Nitqin gücü onun səmimiyyətindədir Azərbaycan nitq mədəniyyətinin təşəkkülündə əvəzsiz xidmətləri olan ulu öndər Heydər Əliyevin nitq və

“Azərbaycan”.-2012.-1 yanvar.- N 1.-S.4.

Nitqin gücü onun səmimiyyətindədir

Azərbaycan nitq mədəniyyətinin təşəkkülündə əvəzsiz xidmətləri olan  ulu öndər Heydər Əliyevin nitq və

çıxışlarının  elmi  araşdırılmasına  bu  gün  də  ciddi  ehtiyac  duyulur.  Nitqin  auditoriyada  təsir  gücünü

müəyyənləşdirən  mühüm  amillərdən  biri  səmimiyyətə  söykənməkdir  ki,  ulu  öndərin  nitqlərinə  səmimiyyət

həmişə  hakim  olub.  Bu  səmimiyyət  müxtəlif  auditoriyalarda,  müxtəlif  nitq  üslublarında  Heydər  Əliyevin

"nitq üslubuna" uyğun şəkildə özünü qabarıq büruzə verir.

Azərbaycanın hamımızın vətəninə çevrilməsi həm də ana dilimizlə bağlıdır.  Canından əziz sevdiyi Azərbaycan

dili haqqında Heydər Əliyevin fikirləri, mülahizələri, dilimizin qorunması yolunda həyata keçirdiyi tədbirlər bu gün

də zamanın nəbzi ilə eyni vurur.

Siyasi natiqliyimizin banisi kimi Heydər Əliyevin nitq mədəniyyətinin formalaşmasındakı rolunu bir məqalə ilə

işıqlandırmaq  fikrindən  uzağıq.  Məqsədimiz  səmimiyyət  adlı  ünsiyyət  vasitəsinin  böyük  natiqin  nitqində  yerini

müəyyənləşdirməyə  cəhd  etməkdir.  Ulu  öndər  özü  demiş,  "bu  zəngin  dil","bu  böyük  söz  ehtiyatına  malik

Azərbaycan  dili"  ilə  ölkəiçi  və  xarici  auditoriyaların  fəthi  səmimiyyətsiz  keçinmir.  Bu  səmimilik  müxtəlif

auditoriyalarda, fərqli nitq üslublarında, ölkə həyatının gərgin və nisbətən gərgin şəraitlərində onun çıxışlarını tərk

etməmişdir.

Heydər  Əliyev  səmimiyyəti  xalq  dilindən  güc  alan,  analitik  təfəkkürə  əsaslanan,  dilimizin  nitq  vasitələri  ilə

cazibədar  şəkildə  harmoniya  təşkil  edən,  poetik  duyğulara  söykənən,  auditoriyaları inandırmaq  gücündə  olan  bir

səmimiyyətdir. Bu səmimiyyət hər şeydən öncə  böyük natiqin doğma dilimizə olan münasibətində özünü göstərir.

21 dekabr 1993-cü il tarixdə Fransaya rəsmi səfəri zamanı Parisdə mətbuat konfransında jurnalistin Heydər Əliyevə

"Siz  rusca  danışırsınız?"  sualına  verdiyi  cavab  səmimyyətin    güclü  məntiqlə  əlaqəsinə  misaldır:  "Mən  axırıncı

sualınıza  dərhal  cavab  verəcəyəm,  nə  üçün  rusca  danışıram.  Bizim  doğrudan  da,  gözəl  dilimiz  var  və  mən

Azərbaycan  dilini  sevirəm.  Bu,  Azərbaycanın  dövlət  dilidir,  ölkədə  yalnız  Azərbaycan  dilində  çıxış  edir  və

danışıram. Lakin burada, Fransada əvvəla, görüşdüyüm adamlar arasında, hiss etdiyim kimi, rus dilini bilən çoxlu

adam var. Deməli, onlar məndən informasiyanı artıq bilavasitə alırlar, ikincisi, cənab Mitteranın tərcüməçisi ancaq

fransız  dilindən  rus  dilinə  və  rus  dilindən  fransız  dilinə  tərcümə  edir.  Buna  görə  də  mən  burada  mövcud  olan

qaydanı pozmaq istəmədim".

