xmlns:w="urn:schemas-microsoft-com:office:word"
xmlns="http://www.w3.org/TR/REC-html40">
Reja: Siyosiy tizim tushunchasi Siyosiy tizim turlari Totalitarizm 4 Avtoritarizm Demokratiya Siyosiy tizim tushunchasi Jamiyatning siyosiy tizimlari
Reja: 1. Siyosiy tizim tushunchasi 2. Siyosiy tizim turlari 3. Totalitarizm 4 Avtoritarizm 5.Demokratiya Siyosiy tizim tushunchasi Siyosiy tizim tushunchasining paydo bulishi politologiya fani rivojlanishi mantiiqi bilan bog'lik. Politologiya fani, xususan undagi bixevioristik yondashuv natijasida siyosiy faoliyatning alohida ko'rinishlari, alohida siyosiy institutlar va tashkilotlar faoliyati to'g'risida katta hajmda empirik malumotlar siyosatning shakli va mazmuniga doir etarli tasavvurlarni shakllantirgani holda jamiyatdagi siyosiy o'zgarishlar, xarakatlar, jarayon haqida keng ko'lamda fikr yuritishga hali imkom bermas edi. Siyosatni, uni tashkil etgan tarkibiy qismlar o'zaro aloqadorligi, jarayon sifatida o'rganish ham amaliy, ham nazariy dolzarb masala bo'lib qoldi.
Amerikalik sotsiolog olim T.Parsons (1902-1979) o'zi yaratgan ijtimoiy tizim nazariyasida uning qarashlariga nemis idealizmi M. Veber orqali kuchli takidlab o'tadi. Uning taekti sifatida tanlaydi. Unga ko'ra, zamonaviy jamiyatni murakkab, ichki bo'lingan tizim sifatida o'rganish maqsadga muvofiqdir.
Uning tuzilishini to'rt o'zgarmas ko'rsatkich: qadriyatlar (madaniy soha), mesirda bo'ladi, hamma kichik tizimlar birligi yahlit faoliyat tizimini (jamiyatni) tashkil etadi. Natijada jamiyat taraqqiyotini tashqi muhitga uzluksiz moslashishi va nazorat jarayoni tarzida o'rganish imkoniyati tug'iladi.
Jamiyatni mustaqil, o'zaro bog'liq tarkibiy qismlar birligi sifatida o'rganish modeli muayyan jamiyatning muammolari, jarayonlari, istiqbollari haqida to'liq va to'g'ri bilimga ega bo'lish imkonini beradi. Go'yo yaxshi shifokor inson tanasining faqat kasal azo va ruhiyatni davolagani singari, jamiyatshunoslikda ham jamiyatning holatini o'rganishda barcha omillar va muhit ta Insonga ko'ra resurslarni taqsimlashdan iborat. D.Iston nazariyasi asosida "talab" quvvatlovchi impulslar, ularning ko'payishi sir ko'rsatish imkoni va qobilyati yo'qolganida tug'iladi. Siyosiy qarorlar "kirish" dagi talab, madad va partiyaga siyosiy tizim javobi tarzida vujudga keladi. U qonunlar, imkoniyatlar va maqsadlar haqidagi bayonnomalar shaklida bo'ladi. Qarorlar bajarilishiga oid hokimiyatning xatti- harakatlari ham belgilab beriladi. Biz tizimli yo'nalish asoschilarining faqat ikkitasigagina tegishli nazariyalarni juda umumiy tarzda yoritib berdik, xolos. Shuni taruzalarimizda ta tizimli politologiyadir. Siyosiy tizim nazariyalarining ko'p xilligi ular ta xilligini keltirib chiqaradi. Ular ba birini inkor etadi. Eng umumiy tarzda jamiyat siyosiy tizimi yorlar, qadriyatning umumlashgan ifodasidir. Tushuncha siyosiy faoliyatning barcha turlarini va sohalarini qamrab olish va tahlil qilish imkonini beradi. Politologlarning aksariyati siyosiy tizim nazariyasining ahamiyatini kidlab, uni "ijtimoiy va siyosiy tahlilning nihoyatda qimmatli vositasi" deb baholashadi, ko'p hollarda uni hatto "muammolarni hal qiluvchi" kontseptsiya, deb ham atashadi. Bu bilan ular siyosiy tizim nazariyasining nafaqat nazariy, balki amaliy ahamiyatini ham ko'rsatadi. Jamiyat siyosiy tizimi tushunchasi "barqarorlik", "turg'unlik", "muvozanat" kabi hodisalarning mohiyatini chuqurroq ochib beradi va ularning rivojlanishidagi u yoki bu bosqichi holatiga to'g'ri baho berish, ahvolni tuzatish bosiri jarayonida ochib berish imkonini oshiradi.
