100
§10.1. Vink/er modeli. Tirin tJyilmi� oxunun diferensial ttJnliyi
§10.1. 0sas anlay1�lar. Vinkler modeli. Tirin ayilmi�
oxunun diferensial tanliyi
Miihendis praktikasmda 9ox geni� istifade olunan konstruksiya
lardan biri de biitov elastiki esasda oturan tirlerdir. Buna misal olaraq
binalann ve yol tikintisinde istifade olunan lentvari biinovreleri, yol
boyu uzanan relsleri, habele �pallan ve s. gostermek olar.
Bele konstruksiyalarda tirler biitov esasda oturduqlarma gore on
Iara sonsuz sayda elastiki dayaqlar iizerinde oturan tir kimi, yeni statik
hell olunmazhq derecesi sonsuz olan tir kimi baxmaq olar.
Lakin bele tirlerin statik hell olunmayan tirler kimi qiivveler iisulu
ile ve yaxud ba�qa iisullarla helli miimkiin deyildir. Bu halda elastiki
esasm tire reaktiv tesirinin yayilma qanunu teyin edile bilmir, 9iinki
reaksiya qiivveleri tirin eyintisinden ve eksine, tirin eyintisi de esasm
reaksiya qiivvelerinden as1h olaraq deyi�irler.
�ekil 10.1.1-de elastik esasda serbest oturan tir verilmi�dir. Tire in
tensivliyi
q(x)
melum olan xarici yay1lm1� yiik tesir edir. Elastik esasm
tire reaktiv eks-tesiri (miiqavimeti) intensivliyi
q,(x)
olan yayilm1� yiik
kimi gosterilmi�dir. Elastik esasm tir ile toxunma sethi deformasiyaya
meruz qalaraq punktir vezi
yy
ete dii�ecekdir. Bu zaman absisi
x
olan her
hans1 enine kesikde sethin 96kmesi (tirin eyintisi)
w(x)
olacaqdir. Bele ti
rin hesablanmas1 meselesi reaktiv eks-tesirin teyin olunmasmdan as1hdir.
(w)z
X
q (x)
r
Sak.
10.1.1.
Baxilan meselenin helli ii9iin miie
yy
en ferzi
yy
eler qebul olunur. 0n
geni� yayilm1� ferzi
yy
elerden biri elastik esasm tire eks-tesiri ile esasm set
hinin 96kmesi arasmdak1 as1hhgm alman alimi E.Vinkler terefinden teklif
olunmu� model
(«Vinkler modeli»)
�eklinde qebul olunmasma esaslanan
ferzi
yy
edir. Bu ferzi
yy
eye esasen esasm tire reaktiv eks-tesiri ile onun set
hinin 96kmesi (tirin eyintisi) arasmdak1 as1�hq diizxetlidir, yeni:
q
r
(x) =-lrn,(x) =-kB ·w(x)
(10.1)