Heydər  Əliyev  nitqindəki  səmimiyyət  müxtəlif  nitq  üslublarında  özünü  qabarıq göstərir.  Bu  səmimiyyət  ciddi,

rəsmi üslublarda ilıq bahar günəşi təki parlayır, xalqı səfərbər etməyə, müstəqilliyin möhkəmlənməsi yolunda ciddi

addımlar  atmağa  səsləyir.  Bakıda  ümumrespublika  müşavirəsindəki  çıxışı  (24  avqust  1993-cü  il)  bunun  bariz

nümunəsidir: "Düzdür, şəhidlər də verdik, ancaq Azərbaycanın müstəqilliyi yolunda bir çox şəhidlər vermişik. Ola

bilər bundan sonra da verək, Azərbaycan Respublikasının bütövlüyü hər bir adamın həyatından     qat-qat yüksəkdir,

mənim  də  həyatımdan  yüksəkdir.  Mən  də  müstəqil  Azərbaycanın  dövlətçiliyini,  suverenliyini,  bütövlüyünü

qorumaq  üçün  həyatımı  qurban  verməyə  hazıram.  Sizə  söz  verirəm  və  güman  edirəm  ki,  hamımız  birlikdə  bu

vəziyyətdən çıxa biləcəyik".

Böyük  natiqin  çıxışlarındakı  fikirlərin  sonda  reallaşması  onu  auditoriyaların  gözündə  ucaldır,  insanların  öz

liderinə  səmimi  qəlbdən  bağlanmasına  gətirib  çıxarır.  Bu  səmimiyyət  ulu  öndərin,  onu  böyüdüb  başa  çatdıran

xalqına  qədirbilənliyidir.  Bu  qədirbilənlik  Elmlər  Akademiyasında  ziyalılarla  görüşdə  necə  də  gözəl  səslənir:

"Azərbaycan xalqı məni böyüdüb, geniş ictimai-siyasi fəaliyyətlə məşğul olmağım üçün yol açmış, uzun illər mənə

böyük  etimad  göstərmişdir.  Həyatımın ağır  dövründə  daim  Azərbaycan  xalqının  mənə  olan  müsbət  münasibətini,

hörmətini,  uzaqda  olsam  da,  duymuşam,  hiss  etmişəm.  Bu  tellər  heç  vaxt  qırılmayıb,  məni  ağır  imtahanlardan,

əzab-əziyyətlərdən və hətta təqiblərə məruz qaldığım ağır dövrdən də çıxarmışdır".

Bütün çıxışlarında  "xalq hər şeyi bilməlidir, xalqdan heç nəyi gizlətmək olmaz "  prinsipinə söykənən ulu öndər

problemləri xalqla birgə çözməyə üstünlük verir. Elə məhz buna görə də həmin çıxışlar təsirsiz qalmır, qəlblərdə öz

izini qoyur: "Yaşayış üçün ən zəruri olan çörəyin və çörək məmulatının qiymətlərini artırmağın məqsədəuyğunluğu

həmişə  çox  böyük  şübhə  yaratmış,  tərəddüdlərə  səbəb  olmuşdur.  Ancaq  bizim  maliyyə  vəziyyətimiz  getdikcə

ağırlaşdığına  və maliyyə-kredit prosesləri  çətinləşdiyinə görə, bu  məsələləri  noyabrın 19-da  geniş  müzakirə  etdik.

Qiymətlərin  artırılması  ilə  əlaqədar  müəyyən  kompensasiyaların  verilməsi,  minimum  əməkhaqqının  artırılması

barədə  qərar  qəbul  olunmuşdur.  Bütün  bunlar  əhalinin  güzəranının  müəyyən  dərəcədə  yaxşılaşmasına  kömək

edəcəkdir".

Heydər Əliyev səmimiyyətində ciddi dövlətçilik, milli mənafelərin qorunmasına yönələn sərt çalarlı bəyanatlar

birgə təsadüf edir: "Son illərdə Azərbaycanda baş verən proseslərdə, mətbuat səhifələrində, ayrı-ayrı ictimai-siyasi

xadimlərin çıxışlarında belə fikirlər söylənilib ki, əsrlər boyu Azərbaycanın sərvətləri yabançı dövlətlər tərəfindən

vəhşicəsinə,  insafsızcasına  dağıdılıb,  Azərbaycan  xalqına  bu  sərvətlərdən  heç  nə  çatmayıb.  Yəqin  ki,  belə  hallar

olub və bundan sonra biz buna yol verə bilmərik. Məhz buna görə də biz iyun ayının 24-də xarici şirkətlərlə demək

olar ki, bağlanmaq ərəfəsində olan müqavilələrin müvəqqəti olaraq dayandırılması qərarını qəbul etdik. Bu heç də o

demək deyil ki, biz bu şirkətlərlə müqavilə bağlamaqdan imtina edirik, yaxud bu şirkətlərin Azərbaycanda fəaliyyət

göstərməsinin qarşısını alırıq.Yox. Sadəcə olaraq biz bu məsələləri daha dərindən araşdırmaq istəyirik".

