Mustaqil ish tayyorladi: Uzmanov b mavzu: Sezgi, diqqat, xotira va uning turlari

Mustaqil ish tayyorladi: Uzmanov b mavzu: Sezgi, diqqat, xotira va uning turlari

MUSTAQIL ISH
Tayyorladi: Uzmanov B


Mavzu: Sezgi, diqqat, xotira va uning turlari.
Odamga xar bir daqiqada atrof-muxitdan juda kup narsa va xodisalar tasir etib turadi. Lekin odamga tasir etayotgan bu narsa va xodisalaryaing hammasi bir xil aniqlikda aks ettirilmaydi. Ulardan ayrimlari anik yakkol aks ettirilsa, boshqa birlari shunchaki juda xira aks ettiriladi, yoki umuman aks ettirilmaydi. Bu esa ana shu odamga tasir etayotgan narsalarga diqqatning kay darajada karatishiga boglikdir. Demak, diqqatimiz qaratilgan narsa va xodisalar anik; va tula aks ettiriladi. Diqqatning nerv-fiziologik asosida orientirovka yoki tekshirish deb ataladigan maxsus refleks yotadi. Bunday refleksii akademik I.P.Pavlov maxsus ibora bilan «bu nima ran refleksi» deb ham ataydi. Ana shu refleks odatda organizmga tosatdan birorta yangi narsaning tasiri yoki xaddan tashqari kuchli tasirot orqali hosil boladi. Orientirovka yoki tekshirish refleksi diqqatning fiziologik asosi xisoblanadi, chunki bu refleks bosh miya yarim sharlarining pusti da kuchli qozgalish jarayonidan iborat boladi. Boshqacha kilib aytganda xar bir daqiqada organizmga turli narsalarning tasiridan hosil bolgan kozgalishlarga nisbatan orientirovka yoki tekshirish refleksi ayni chogda nisbatan kuchli (yani optimal) kozgalish manbaini yuzaga keltiradi. Bosh miya yarim sharlarining postida paydo boladigan kuchli kozgalish manbai nisbatan uzoqroq saqlanib turadigan mustahkam kozgalish boladi.


Ixtiyorsiz diqqat deb tosatdan tasir qilgan biror sabab tufayli bizning hohishimizdan tashkdri hosil boladigan diqqatga aytiladi. Odamning koz ongida paydo boladigan juda yorkin rangli narsalar, ozining tashki korinishi jixatidan odatdagi narsalardan keskin farq kiluvchi predmetlar, tosatdan paydo bolgan qattik, tovush, biror narsaning keskin harakati va shu kabilar ixtiyorsiz diqqatni yuzaga keltiruvchi sabablar bolishi mumkin. Masalan, xikoya oqish mashguloti paytida tosatdan uchib otgan reaktiv samolyotning kattik; va baxaybat tovushi hammaning diqqatini beixtiyor oziga jalb kiladi.