Microsoft Word istehsal m?SR?FL?Rinin ucotu, T?Hlili v? Onun s?M?R?Liliyinin yuks?Ldilm?Si yollari docx
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- N UÇOTU, T ƏHL İL İ V Ə ONUN
|
1
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ
“MAGİSTRATURA MƏRKƏZİ”
Əlyazma hüququnda
QULİYEVA NİGAR İLQAR qızı
“ İ
SƏMƏRƏLİLİYİNİN YÜKSƏLDİLMƏSİ YOLLARI ” MAGİSTR DİSSERTASİYASI İ
2
MÜNDƏRİCAT
FƏSİL 1 İSTEHSAL MƏSRƏFLƏRİN UÇOTUNUN MÜASİR VƏZİYYƏTİ, ONUN MƏQSƏDİ VƏ PRİNSİPLƏRİ
1.1.
İstehsal məsrəflərin uçotunun mahiyyəti, məqsədi və prinsipləri 6
İstehsal məsrfələrin təsnifatı və onların təkmilləşdirilməsi istiqamətləri 20
FƏSİL 2 İSTEHSAL MƏSRƏFLƏRİN UÇOTUNUN TƏŞKİLİ METODİKASI
2.1.
Material ehtiyatlarının uçotu və onlar üzərində nəzarətin təşkili metodikası 28
2.2.
Məsuliyyət mərkəzləri üzrə məsrəflərin uçotu və onun üzərində nəzarətin təşkili metodikası 33
2.3. Məsrəflərin “Direkt-kostinq” sistemi üzrə uçotu və məhsulun maya dəyərinin kalkulyasiyasə 42
FƏSİL 3 MƏHSULLARIN MAYA DƏYƏRİNİN TƏHLİLİ VƏ ONUN AŞAĞI SALINMASI YOLLARI
3.1.
Əmtəəlik məhsulun maya dəyərinin iqtisadi məzmunu, təhlilin vəzifələri, informasiya mənbələri və göstəricilər sistemi 51
3.2. Məhsulun maya dəyəri planənən realləəənən təhlili 54
3.3.
Əmtəəlik məhsulun maya dəyərinin təhlili və onun aşağı salınması yolları 59
3.4. Məhsulun maya dəyərinə təsir göstərən amillərin təhlili 64
Əmtəəlik məhsulun bir manatına çəkilən xərclərin təhlili və onun aşağı salınma ehtiyatları 66
3.6.
əmtəəlik məhsulun bir manatəna çəkilən xərcə təsir edən amillərin təhlili 71
NƏTİCƏ VƏ TƏKLİFLƏR
79 Ə DƏBİYYAT SİYAHISI 83
3
GİRİŞ
İş in aktuallığı. Müasir şəraitdə mühasib, müəssisənin maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinə təsir göstərə bilən hər hansı bir praktik qərarın qəbulu prosesində öz sözünü demək hüququna məxsus olan vəzifəli şəxslərdən birisi olmalıdır. Xüsusən də bu zərurət müqavilələr bağlınılan zaman son dərəcə vacibdir. Belə ki, son nəticədə müəssisənin maliyyə itkisi ilə bağlı səbəblərin izahı bilavasitə mühasibdən tələb olunur. Buraxılış işində istehsal məsrəflərinin uçotunun nəzəri və metodoloji məsələləri araşdırılmış, onun yarımfabrikat və yarımfabrikatsız variantlarına konkret münasibət göstərilmiş və konkret nəticələrə gəlinmişdir. Dünyanın bütün ölkələrində mühasibat uçotu biznesin işgüzar dili hesab olunur. Eyni zamanda, hər bir müəssisədə mühasibat uçotu ölkənin spesifik sosial - iqtisadi, siyasi və mədəni xüsusiyyətlərini əks etdirir. Mühasibat uçotu haqda Qanun ölkənin bütün ərazisində mülkiyyət formasından asılı olmayaraq onun vahid hüquqi və metodoloji əsasını müəyyənləşdirmişdir. Mühasibat uçotu haqda yeni qanunun başlıca məqsədi aşağıdakıları əhatə edir:
Əmlakın, öhdəliklərin və müəssisə tərəfindən həyata keçirilən təsərrüfat əməliyyatlarının uçotunun vahid metodoloji prinsip əsasında aparılması; Müəssisənin əmlak vəziyyəti, gəlirləri və məsrəfləri haqda mühasibat hesabatlarından istifadə edənlər üçün zəruri sayılan müqayisəli və etibarlı informasiyaların təqdim olunmasını və i.a. İş