Şirkət  başçıları müqavilənin  gecikmə  səbəblərini  səmimiyyətlə  qəbul  edirlər.  Bu  səmimi  çıxışda  "Azərbaycan

sərvətlərinin  sahibi  Azərbaycan  xalqıdır"  həqiqətini  dərk  edirlər.  Milli  mənafe,  müstəqilliyimiz  baxımından  ulu

öndər  ona  arxa  çevirənləri  çox  asanlıqla  bağışlaya  bilir.  10  avqust  1993-cü  il  tarixdə  "Sobesednik"ə  verdiyi

müsahibə  bu  qəbildəndir:  "Axı, məni  istefaya  göndərməklə  insafsızlıq  etmişdilər.  Sevdiyim,  inandığım  adamların

95 faizi mənə arxa çevirmişdi.

-Belə şeyi bağışlamaq olarmı?

-Mən onların hamısının günahından keçmişəm.

-Bəs uşaqlıqda kim olmağı arzulayırdınız?

-Şeir  yazırdım.  Şəkil  çəkirdim.  Rəssam  olmaq  arzusundaydım,  lakin  sonra  fikrimdən  daşındım  və  memarlıq

fakültəsinə  daxil  oldum.  Müharibə  başladı, dərslər  kəsildi.  Halbuki  mən  tikmək  istəyirdim.  Özü  də  gözəl  binalar

tikmək istəyirdim".

Biləsuvar,  Cəlilabad,  Masallı, Lənkəran,  Astara,  Yardımlı və  Lerik  rayonlarından  seçilmiş  xalq  deputatları və

həmin  rayonlardan  olan  rəhbər  işçilər  və  ziyalılarla  görüşdəki  çıxışına  nəzər  salaq:  "Ancaq  mən  öz  dediyim  

sözlərin  ağasıyam,  istəyirəm  mənim  çıxışlarım  verilsin.  Əgər  etiraz  etmirsinizsə  sizinki  də  verilsin.  Çıxış

eləyənlərin etirazı yoxdur ki?! Verilsin. Mən deyirəm, verilsin, qoy camaat bilsin".

Öz  sözünün  ağası  olan,  dediyi  sözlərə,  fikirlərə  görə  açıq  efirdən,  mətbuatdan  çəkinməyən  Heydər  Əliyev

cəsarəti bütün görüşlərdə özünü büruzə verirdi.

15  iyun  1993-cü  il  tarixində  Azərbaycan  Respublikasının  Milli  Məclisindəki  çıxışında  xalqı  birləşdirməyə

yönəlmiş  nitq  səmimiyyətin  bariz  nümunəsidir:  "Mən  rica  edirəm, kiçik  hissiyyatı kənara  qoymaq  lazımdır,  xırda

dedi-qoduları kənara  qoymaq  lazımdır,  bunların  vaxtı gələr.  Kimin  kiminlə  nə  haqq-hesabı var,  sonra  edər.  İndi

bunun vaxtı deyil".

Erməni  işğalından  xilas  naminə,  müstəqillik  naminə  ulu  öndər  "Rica  edirəm"  deyə  xahiş  etməyi  də  özünə

sığışdırır.  Xalqın azadlığı, müstəqilliyimiz naminə, rica etməyi belə bizlərə öyrədir: "Əgər kimsə, nə vaxtsa mənə

qarşı  düzgün  münasibət  bəsləməyibsə,  nəsə  edibsə,  inanın  ki,  mən  onların  hamısını  çoxdan  bağışlamışam.  Mən

özümü  o  kəslərin  səviyyəsinə  heç  vaxt  salmamışam  və  salmayacağam.  Ona  görə  yox  ki,  siz  mənə  indi  etimad

göstərdiniz,  mən  belə  bir  vəzifəyə  gəldim.  Yox.  Mən,  sadəcə,  bir  vətəndaş  kimi  də  heç  vaxt  heç  kəslə  ədavət

aparmaq,  qisas  almaq,  yaxud  da  ki,  kiməsə  pislik  etmək  istəməmişəm  və  istəməyəcəyəm.  Ancaq  vəzifə

çərçivəsində,  şübhəsiz  ki,  biz  hamımız  qanuna  riayət  etməliyik,  qanunun  aliliyini  təmin  etməliyik  və  bu  yolda,

şübhəsiz ki, mən öz əqidəmdən dönməyəcəyəm".

Burada  səmimiyyət  içərisində  dövlətçilik  tərənnüm  olunur.  Azərbaycan  Respublikasının  Milli  Məclisinin  5

noyabr  1993-cü  il  tarixli  iclasındakı çıxışında  öyrənməyin,  təcrübə  keçməyin  heç  vaxt  gec  olmadığını ulu  öndər

addımbaşı bizlərə səmimi bir öyüd kimi səsləndirir: "Qeyd etmək istəyirəm ki, bu dövrdə mənim əvvəlki həyatım

boyu keçdiyim iş  təcrübəsinin üzərinə böyük bir təcrübə də gəldi. Milli Məclisə bir neçə ay müddətində rəhbərlik

etmək, onun iclaslarını aparmaq, mürəkkəb məsələlərin həllində  Məclis  üzvlərinin  rəylərini  toplayıb daha  düzgün

qərarlar qəbul olunmasını təmin etmək - bunların hamısı mənim üçün bir təcrübə məktəbi oldu və mən bu təcrübəyə

görə və bu salonda bərabər  çalışdığımıza görə, Milli Məclisə minnətdarlığımı bildirmək istəyirəm".

