisfer kortteksine giden komissural yolları oluştururlar.

VI-Multiform tabaka.

Çok sayıda 15-30 µm çapında mekik 
şekilli hücreler ve bir miktar fusiform 
tipte yıldız hücrelerce oluşturulur. 

Fuziform şekilli hücreler uzun eksenleri 
yüzeye dik yerleşim gösterirken 
aksonları substansia albaya kadar 
uzanır.

Korteks serebri (devam)

Frontal bölgede; piramidal 
hücre laminaları (3. ve 5. 
laminalar) 

Parietal bölgede,granuler hücre 
laminalar (2. ve 4. laminalar) iyi 
gelişmiştir.

Poler bölgeler, 6 tabakalı klasik 
korteks yapısını en iyi yansıtan 
bölgelerdir.

Subkortikal Çekirdekler 

Hepsine birden korpus striatum adı verilir.

Hemisferlerin talamusa komşu bölgelerinde yer alırlar. 

nukleus kaudatus, 

nukleus lentiformis (pallidum ve putamen)

klaustrumdan oluşurlar.

Subkortikal çekirdekler,değişik boyutlarda mulltipolar  
sinir hücrelerince oluşturulan ekstrapiramidal motor 
merkezlerdir. 

Putamen'in sinir hücreleri değişik büyüklüktedir ve çoğu 
yıldız biçimindedir.

Pallidum'un sinir hücreleri nisbeten iri ve çoğu fuziform 
biçimdedir.

Nukleus kaudatus'da sinir hücreleri yine çeşitli 
büyüklüktedir.

Hipokampus
Dıştan içe doğru şu 
tabakalardan oluşur;

Alveus 

Str. oriens

Str. piramidale

Str. radiatum 

Str. lakunozum

Kan-Beyin bariyeri

Kan-beyin bariyerinin görevi, kandaki virüs, bakteri vb 
gibi patojenlerin yanında toksik maddelerin MSS 
organlarına geçişini engellemektir.

Kan-beyin bariyerinin elemanları:

Kapiller endoteli arasında yer alan zonula okludens   
tipi sıkı bağlantılar

Kesintisiz endotel bazal laminası

Astrositlerin glial ayakçıklarının oluşturduğu glial 
membranlar.

Serebellum

Ak Cevher
Serebellum
Gri Cevher

Serebellum

Vücut hareketlerinin koordinasyonu ve 
kas tonusunun regülasyonundan 
sorumlu merkezi sinir sistemi organıdır. 

4.Ventrikülün üzerini örten beyincik 
ortada 
vermis
olarak adlandırılan bir 
orta parça ve bunun her iki tarafında 
yer alan 
serebellar hemisiferlerden
oluşmuştur. 

Serebellum

Yüzeyden oldukça derin 
bölgelere kadar inen 
yarıklar nedeniyle çok 
geniş bir yüzey alanına 
sahiptir. 

Bu girintiler, sagittal 
kesitlerde ağaç 
görünümünü vermesi 
nedeniyle Arbor vitea
(hayat ağacı)olarak 
adlandırılır.

Serebellum (devam)
•
Substansia albayı her yerde 
eşdeğer kalınlıkta saran 
substansiya grisea 
tarafından oluşturulan 
cortex cerebelli
üç 
tabakalı bir yapı sergiler.

stratum molekülare

stratum gangliosum

stratum granulosum'dur

1-Stratum molekülare

Nörondan fakir bir katman olup, miyelinsiz lifleri ve 
Pürkinje hücrelerinin yoğun dallanmaya sahip 
dendritlerini içerir.

Bu tabakanın dış kısmında yıldız hücreleri  yer alır. 

8-10 µm boylarında küçük hücrelerdir.

Yıldız şeklinde bir gövdeye sahiptir. 

Her  yönde uzanan dendritlere ve pürkinje hücrelerinde 
sonlanan çok sayıda uzantıya sahiptir. 

1-Stratum molekülare (devam)

Moleküler tabakanın iç kısmında, biraz daha büyük olan 
sepet hücreleri yer alır.

