Nukus davlat pedagogika instituti fan: O’zbek tili va adabiyoti

NUKUS DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI

Fan: O’zbek tili va adabiyoti

Mavzu: Badiiy asar qahramonlari shaxsiy sifatlarini baholashning mazmuni, usullari va metodlari

Qabul qildi: Allambergenova Nodira

Tayyorladi: 5-kurs sirtqi bo’lim talabasi Razzaqova Anajon

Reja:

Reja:

1. Badiiy asar qahramonlari shaxsiy sifatlarini baholashning mazmuni, usullari va metodlari.

2. Adabiy qahramonlar tushib qolgan murakkab vaziyatlarning sabab va oqibatlarini aniqlash asnosida ulaming shaxsini baholash.

3. O‘quvchilarni badiiy asar qahramonlarini baholashga о‘rgatuvchi adabiyot darslarining turli tiplari

1. Badiiy asar tahlili ustida ishlash jarayonida qahramonlarni baholash uchun o‘quvchilaming tanqidiy tafakkuri ishga tushadi. Tanqidiy tafakkur tushunchasi ostida insonning mustaqil fikrlash tarzi yotadi va uning asosini turfa axborotlar tashkil etadi.

1. Badiiy asar tahlili ustida ishlash jarayonida qahramonlarni baholash uchun o‘quvchilaming tanqidiy tafakkuri ishga tushadi. Tanqidiy tafakkur tushunchasi ostida insonning mustaqil fikrlash tarzi yotadi va uning asosini turfa axborotlar tashkil etadi.

O‘quvchilami badiiy asar qahramonlariga tanqidiy baho berishga o‘rgatadigan darslar an’anaviy darslardan tubdan farq qiladi.

Ular oldilariga qo'yilgan murakkab masalalar, savollar, topshiriqlar ustida o‘ylanadilar, izlanadilar, qayta-qayta badiiy matnga murojaat qiladilar, bir-birlari bilan fikr almashadilar, badiiy asar va undagi obrazlami har xil rakurslarda tahlilga tortadilar
2. Masalan, mashhur yozuvchi Abdulla Qahhor: «Agar yozuvchining axloq kodeksi tuziladigan bo'lsa, men halollik bilan jasoratni birinchi modda qilib qo‘yar edim, chunki yozuvchining boshqa hamma hislatlari uning qay darajada halol, naqadar shijoatli ekaniga bog‘liqdir», - degan ekan
O'tmish va kelajakdan uzilganlik, ya’ni ma’naviy tomirlarning qirqilishi odamni yovuzliklardan tutib turuvchi axloqiy to‘siqning yo‘qotilganini bildiradi. Bunday kimsada о‘z manfaatidan yuksak qadriyat, muqaddas tushuncha bo‘lmaydi.
O‘quvchida ulug‘ yozuvchining shu bahosiga shaxsiyati va ijodi bilan to‘g ‘ri keladigan hunnat hissi paydo bo‘ladi. Bu tuyg‘u asari o‘rganilayotgan yozuvchining qahramonlarini baholashda o‘quvchiga qo’l kelishi mumkin.
Alisher Navoiy asarlarini o'rganishda «Mahbub ul-qulub»da yozgan: «...kamina bolalikdan toqarilikka qadar ko’hnа davron voqealaridan, ...zamonning rang singari gunogunligidan kо‘p vaqt va uzoq muddat har xil xayol va taraddudlar bilan yurdim
O‘quvchida asar qahramonlariga ishlangan suratlarni «o‘qish» ko'nikmasining shakllanganligi ham timsollami baholashda qo‘l keladi. Kinofilmlarda yaratilgan obrazlar ham, mutaxassislaming timsollarga bergan baholari ham o‘quvchida o‘zgalami munosib baholay bilish ko‘nikmasini shakllantirib boradi.
Badiiy asarlar qahramonlarini munosib baholash bilan bog‘liq qarashlami yakunlab shuni aytish mumkinki, timsollarining xatti-harakati, his-tuyg‘ularini tahlilga tortib, ularni yoqlab yoki qoralab fikr aytib, qarashlarini har jihatdan asoslab berayotgan o'quvchiga munosabatining poklanish sari yuz tutayotganini payqash mumkin. Bu, bevosita o’qituvchining ziyrak nazari bilan bog’liqdir.
3. Boshlang'ich sinf o'quvchilarini badiiy asarlarga qiziqtirib borish, asar qahramonlarini bilish va ularni tushunish, tuyg'ularini his qilish hamda ularga nisbatan baho chiqarish asosi mezon bo'lib hisoblanadi.
Badiiy asar tahlili ustida ishlash jarayonida qahramonlarni baholash uchun o'quvchilarning tanqidiy tafakkuri ishga tushadi. Tanqidiy tafakkur tushunchasi ostida insonning mustaqil fikrlash tarzi yotadi va uning asosini turfa axborotlar tashkil etadi.
Mazkur pedagogik hodisaning o'ziga hos jihati shundan iboratki, unda o'quvchilar ta'lim jarayonidagi faoliyatlarini o'zlari aniq, ob'yektiv maqsaddan kelib chiqqan holda mustaqil tarzda loyihalashtiradilar, xatti-harakati, fikrlari to'kislashib borishi asnosida rivojlanishlarining darajasini ham namoyish etadilar.