Ulu  öndər  Heydər  Əliyevin  8  fevral  1994-cü  il    tarixində  Ankarada  "Çankaya"  köşkündə  Azərbaycan

Prezidentinin  şərəfinə  təşkil  olunmuş  ziyafətdə  söylədiyi  nitq    dövlət  başçısının  sadə  nitqlərindən  biri  kimi

dəyərləndirilə  bilər.  Poetik  çalarlarla  zəngin  olan  bu  nitq  auditoriyanı  səmimiyyətlə  inandırır.  Bugünkü

Azərbaycan-Türkiyə münasibətləri  nitqin öncəgörmələrlə  zənginliyini  bir  daha  sübut  edir:    "1992-ci  ildə  hörmətli

Süleyman bəylə biz Türkiyə ilə Azərbaycan arasında tikilmiş körpünün açılışında iştirak etdik. Ürəkdən-ürəyə olan

körpülər  daha  da  möhkəmləndi  və  ölkələrimiz  arasında körpü  salındı.  Bu  körpü  həqiqətən,    ümid  körpüsü,  həsrət

körpüsü  kimi  tarixə  daxil  oldu...  Ürəklərdən    ürəklərə  olan  hisslər  dövlətlər  arasında  əlaqələrə  çevrildi  və  ötən

illərdə bu sahədə çox iş görüldü. Böyük iftixar hissi ilə, qəlbimdəki böyük çırpıntılarla demək istəyirəm ki, mən də,

mənimlə  gəlmiş  azərbaycanlılar  da  burada  özümüzü  öz  məmləkətimizdə,  öz  evimizdə  hiss  edirik.  Biz  belə  hesab

etmirik ki, yabançı ölkəyə, xarici ölkəyə gəlmişik".

Heydər  Əliyevin  səmimiyyətlə  yoğrulan  nitqləri,  çıxışları  poetik  duyğularla  doludur.  Zəngin  dilimiz  bu

duyğularda  özünə  yer  tapır.  Xalq  şairi  Məmməd  Araza  ünvanlanan  təbrik  bir  neçə  cümlə  olsa  da,  bu  səmimi

cümlələr  zənginlik  etibarilə  böyük  bir  çıxışı  xatırladır:  "Sizi  anadan  olmağınızın  60  illiyi  münasibətilə

səmimi-qəlbdən  təbrik  edirəm.  Qırx  ildən  çoxdur  ki,  dərin  fəlsəfi  lirikanız  çağdaş  Azərbaycan  poeziyasını

zənginləşdirməkdədir. Məmməd Araz istedadının, təfəkkürünün məhsulu olan yüzlərlə şeiriniz milyonların qəlbinə

yol  taparaq  özünə  və  sizə  əbədi  yaşamaq  hüququ  qazandırıb.  Əmin  olduğumu  bildirmək  istəyirəm  ki,  xalqımızın

mənəvi  təkamülündə,  gənclərimizin  estetik  tərbiyəsi    yolunda  bundan  belə  də  yorulmadan  çalışacaq,  qədim  və

zəngin ənənələri olan milli poeziyamıza yeni töhvələr bəxş edəcəksiniz".

"Dərin  fəlsəfi  lirika",  "çağdaş  Azərbaycan  poeziyası",  "istedad  və  təfəkkürün  məhsulu  olan  yüzlərlə  şeir",

"milyonların  qəlbinə  yol  tapmaq",  "əbədi  yaşamaq  hüququ",  "mənəvi  təkamül",  "estetik  tərbiyə"...  kimi  ifadələr

böyük  natiqin  dilində  səmimi  duyğulara  çevrilir,  Azərbaycan  ədəbi  dilinin,  nitq  mədəniyyətinin  inkişafına,

tərəqqisinə xidmət edir.