Bu hücrelerin aksonları, Pürkinje hücreleri perikaryonu 
üzerinde ilerlerken, Pürkinje hücrelerinin gövdesini bir 
örgü gibi saran (sepet)  ve sinaps yapan kollateraller 
verirler. 

Bu sinapslar, Pürkinje hücresi parikaryonunda akson 
konisi civarında ve bir miktar da gövdeden henüz çıkmış 
akson üzerinde konumlanmıştır. 

Sepet hücrelerinin sinapsları dışındaki alanlar Bergmann 
glia hücrelerince  kuşatılır.

2-Stratum gangliozum
(Pürkinje hücre tabakası)

Tek sıra halinde dizilmiş ,Pürkinje hücreleri’nin 
perikaryonlarından meydana gelen bir tabakadır.

Pürkinje hücreleri armut biçimli perikaryona ve tek düzlemde 
dallanan bir apikal (primer) dendrite sahiptir. 

Bol iri kitleler halinde Nissl maddesi, açık tonda boyanan 
nukleus, belirgin bir nukleolus içerirler.

Pürkinje hücrelerinin dendritleri moleküler tabaka içerisinde 
yayılırken, perikaryonun tabanından çıkan akson, granüler 
tabakayı geçip ak maddeye katılır, miyelin kılıfla sarılır ve 
serebellum nukleuslarının nöronlarında sonlanırken geri dönen 
kollateraller de verir. 

3-Stratum granulozum
Bu tabakada iki tip hücre yer almaktadır.
A-Granül hücreleri

3-5 µm çapında ve fazla sayıda bulunan bu 
hücrelerin küçük olmaları, tabakaya granüler 
görünüm vermektedir.

Bu hücreler yıldız şeklinde bir perikaryona 
sahiptirler
.


Granül hücreleri,hem merkezi sinir sisteminin 
hem de organizmanın en küçük hücreleri olarak 
bilinirler. 

Az sayıda ve oldukça kısa olan, terminal noktada 
bir kaç pençe benzeri küçük dallanmalarla 
sonlanan dendritlere sahiptirler.

Aksonları ise direk stratum molekülareye çıkar 
ve burada 
T 
şeklinde dallanarak uzun mesafeler 
kat eder. 

Bu sırada rastladığı Pürkinje hücresi dendritleri 
ve diğer yıldız hücreleriyle sinapslar yapar.
3-Stratum granulozum (devam-1)

B-Golgi tip II hücreleri.

Daha büyük olan ve daha az sayıda yer alan bu hücreleri 
granüler hücrelere göre oldukça iri nöronlardır. 

Dendritleri moleküler tabakada dallanır ve yüzeye kadar 
ulaşırlar. 

Bu dallanma her yöndedir ve birkaç Pürkinje hücresine ulaşır. 

Aksonları ya glomerulus içinde sonlanır ya da çok ince bir lif 
püskülü oluşturacak şekilde dalara ayrılır.
3-Stratum granulozum (devam-2)

Glomerulus Serebellaris

Granül hücreleri arasında 
glomerül 
(Glomeruli 
cerebellaris) olarak adlandırılan, hücre içermeyen, 
afferent sinir lifi (Moosy-lıfleri) sonlanmalarıyla granül 
hücrelerin dendritlerinin sinaps yaptığı, 
eozinofilik 
küçük alanlar
bulunur. 

Bu alanlar  granül  hücresinin dendriti ile iki aksondan 
oluşan özel bir sinaps tipidir. 

Aksonlardan biri substansiya albadan gelen afferent 
lifler, diğeri stratum granulosumda yer alan  Golgi –II 
tip hücresinin aksonudur. 

Bu alanlarda ayrıca Golgi hücrelerinin kısa aksonları da 
sonlanır

Golgi tip ıı 
Hüc
.
Granul Hüc.
Glomeruli cerebellaris
Granul hüc. dendr
Mossy lif
Golgi Hüc.
Astrosit

Serebellumun glia hücreleri

Oligodendrositler, 

Protoplazmik astrositler, 

Bergmann-glia hücreleri  

Fanjana hücreleri.

