Genomika 1980-1990-yillarda tirik organizmlarning ayrim turlarining genomlarini ketma-ketlashtirish bo'yicha birinchi loyihalarning paydo bo'lishi bilan birga maxsus yo'nalish sifatida paydo bo'ldi. Birinchisi, P-X179 bakteriofagining genomi tomonidan to'liq ketma-ketlikda; (5368 nukleotid) 1977 yil. Keyingi muhim bosqich Haemophilus influenzae bakteriyasi genomining ketma-ketligi bo'ldi (1,8 MB; 1995). Shundan soʻng yana bir qancha turlarning genomlari toʻliq ketma-ketlashtirildi, jumladan, inson genomi (2001 yil – birinchi loyiha, 2003 yil – loyihaning yakunlanishi).
Asosiy qisim
Bioinformatika ham boshqa zamonaviy fanlar singari bir qancha fanlar, ya'ni molekulyar biologiya, genetika, matematika va kompyuter texnologiyalari fanlari birlashuvi asosida vujudga keldi. Uning asosiy vazifasi bu biologik molekulalar, eng avvalo nuklein kislotalar va oqsillar struktura va funktsiyalari bo'yicha ma'lumotlarni tahlil qilish va tizimlashtirish uchun hisoblash algoritmlarini ishlab chiqishdir. Bioinformatikaning yaralish tarixi XIII asrlarga borib taqaladi.
Qiyosiy genomikada kompyuter tahlilining matematik usullari (genom bioinformatikasi)
Genomika va bioinformatika usullari yordamida katta hajmdagi biologik ma'lumotlarni shunchaki tahlil qilish emas, balki har doim ham oddiy tajribalarda aniqlab bo'lmaydigan qonuniyatlarni isbotlash, genlar va ular kodlaydigan oqsillar funktsiyalarini bashorat qilish, hujayradagi genlarning o'zaro ta'siri modelini qurish, dori preparatlarini yaratish mumkin.
Phi-X 174 fagining 1977-yilda sekvenirlanganidan buyon ko'plab organizmlar DNK ketma-ketliklari aniqlandi va ma'lumotlar bazasiga joylashtirildi.
Bu ma'lumotlar oqsil ketma-ketliklarini va regulyator uchastkalarni aniqlash uchun foydalaniladi.
Ma'lumotlar miqdorining ko'payishi bilan endi ketma-ketliklarni qo'lda (vruchnuyu) tahlil qilish mumkin bo'lmay qoldi. Hozirgi kunda milliardlab juft nukleotidlardan tashkil topgan minglab organizmlar genomlari bo'yicha qidiruvlar olib borish uchun kompьyuter dasturlaridan foydalaniladi. Genomika kontekstida anotatsiya – bu DNK ketma-ketligida genlarni va boshqa ob'ektlarni markirovkalash (nishonlash) jarayonidir. Genomlar annotatsii birinchi dasturiy tizimi Ouen Uayt (Owen White) tomonidan 1955-yildayoq yaratilgan edi. Evolyutsion biologiya turlarning kelib chiqish va paydo bo'lishini, ularning davrlar bo'yicha rivojlanishini o'rganadi. Informatika evolyutsiyani o'rganuvchi biologlarga bir necha jihatlarda yordam beradi:
Oqsil strukturalarini bashorat qilish uchun algoritm va dasturlarni ishlab chiqish(strukturaviy bioinformatika);
ik muammolarni yechishda ishlatiladi, biroq unda qo'llaniladigan usullar natijasi son bilan ifodalanmaydi va ularni amalga oshirishda dasturiy va jihoz ta'minoti talab etilmaydi.
Oqsillar fazoviy tuzilmalarini bashorat qilishda ishlatiladigan algoritm va dasturlar ishlab chiqish bilan shug'ullanuvchi srukturaviy bioinformatika boshqalaridan ajralib turadi.
Shunday qilib bioinformatika ham anatomiya, botanika, virusologiya, mikrobiologiya, sitologiya, paleontologiya, fiziologiya va boshq. kabi biologiya bo'limlari qatoriga qo'shilmoqda.
Genomika biologiyaning ilmiy tajribalari asosida olingan natijalarni tahlil qiladi.
Genomika biologiyaning ilmiy tajribalari asosida olingan natijalarni tahlil qiladi.
Olingan ma'lumotlarni tadqiqotchi ma'lumotlar bazasida mavjud bo'lgan barcha to'plamlar bilan solishtiradi.
Bordiyu, u o'zi aniqlagan ketma-ketlikni ma'lumotlar bazasidan topa olmasa bunda u bu ma'lumotni shu joyga kiritib qo'yadi va bu bilan bazani yanada boyitadi.
Ma'lumotlar bazasi funktsiyalariga saqlash, tizimlashtirish, axborotlarni yangilab turish unga kirish huquqi bilan ta'minlashlar kiradi.
Bu operatsiyalar esa katta qudratlardagi kompьyuterlarni talab qiladi.Shuningdek biologik mavzular majmuidagi ilmiy nashriyotlar bazalari ham mavjud.