Ümummilli lider üçün Allahın əşrəfi sayılan insandan qiymətli heç nə yoxdur. Bakı Kondisionerlər Zavodunda

paytaxtın  sənaye  müəssisələri,  əmək  kollektivləri  nümayəndələrinin  mitinqindəki  çıxışında  ulu  öndər    nəinki

insanlarla görüşə, hətta insan əli ilə yaradılan, insanlığa xidmət edən hər bir şeyə sevinə, insanları da o sevincə qoşa

bilir: "Çox sevinirəm ki, uzun fasilədən sonra bir daha buraya gəlmək mənə nəsib oldu və burada o vaxtdan çalışan, 

ondan  sonrakı dövrdə  gəlib  bu  zavodda  işləyən,  həyatını bu  müəssisə  ilə    bağlayan  adamlarla  görüşə  bildim.  Bu,

həyatımın ən xoşbəxt anlarından biridir, mənim üçün əlamətdar hadisədir. Bir də deyirəm, ona görə ki, burada hər

bir  yer  mənim  üçün  doğmadır.    Hətta  yaxınlıqdakı  Moskva  prospektindən  zavoda  dönərkən  müəssisənin

ərazisindəki yaşıllıqları, artıq böyümüş  ağacları da görəndə sevindim".

Xaricdə  yaşayan soydaşlarımızın bir  qrupu  ilə  görüşdəki  çıxışında  böyük  natiqin  şükranlıqla  söylədiyi  səmimi

nitqin  şahidi  oluruq:  "...İndi  şükürlər  olsun  ki,  Azərbaycan  müstəqil  bir  dövlətdir.  Nə  Rusiyanın,  nə  sovetlər

birliyinin, nə də başqa bir dövlətin tərkibində deyil. Hər bir azərbaycanlı da buraya ata ocağı kimi baxmalıdır... Mən

demirəm ki, dünyada yaşayan bütün azərbaycanlılar  köçüb buraya gəlsinlər. Buna ehtiyac da yoxdur. Kimin üçün

hara  rahatdır,  hara  onun  üçün  münasibdir,  qoy  orada  da  yaşasın.  Amma  hər  kəs  bilməlidir  ki,  onun  vətəni

Azərbaycandır".

Müstəqilliyə  şükürləri  sonsuz  olan  ulu  öndərin  bu  nitqindəki  səmimi  və  poetik  duyğular  nə  qədər  də  ülvidir:

"Azərbaycan ata ocağıdır. Amma hər kəs bilməlidir ki, onun vətəni Azərbaycandır".

Bunları söyləməklə,  ümummilli  lider    bir  daha  hər  bir  vətəndaşın,  soydaşın  məsuliyyətini  yada  salır.  Heydər

Əliyevin nitqlərindəki  səmimiyyət  qayğıkeşliklə vəhdət  təşkil edir. Səmimiyyətin qayğı ilə dolu olan nümunəsini

aşağıdakı fikirlərində də görürük: " İndi bizim doğma bacı və qardaşlarımızı , müstəqil Azərbaycanın vətəndaşlarını

imkanı  olan  adamlar  -  belələri  isə  çoxdur  -  öz  evlərində  saxlasalar,  çörəklərini  onlarla  bölüşdürsələr,    bu

problemlərin  həlli  çox  asanlaşar.  Şübhəsiz,  bu  mənim  arzumdur.  Bir  də  ki,  axı,  biz  hamımız  azərbaycanlıyıq,

hamımız qohumuq. Qohumluq yalnız qan qohumluğu demək deyidir, Azərbaycan xalqının soykökü birdir. Ona görə

də hər bir qaçqını qəbul edib sığınacaq vermək, şərait yaratmaq bizim tarixi, milli, mənəvi ənənələrimizə tam uyğun

olardı".

Bu səmimiyyət ulu öndərin ağsaqqal öyüdünə, mərhəmətinə söykənir. Ulu  öndərin hərbi hissələri özbaşına tərk

etmiş  və  ya  çağırışdan  yayınmış  gənclərin  bir  qrupu,  onların  valideynləri  və  yaxın  qohumları  ilə  görüşündəki

çıxışında  (2 yanvar 1994-cü il) bunun bariz nümunəsini görürük: "Buradan əsgərlərin hamısına  bir daha deyirəm:

günahınızı bağışlayıram, sizi cəzadan azad edirəm. Əziz balalarım, övladlarım, sizə uğurlu hərbi xidmət arzulayır,

sizdən qəhrəmanlıq nümunələri gözləyirəm".

Məhz  belə  bir  çıxışdan  sonra  gənclərdə  "öz  vətəndaşlıq  borclarını anlamaq",  "milli  hisslərin  oyanışı" başladı:

"Hərə bir söz deyirdi: "fərariləri  asıb-kəsək, fərari ora getdi, bura qaçdı"- "İndi müdafiə  naziri,  baş  qərargah  rəisi

mənə zəng vurub deyirlər ki, qəbul məntəqələrinə, hazırlıq keçilən məntəqələrə o qədər fərarilər gəlirlər ki, onları

yerləşdirməyə imkan yoxdur. Bunlar həmin adamlardır, həmin gənclərdir. Deməli, bunlar öz vətəndaşlıq  borcunu

anlayıblar, onların milli hissləri oyanıbdır. Halbuki bu milli  hisslər boğulmuş, əzilmiş, tapdalanmışdır".

