Nizami g əncəvi “İskəndərnamə” ✓ Əsər əruz vəznində, poema janrında, məsnəvi

---

Nizami G
əncəvi “İskəndərnamə” 
✓ 
Əsər əruz vəznində, poema janrında, məsnəvi şəklində yazılıb. Əsərə 
h
əmçinin mənzum roman da deyilir. Hadisələr geniş planda təsvir 
edildiyi üçün roman, n
əzmlə yazıldığı üçün isə mənzum deyilir. 
✓ Milli v
ə bəşəri dəyərləri humanist ideallar ilə zənginləşdirmişdir. 
Poemada döyüş səhnələrinin canlı, real təsvirinə yer verilir. İnsan və 
onun azadlığı, ləyaqəti kimi mövzulara toxunulub. Müəllif fəlsəfi-etik 
düşüncələrinə bu əsərdə yekun vurub. Əsər intibah dövrünün 
əsərlərinə aid edilir. 
✓ Poema iki hiss
ədən ibarətdir: Poemanın qəhrəmanının - İskəndərin 
apardığı müharibələri, haqqı, ədaləti bərqərar etmək üçün 
göst
ərdiyi səyləri əhatə edən birinci hissə "Şərəfnamə" adlanır. 
✓ 
"İqbalnamə” adlanan ikinci hissədə isə şairin həyat, insan, insanın 
c
əmiyyətdəki yeri, vəzifələri və s. barədə elmi-fəlsəfi düşüncələri 
öz 
əksini tapmışdır.
✓ 
Makedoniyalı İskəndərlə poemanın qəhrəmanı eyni deyil, sadəcə, 
Nizaminin t
əxəyyülünün məhsuludur. Həm mükəmməl təlim-tərbiyə 
alan, h
əm də döyüş sənətinin sirlərini də öyrənənmiş və hər kəsi 
heyran etmişdir. 
✓ 
İskəndər atasından sonra taxt-tac sahib olur, ədalətli rəftarı ilə şöhrət 
qazanır. Müəllif baş qəhrəmanı əsər boyu inkişafda verir, qüsurlarını 
gizl
ətmir. Baş qəhrəman müəllifin təxəyyülün məhsulu sayılır.
✓ 
İskəndər peyğəmbər səviyyəsinə yüksələ bilir.Nizami öz qəhrəmanını 
sevir, qüsurlarını gizlətməyərək təsvir edir.
✓ 
Nüşabə ağıllı, tədbirli bir türk hökmdarıdır. Ondan kişilər əmr almaz, 
işləri qadınla aşardı. Ölkəsi bolluq və abadlıq içərisində yaşayır. 
İskəndər haqqında daha öncədən eşitmiş olur. Nüşabə və İskəndər 
arasında döyüş və ya müharibə olmur. İskəndər Nüşabənin ağlı, 
bacarığı, fərasəti qarşısında aciz qalır. İskəndərin gəlişindən Nüşabə 
qorxuya 
düşmür. 
✓ 
İskəndər haqqında heç bir əsərdə yığcam məlumat verilmir. Əsəri 
yazark
ən müəllif yəhudi, nəsrani, pəhləvi mənbələrdən istifadə 
etdiyin qeyd edir. M
ənbələrdəki məlumatları yazarkən qabığın atıb 
m
əğzini saxladığını ifadə edir. 
✓ Mü
əllif İskəndərin sərgüzəştindən bir vərəq yazaraq bitirə biləcəyini 
ifad
ə edir. İskəndər kəyan adətinə hörmət göstərirdi. 20 yaşında 
hökmdar, 27 
yaşında peyğəmbər olur. 
✓ 
İskəndərin hər şeyə çarə tapa bilməməsi - ölümə çarə tapa bilmir - 
göst
ərilir. Hinddən Yunana qədər hər yerdə böyük şəhərlər tikdirir. 
Atası ağıl sahibi rumlu hökmdar kimi təsvir edilir. İskəndər Nüşabənin 
kim olduğunu Bərdəyə gəlmədən bilmirdi. İskəndər Nüşabənin 
sarayına elçi adı ilə gəlir. Onu saraya Nüşabə dəvət etmir. Özü gedib 

---

görm
ək istəyir.Saraya elçi adı gəlsə də, Nüşabə ona İskəndər 
olduğunu sübut edə bilir. Bunun üçün öz şəklin ona göstərir. Şəkli 
gör
əndə İskəndər qorxuya düşsə də, Nüşabə qorxmamağını və ona 
tabe olduğun ifadə edir.
✓ 
Nüşabənin ona verdiyi dərsdən nəticə çıxarır. Nüşabənin sözlərinin 
doğru olduğu qənaətinə gəlir. Mərdliyin yolunu göstərir deyə 
İskəndər Nüşabədən razı qalır. İskəndər Nüşabə ilə sülh bağlayaraq 
ayrılır. 
✓ 
Peyğəmbər səviyyəsinə yüksələn İskəndər dünyanı dolaşır, insanları 
h
əqiqət yoluna dəvət edir. 
✓ 
Dara obrazı öz əməlləri ilə ölkəsində dözülməz vəziyyət yaratmış, 
xalqın taleyini şərəfsiz adamlara tapşırmış, ağıllı insanlara qənim 
k
əsilmişdir. 
✓ 
Daranın tələbini qəbul edən Feyləqus xərac verməklə ölkəsinin 
toxunulmazlığına, xalqının azad yaşamasına nail olur. 
✓ Ölk
əsinin abadlığına, xalqının firavan yaşamasına nail olan cəsarətli 
Nüşabə nəyə qadir olduğunu İskəndərə bildirməkdən çəkinmir 
✓ 
Ayaq basdığı hər yerdə, hər ölkədə ədalətin bərqərar olmasına çalışan 
İskəndər məzlumları 
✓ 
zalımların zülmündən qurtarır, haqqın, ədalətin müdafiəçisi olur. 
✓ Feyl
əqus sülhə əhəmiyyət verir, ədalətlidir. Dara öz zalımlığı ilə seçilən 
obrazdır. Nüşabə məğrur hökmdarı ağlı ilə ram edir. 
✓ 
İskəndərin Bərdəyə gəlməsi tarixi məqam deyil. 
Hazırladı: Quliyeva Fidan (t.me/Quliyeva_Fidan) 
Kanal: t.me/edebiyyatSC 
M
ənbə: MHM Ədəbiyyat Vəsaiti