dən mühasibat uçotunun normativ tənzimlənməsi sistemi haqda hazırlanılan sə- nədlər dörd səviyyəni əhatə edir; qanunvericilik, normativ, metodoloji və təşkilati. Birinci qrupa qanunvericilik sənədləri aiddir: müvafiq qanunlar, Respublika Prezidentinin fərmanları və Respublika Nazirlər Kabinetinin qərarları. Mühasibat uçotunun aparılmasının baza qaydalarının müxtəlif qaydalarını əhatə edən normativ sənədlər ikinci qrupa ad edilir. Bununla əlaqədar olaraq, 4
tender qaydasında qalib çıxan bir xarici firma artıq Azərbaycanın müəssisələri üçün beynəlxalq tələblərə cavab verə bilən müvafiq standartların hazırlanması işinə başlamışdır. Standartların başılaca məqsədi mühasibat uçotunun əsas prinsiplərinin və anlayışlarının vahid qaydalarının, vahid terminologiyanın, mühasibat hesabatla- rının vahid formalarının hazırlanması hesab olunur. Mühasibat uçotunu normativ qaydada tənzimləyən üçüncü qrup metodik sənədlərə aid edilir: təlimatlar, tövsiyyələr, metodik göstrişlər və i.a. Təşkilati məsələlərdə müəssisənin uçot siyasətini formalaşdıran işçi sənədlər dördüncü qrupu təşkil edir. Son illərdə müəssisələrdə istehsal məsrəfləriniin uçot və məhsulların maya dəyərinin kalkulyasiyası ilə əlaqədar mövcud olan və hər addımda özünü göstərən problemlərin həlli istiqamətində müəyyən işlər görülmüşdür. Təcrübə göstərir ki, görülən işlər bazar münasibətlərinin tələblərini, investorları, kreditorları və xüsusən də, maliyyə hesabatlarından istifadə edən təsisçiləri təmin edə bilmir. Bu gün həm bütövlükdə, həm də müxtəlif təsərrüfat subyektləri üzrə istehsal məsrəflərinin uçotunun metodiki və metodoloji məsələlərini həll etmək üçün səfərbərliyə alınmamış kifayət qədər çoxlu ehtiyatlar mövcuddur. Cəsarətlə demək olar ki, araşdırdığımız magistr işi həm nəzəri, həm də praktiki baxımdan çox zəif təqdim olunmuşdur. Xüsusən də tədqiqatların böyük əksəriyyəti sənaye müəssisələrinin timsalında yazılmış və uçotun yarımfabrikat və yarımfabrikatsız variantlarının xüsusiyyətləri diqqətdən kənarda qalmışdır. Odur ki, biz, həmin məsələlərin tədqiq olunmasını ön plana çəkmişik və onların həlli ilə əlaqədar bəzi tövsiyələr hazırlmağa çalışmışıq. Dissertasiya işində bazar iqtisadiyyatının başlıca prinsipləri əsas götürülmək şərtilə sənayedə istehsal xərclərinin mövcud təsnifatı verilmiş, bu təsnifatın idarəetmə uçotuna uyğunlaşdırılması əsaslandırılmış, xərclərin bölüşdürülməsi prinsipləri, xüsusən də sənaye istehsalının həqiqi maya dəyərinin müəyyənləş- dirilməsinə dair təkliflər hazırlanmışdır.
5
Sənaye müəssisələrində xərclərin uçotunun metodikası və metologiyasının araşdırılması və konkret tövsiyyələr hazırlanması üçün hazırda fəaliyyət göstərən «İnkor» Məhdud Məsuliyyətli Müəssisəsinin uçot, hesabat və digər normativ materiallarından istifadə edilmişdir. Tədqiqitatın nəzəri-metodoloji əsaslarını uçot, audit və respublika iqtisadçı- larının əsərləri, dövlətin, xüsusən də Respublika Maliyyə Nazirliyinin müvafiq normativ sənədləri təşkil edir. İşdə təhlil, müqayisə, balans ümumiləşdirməsi, müşahidə və s. metodlardan yaradıcılıqla istifadə edilmişdir. İş
Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|