Səmimiyyət ən ağır dövrlərdə belə ümummilli liderin nitqini tərk etmir: "Mən, şübhəsiz, illüziyaya qapılmıram

və sizi də aldatmaq niyyətində deyiləm ki, bu ağır problemlər qısa müddətdə dərhal həll oluna bilər. Ancaq bir var

ki, bu problemlərdən özünü kənara çəkəsən, onları görmək istəməyəsən, o problemləri yaxına buraxmayasan, bir də

var  ki,  bunları görəsən,  biləsən,  onların vacibliyini  dərk  edəsən  və  bu  problemlərin  həlli  üçün  çarə  tapasan,  çıxış

yolları  axtarasan,  tədbirlər  görəsən.  Mən  bildirmək  istəyirəm  ki,  biz  bu  yolla  gedəcəyik  və  bu  problemlərin  həll

olunması üçün bütün imkanlardan istifadə edəcəyik".

Bu  nitq  gəncliyi  gələcək  çətinliklərə,  müstəqillik  yolunun  hamar  olmaması  qənaətinə  gəlməyə  hazırlayır.

Çətinlikləri  səmimiyyətlə  dilinə  gətirən  böyük  natiq  "  biz  bu  yolla  gedəcəyik",    "bütün  imkanlardan  istifadə

edəcəyik" kimi qətiyyət bildirən fikir və ifadələrlə pessimist ovqatın gəncliyə sirayət etmək təhlükəsini öz nitqiylə

uzaqlaşdırır.

Azərbaycan  Respublikası  Milli  Məclisinin  29  sentyabr  1993-cü  il    tarixli  iclasında  qanunların  hamıya  aid

olduğunu dilə gətirən ulu öndər çıxışlarında səmimidir. Səmimilik qanunlara riayət olunmasından gedir: "Ona görə

yox  ki,  İbrahim  İbrahimov  deyir:  "Məni  heç  kəs  Məclis  üzvlüyündən  çıxara  bilməz!  Hamını  çıxara  bilərlər.  

Buradan  məni  də  çıxara  bilərlər,  sizi  də  çıxara  bilərlər.  Məclis  istəsə,  deməli,  çıxarılmalıdır.  Bu,  məclisin

səlahiyyətinə daxildir. Ancaq mən belə hesab edirəm ki, bu məsələləri müzakirəyə qoymağa ehtiyac yoxdur. Çünki

bunlar  bizim  məclisin  ab-havasına,  ictimai  ab-havaya  xeyir  gətirməz.  Biz  bir-birimizlə  fikir  mübadiləsi

aparmalıyıq. Əgər istəyirsinizsə, lap fikir mübadiləsi aparaq. Amma zorla, qol gücünə yox".

Heydər  Əliyev  nitqindəki  "Buradan  məni  də,  sizi  də  çıxara  bilərlər"  səmimi  ifadələri  qanunların  hamıya  aid,

dövlətçiliyə  söykənməyin  hər  bir  vətəndaşın  borcu  olduğunu  bizlərə  öyrədir.  Heydər  Əliyev  səmimiyyəti  onu

opponentlərinin,  müxaliflərin  də  gözündə  ucaldır.  Milli  Məclisin  iclaslarının  birində  çoxpartiyalılığı  normal  hal

kimi qəbul edərək deyir: "Lakin burada deyilən bir fikirdə müəyyən qədər məntiq var. O da bundan ibarətdir ki, biz

çoxpartiyalılıq tərəfdarıyıq. Partiyalar çoxdur, 40 partiya var. Qoy lap 45 olsun".

Azərbaycan  Respublikası  Prezidentinin  10  oktyabr  1993-cü  il  tarixdə  andiçmə  mərasimindəki  nitqi

iqtidar-müxalifət  münasibətlərinə  bir  aydınlıq  gətirir,  ölkəmizin  çiçəklənməsi  yolunda  hamımızı  səfərbər  edir:

"Çoxpartiyalı cəmiyyətdə müxalifətin də böyük rolu var. Biz müxalifətə bundan sonra da böyük hörmətlə münasibət

göstərəcəyik  və  əmin  olduğumu  bildirmək  istəyirəm  ki,  Azərbaycan  cəmiyyətində  müxalifət  mövqeyində  olan

partiyalar,  siyasi  qüvvələr  konstruktiv  əməkdaşlıq  mövqeyindən  çıxış  edəcəklər  və  bu  da  Azərbaycanda  həqiqi

demokratiyanın inkişafı üçün daha geniş imkanlar yaradacaq".