Fanjana Hüc.
Bergmann Glia. Hüc.
Purkinje hüc.
Protoplazmik astrosit
Oligodendrosit
Cerebellumun glia hücreleri

Bergmann ve Fanjana Hücreleri
Bergmann-glia hücreleri

Pürkinje hücreleri arasında yer alırlar.

Yüzeye kadar uzanan ve meninkslere karşı 
son ayakçıklar halinde sonlanarak bir gliöz 
membran meydana getirirler. 

Pürkinje hücrelerinin ölmesi durumunda 
Bergmann glia hücreleri hızla çoğalarak bu 
alanları doldururlar. 

Fanjana hücreleri

Birçok kısa uzantıya sahiptirler

Serebellumun afferent sinir lifleri
Tırmanıcı Lifler

Pürkinje hücreleri dendritlerinin dallarını bir sarmaşık gibi  
sarararve bunların üzerinde sonlanır.

Bu lifler nukleus olivavariyustaki nöronlardan kaynaklanır ve 
her biri sadece bir Pürkinje hücresi üzerinde sonlanırlar.

Yosun lifler

Medulla spinalisteki çekirdeklerden kaynaklanır ve  granüler 
hücreleri üzerinde sonlanırlar. 

Bu afferent liflerin ileri derecede sık ve ince dallanma biçimi 
yosunu anımsattığı için, yosun lifler olarak adlandırılır.

Serebellumun Afferent Sinir Lifleri     
(devam)

Serebellar korteksin efferent elemanları olan Purkinje 
hücrelerine direkt olarak tırmanıcı lifler yoluyla,indirekt 
olarak  granüler hücreler üzerinden, yosun lifler 
yoluyla impulslar gelir.

Yıldız  hücreleri, sepet hücreleri ve Golgi hücreleri, 
Pürkinje hücresi üzerinde etkili olan frenleyici 
(inhibitör) ara nöronlardır. 

Bu nöronlar glomerüler sinapslar yoluyla, afferent lif 
kollateralleri ve yosun lifler yoluyla uyarılmaktadır.

Böylece bir Pürkinje hücresi uyarıldığında tüm diğer 
Pürkinje hücreleri inhibe edilmiş olur

Substansiya alba da yer alan nükleuslar

Nuc.fastigi

Nuc.globosus

Nuc.emboliformis

Nuc.dentatus

Medulla Spinalis

Medulla Spinalis

Ortalama 40-45 cm uzunluğunda, 1 cm çapında,30 gr 
ağırlığındadır.

Kranialde medulla oblangata,  kaudalde 2. lumbal 
vertebra seviyesinde sonlanır.

Vertebral kanal içinde olup,yetişkinlerde vertebral 
kanalın 2/3 kısmını doldurur.

Omuruliğin omurga kanalındaki yerine göre değil, 
spinal sinirlerin çıkış yerine göre servikal, torakal, 
lumbal ve sakral olarak bölümlere ayrılır. 

Medulla Spinalis
Ön Boynuz
Arka Boynuz
Ak Cevher
Gri Cevher
Septum mediana 
posterior
Fissura mediana 
anterior

Gri Cevher (Substansiya Grisea)

Nöron,nöron uzantıları,glial hücreler ve kan damarları bulunur.

Nöronlar, multipolar olup, değişik büyüklüktedir.

Golgi-1 nöronlar uzun aksonludur, aksonlar ak cevhere ya
da ön spinal kökler içine geçer.

Golgi-2 tip nöronların aksonu kısadır, gri cevherden dışarıya
çıkmaz.

İntrasegmental nöronlar sadece bir segmentte bulunur

İntersegmental
nöronlar
bütün
segmentler
boyunca
bulunmaktadır.

Nöronlar gri cevher içinde küçük ya da büyük gruplar
oluşturacak biçimde yer alır. En büyük nöronlar (motor
nöronlar) ön boynuzda yer alırlar

Ak Cevher (Substansia alba)

Myelinli ve myelinsiz sinir fibrilleri, glialar, kan damarları
ve pianın içe doğru uzantılarından oluşur.

Piamaterin hemen altında glialar oldukça kalın bir tabaka
oluştururlar: