Rejalashtirish va Informatsiya – komnunikatsiyali texnologiyalarining qurish tarmoqlari

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’R TA MAXSUS TA’LIM
VAZIRLIGI O’RTA MAXUS,KASB-HUNAR TA’LIMI
MARKAZI


Qashqadaryo viloyat hokimligi o’rta maxsus,kasb-hunar ta’limi boshqarmasi


YAKKABOG’ QURILISH VA KOMMUNAL XO’JALIGI KASB-HUNAR KOLLEJI

“Maxsus fanlar” kafedrasi

Axborot-komnunikatsiya tarmoqlarini rejalashtirish va qurish


(Ma’ruzalar matni)

Yakkabog’ 2014 y

1. 
   Kirish. Tarmoqlar – maqsad va vazifalar
   

Lokal tarmoqlar keyingi vaqtda kompyuterlarga qo‘shimcha modda bo‘lmasdan bitta kompyuterdan ko‘proq bo‘lgan har qanday kompaniyani majburiy buyumiga aylanayapti.
Apparaturalarni va dasturiy vositalarni takomillashtirish shunday bir darajaga yettiki, oddiy tarmoqni o‘rnatish va ekspluatatsiya qilish amalida har qanday ozmi-ko‘pmi savodi bo‘lgan foydala-nuvchining qo‘lidan keladigan bo‘lib qoldi. Oxirgi eng ko‘p tarqalgan Windows operatsion tizimlari esa yetarli rivojlangan tarmoqli vositalarga ega, shu tufayli maxsus tarmoqli dasturlarni ta’minot hech majbur emas. Avval faqat maxsus o‘qitilgan professionallarning qo‘lidan keladigan bo‘lsa, endi har qanday foydalanuvchi oson ba-jarishi mumkin.
Lokal hisoblovchi tarmoq (LHT) bu kabel (angl. Wireless-simsiz) orqali maxsus komponentlar yordamida apparatli va dasturli ta’minotda shaxsiy kompyuter (ShK) va atrofdagi qurilmalarni birlashtirish.
LHT ning oddiy formasi ikkita ShK. Ular o‘zaro tarmoqli kabel (yoki radio) orqali bir-biri bilan bog‘langan bo‘lib, o‘zining resurslaridan birga foydalanishlari mumkin (ma’lumotlar, xotira, printer, faks, skanner, dasturlar, modem va h. k.).
Pereklyuchatel tufayli birinchi marta atrofdagi qurilmalarni birga ishlatish mumkin bo‘ladi. Bir nechta personal kompyuterlarni bitta printerga ulash mumkin edi. Bu prinsip bugungi kunda ham qo‘llanib keladi.
Keyin birinchi Disk-Server (Disk-Servis) yaratildi. Bu markaziy kompyuter bo‘lib, bir nechta ishchi stansiyalar bilan ulangan. Markaziy kompyuterda operatsion tizim o‘rnatildi va bu bir nechta ishchi stansiyalarga (clients) bir vaqtda kirish imkoniyati yaratildi. Ma’lum bir resurslarga ulangan ishchi stansiyalarni kirish imkoniyatlarini chegaralab qo‘yish xususiyatlarga Disk-serverlar ega edi.
Bunday serverlarga texnik xizmat va xizmat ko‘rsatish katta xarajatlar talab qilinar edi, chunki ishchi stansiyalar boshqarar edi.
Keyinchalik disk-serverlarni faylli serverlar (File-Server) bilan almashtirishdi. Bunda boshqarish vazifalarini server o‘ziga oldi.
Ishchi stansiya resurslariga kirishni qo‘shimcha chegaralash uchun yangi imkoniyatlar tug‘ildi. Yakka ShK afzalligi bu ko‘p sonli amaliy dasturlar bilan avtonomli ishlash. Buning uchun unga markaziy kompyuter resurslariga kirish kerak emas.
Bunday ishlashni kamchiligi esa, qayta ishlangan ma’lumotlarni saqlash lokal tariqasida bo‘ladi. Ya’ni, bu ma’lumotlar bilan boshqa foydalanuvchilar ham ishlamoqchi bo‘lsa, ularni avval saqlash kerak yoki disketaga nusxa ko‘chirish kerak.
Birinchi kompyuterlar katta xarajatlar talab qilar edi, - atrof qurilmasi va xotira uchun ancha-muncha mablag‘ kerak edi. O‘sha vaqtda har bir hisoblash mashinalari orasida ma’lumotlar bilan almashish zarurligi paydo bo‘lgan. Shu sabab bilan kompyuterlar tarmoqga birlashtirilar edi.
LHT ga birlashtirilgani yaqqollik ishchi o‘rinlariga qaraganda kompyuterlarni afzalligi quyidagicha:
 Dasturlar va malumotlarni markaziy boshqarilishi (dasturga markazlashtirish).
 Ma’lumotlar fondini birgalikda foydalanish (dolzarb ma’lumotlarni).
 Ma’lumotlarni yuqori darajada himoyalash va saqlash.
Ko‘paygan unumdorlik (masalan, ancha tez kommunikatsiya).
 Resurslardan birgalikda foydalanish, xarajatlarni kamaytirish (atrofdagi).
Ma’lumotlarni, printerlarni va boshqa qurilmalarni birgalikda ishlatish, shuningdek ma’lumotlar va xabarlar bilan almashish tarmoqli rejim deb ataladi.

2.