Böyük natiq  öz  səmimiyyəti  ilə  auditoriyanı çaşqınlıqdan  çıxara  bilir.  Məntiqə  söykənən  nitqi  ilə  auditoriyanı

inandıra  bilir.  Zaman  isə  ulu  öndərin  çıxışlarındakı öncəgörmələri  təsdiq  edir:    "Ancaq  bir  həqiqəti  bilməlisiniz.

Keçən ilin sentyabrında Azərbaycan Respublikası Müstəqil Dövlətlər Birliyinə (MDB) daxil olmuşdur. Bəzi xarici

ölkələrin, o cümlədən Türkiyənin də mətbuatında belə yazılar gedir ki, guya Azərbaycan Respublikasının MDB-yə

daxil  olması  onun  istiqlaliyyətini  əlindən  alır.  Bu,  yanlış  fikirdir.  Keçmiş  Sovetlər  İttifaqına  daxil  olan  15

respublikadan 12-si, o cümlədən Azərbaycan indi MDB-nin üzvüdür. Biz bu birliyə daxil olmaqla nə uduzduq? Heç

nə  uduzmadıq,  amma  qazandığımız  o  oldu  ki,  biz  MDB-yə  daxil  olanda  vaxtilə  möhkəm,  sıx  əlaqələrimiz  olan

həmin respublikalarla əlaqələri saxlayaraq, həm iqtisadiyyatımızın inkişafı üçün müəyyən şərait yaradırıq, həm də

Azərbaycanın  müstəqilliyini  təmin  etmək,  Ermənistanın  respublikamıza  qarşı  təcavüzkarlığını  həmin  dövlətlərə

sübut etmək üçün imkanımız olur".

Heydər Əliyevin səmimiyyət  dolu çıxışları auditoriyada izahlarsız keçmir. Məhz bu izahedici nitq auditoriyanı

böyük  natiqin  səmimiyyətinə  inandırır.  Hər  şey  olduğu  kimi  öz  izahını  tapır,  situasiya  bütün  ciddiliyi,  ağırlığı,

çılpaqlığı ilə  dinləyicilərə  çatdırılır.  Sonda  isə  ağır  vəziyyətdən    qurtuluşun  mümkünlüyü  böyük  natiqin  optimist,

nikbin  nitqi  ilə  yekunlaşır:  "O  ki  qaldı  bizə,  Azərbaycanda  yaşayan  azərbaycanlılara,  bilməlisiniz  ki,  daxili

vəziyyətimiz  nə  qədər  çətin  olsa  da  -  Azərbaycan  sosial-iqtisadi  böhran  içərisindədir.  Son  illərdə  iqtisadiyyat

dağılmışdır.  Azərbaycanda  yaranmış  böyük  sənaye,  kənd  təsərrüfatı potensialı bərbad  vəziyyətə  düşmüşdür,  elm,

təhsil ocaqlarının çoxu pis gündədir. Sosial sahə çox ağır vəziyyətdədir - lakin Azərbaycan xalqı yaşayır, gələcəyə

böyük  ümidlə  və  nikbinliklə  baxır.  Güman  edirəm  ki,  xalqımız  bu  vəziyyətdən  çıxacaq  və  Azərbaycan  öz

torpaqlarının,  öz  taleyinin  sahibi,  öz  dövlətinin  sahibi  kimi  gələcəkdə  də  müstəqil  dövlət  olaraq  yaşayacaqdır"

(Londonun Hilton hotelində Böyük Britaniyada yaşayan azərbaycanlılarla görüşündəki çıxışdan, 23 fevral 1994 cü

il).

İqdisadiyyatla  bağlı  çıxışlarında  böyük  natiq  situasiyanı  olduğu  kimi  qiymətləndirir.  Səmimiyyət  burada  da

hakim  olur:  "Bu  yol  çətin,  ağır  yoldur.  On  illər  boyu  yaranmış  iqtisadi-sosial  sistemdən  sərbəst  iqdisadiyyat

sisteminə  keçmək  böyük  çətinliklərlə  bağlıdır.  Bu  sahədə  son  illərdə  buraxılan  səhvlər  vəziyyəti  daha  da

gərginləşdirmişdir".

"Bu  sahədə  demokratik  islahatlar  keçirmək,  ağıllı hərəkət  etmək bizim  borcumuzdur  və  əmin  ola  bilərsiniz  ki,

biz bu yolla gedəcəyik".    

Böyük natiqin çıxışlarında nitqin səmimiyyətinə xidmət edən nitq vasitələri işə düşür, ritorik suallar şəfəq kimi

parlayır,  auditoriyanı  silkələyir,  ayıldır:  "İndi  nə  edək?  Yenə  də  bənd-bərəni  bağlayaq  və  deyək  ki,  həmin

iqtisadiyyatı saxlamaq lazımdır?! Nə vaxtadək saxlayaq? Sizinlə fikir mübadiləsi edirəm. Bəli, bəzi mafioz qruplar

qeyri-qanuni yollarla sərvət toplamışlar...".

