Reja: Bilish – voqelikning inson ongidagi in’ikosi. Bilish muammosining falsafada qo`yilishi

• 9-mavzu: Gnoseologiya.
• Bilish haqidagi ta’limot

• Reja:
• 1.Bilish – voqelikning inson ongidagi in’ikosi.
• Bilish muammosining falsafada qo`yilishi.
• 2.Bilish murakkab dialektik ziddiyatli murakkab
• jarayon. Bilish bosqichlari. Sensualizm.
• Ratsionalizm.
• 3.Bilishda ijod, intuitsiyaning o`rni.
• 4.Falsafada haqiqat muammosi
• 5.Ilmiy bilish. Uning o`ziga xos tomonlari. Ilmiy
• bilish darajalari. Empirik bilish, nazariy bilish.

• Adabiyotlar:
• 1.“Falsafa” M.Ahmedova T-2006. 305-332-bet.
• 2.”Falsafa asoslari” NMIU T-2005. 227-228,
• 234-240, 258-261-b.
• 3. I.Karimov, M.Rustamova ”Falsafa fani
• tarixi va nazariyasi”
• 184-187-betlar.
• 4. J.Tulenov “Dialektika nazariyasi” T-2001.
• 170-200-betlar.
• 5.”Bilish falsafa” T-2005. 113-142, 238-248-bet.
• 6. Falsafa. E. Yusupov taxriri ostida. –T, “Sharq”,
• 1999 yil, 401-445-betlar
• 7. Falsafa. Ensiklopedik lug`at. T-2010.

• Tayanch iboralar:

bilish
xissiy bilish	haqiqat
mantiqiy bilish	ilmiy bilish
gnostisizm	obyektiv haqiqat
agnostisizm	absolyut (mutlaq) haqiqat
sensualizm	nisbiy haqiqat
ratsionalizm	konkret (real) haqiqat
skeptisizm	abstrakt haqiqat
empirizm	ijod
empirik bilish nazariy bilish	intuitsiya

Chizma 1

• Chizma 1
• Bilish
• Bilish - olamning inson ongida aks etish jarayoni
• Bilish nazariyasi – gnoseologiya- bilishning mohiyati, qonuniyatlari to`g`risidagi ta'limot
• Bilish nazariyasining mohiyati:
• 1. Ob'ektiv olam inson ongi, xohish irodasiga bog`liq bo`lmagan holda mavjud. Ayni vaqtda obyektiv
• olam inson bilimlarining manbai.
• 2. Inson o`z ongi bilan olam va uning rivojlanishi qonunlarini bila oladi.

Chizma 2

• Chizma 2
• Bilish muammosining falsafada qo`yilishi.

Demokrit - yunon faylasufi (tax mil.avv. 460-370-yillar)	Olamni bilish va haqiqatga erishish mumkin.
Aristotel – yunon faylasufi (mil.avv. 384-322-yillar)	Tabiat – bilish va his qilish manbai. Sezgi –ayrim narsalarni his etadi, tafakkur narsalarning umumiy tomonlarini idrok etadi.
Abu Nasr Forobiy (873-950-yillar)	Inson barcha bilimlarni tashqi olamdan oladi, u sezgi, idrok, xotira, mantiqiy tafakkur orqali voqelikni biladi.
Frensis Bekon – ingliz faylasufi (1561-1626-yillar)	Olamni bilish mumkin. Bilish sezgidan boshlanadi. Bilish manbai – tajriba. Olim “Yangi organon” asarida bilishning induktiv metodini ishlab chiqqan.

Rene Dekart – fransuz faylasufi (1596-1650-yillar)	Bilishning birdan-bir manbai – tafakkur. Olim bilishda ratsionalizm g`oyasini ilgari surgan.
Jon Nokk – ingiliz faylasufi (1632-1704)	Sensualizm ta’limoti asoschisi bilimning asosi hissiy bilish g’oyasini ilgari surgan.
David Yum – ingliz faylasufi (1711-1776-yillar)	Inson real voqelikni bila olmaydi. U faqat o`z sezgilarini bila oladi.
Jorj Berkli – ingiliz faylasufi (1685-1753)	Barcha narsalar sezgilar majmuasidan iborat. Ular obektiv dunyoning mavjudligini inkor etadilar.
Immanuil Kant – nemis faylasufi, tabiatshunos olim (1724-1804-yillar)	U inson bilishi mumkin bo`lgan hodisalar olamini “narsa biz uchun” deb nomlaydi. “Narsa o`zida”ni inson bila olmaydi, deb hisoblaydi.
Vilgelm Gegel – nemis mumtoz falsafasining yirik vakili (1770-1831)	Olamni dialektik anglash metodini ishlab chiqdi, olam taraqqiyotining ziddiyatli jarayon ekanligini asoslab berdi.