Böyük  natiq  cəmiyyətin  narahatçılıq  keçirdiyi  rüşvətxorluqla  mübarizədə  öz  fikirlərini  açıqca  çatdırır:  "Gəlin

açıq danışaq. Mən bütün həyatım boyu rüşvətxorluğa  qarşı mübarizə aparmışam və bundan sonra da aparacağam...

Mən  tamamilə  razıyam  ki,  indi  yox  ,  dünən  də,  on  il,  iyirmi  il  bundan  qabaq  da  bizim  mənəviyyatımızı  pozan

rüşvətxorluq olub və ilbəil inkişaf edibdir. Bununla hamı, həm də hərə öz sahəsində mübarizə aparmalıdır".

Heydər  Əliyev  səmimiyyəti  qarşı  tərəfin  mənafelərinin  həllinə  yönələn  inandırıcı,  təkidli  elementlərlə  də

zəngindir.  10  fevral  1994-cü  il  tarixində  Türkiyənin  iş  adamlarının  böyük  bir  qrupu  ilə  görüşdə  Azərbaycanın

ictimai-siyasi  vəziyyətini  səmimiyyətlə  araşdırır,  iş  adamlarını  təkidlə  Azərbaycana  dəvət  edir:  "Azərbaycanda

ictimai-siyasi  sabitliyə  gəlincə  əmin  ola  bilərsiniz  ki,  bunlar  xırda  məsələlərdir.  Ümumiyyətlə,  bütövlükdə

Azərbaycanda daxili ictimai-siyasi vəziyyət  sabitdir və bundan sonra  daha  da  sabitləşəcəkdir.  Sizi  tamamilə  əmin

edə bilərəm ki, bu sabitlik getdikcə, gündən-günə daha da möhkəmlənəcəkdir. Sözün qısası, Türkiyənin iş adamları

gecikməməli, fürsəti əldən verməməli, Azərbaycan kimi zəngin bir ölkədə öz işlərinin bünövrəsini qoymalıdırlar".

Heydər  Əliyev  nitqindəki  səmimiyyət  dini  mövzunun  tələb  etdiyi  formalarda  da  özünü  göstərir.  Belə  ki,

İstanbulda  "Sülh  və  səbir"  beynalxalq  konfrans  nümayəndələri  qarşısında  çıxışı  dini  mövzuda  səmimiyyətin

təzahürü kimi səslənir: "Yer üzündə yaşayan insanlara Allahın ən böyük tövsiyəsi ondan ibarətdir ki, onlar bir-biri

ilə  xoş  məramda,  sülh  şəraitində,  bir-birilə  qarşılıqlı hörmət,  qarşılıqlı ehtiram  şəraitində  yaşasınlar.  Ona  görə  də

din xadimlərinin vicdana çağırış, səbir sülhün təmin olunması ilə bağlı təşəbbüsləri Allahın göstərdiyi yolla getmək

deməkdir,  həm  də  yer  üzərində  insanların  sülh  şəraitində  yaşamalarına  böyük  köməkdir.  Sizin  bu  konfransınız

müxtəlif  dinləri  təmsil  edən  xadimlərin  toplaşaraq  bir  məsələni,  bütün  dünya  xalqlarını  narahat  edən  məsələni  -

vicdana çağırış, sülh, səbir məsələlərini müzakirə etməsi buna canlı sübutdur. Mən sizin bu təşəbbüsünüzü və belə

fədakar fəaliyyətinizi alqışlayır, ürəkdən bəyənirəm".

Böyük  natiqin  dilində  səslənən  yüzlərlə  səmimi  "gəlin  açıq  danışaq",  "xalqdan  heç  kəs  inciyə  bilməz",

"mən  rica  edirəm",  "mən  öz  dediyim  sözlərin  ağasıyam",  "mən  açıq  danışmağı  sevirəm",  "heç  nə  vəd

etmirəm",  "səmimi  qəlbdən  təbrik  edirəm",  "şükürlər  olsun  ki,  Azərbaycan  müstəqil  dövlətdir",  "axı,  biz

hamımız azərbaycanlıyıq", "biz müxalifətə bundan sonrada böyük hörmətlə münasibət göstərəcəyik", " sizi

tamamilə  əmin  edə  bilərəm  ki"...  ifadələr  milyonların  ürəyinə  yol  tapır,  qəlbləri  işıqlandırır,  insanları

mənəvi cəhətdən kamilləşməyə çağırır. Həm də Azərbaycan nitq  mədəniyyətinin inkiş afına təkan verir.

 

Nağdəli ZAMANOV,

Azərbaycan Tibb Universitetinin dosenti, 

tibb elmləri üzrə fəlsəfə doktoru