Sərbəst iş Mövzu: “Azərbaycanda rəqəmsal uçurumun qarşısının alınması” Qrup: 282

AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ


Fakültə: “Beynəlxalq Magistratura və Doktorantura Mərkəzi”
İxtisas: “Elektron idarəetmə”


Sərbəst iş
Mövzu: “Azərbaycanda rəqəmsal uçurumun qarşısının alınması”
Qrup: 282


Müəllim: Məlikzadə Gülminə Akif qızı


Tələbə: Quliyeva Aysel Məmmədovna


BAKI – 2023
Problemi müəyyənləşdirmək.
Rəqəmsal uçurum informasiya və kommunikasiya texnologiyalarına (İKT) çıxışı olanlarla olmayanlar arasında, xüsusən də internetə çıxış, rəqəmsal bacarıqlar və texnologiyadan səmərəli istifadə etmək bacarığı baxımından uçuruma aiddir.
İnkişaf prosesində rəqəmsal uçurumun nəzərəçarpan xüsusiyyətlərindən biri ölkələr, eləcə də insanlar arasında böyük fərqin olmasıdır. Kommunikasiya termini olaraq bunu əvvəllər “bilik boşluğu” adlandırsalar da, lakin cari İKT kontektsində həmin ifadə “rəqəmsal uçurum” termini ilə əvəz olunub. İnsanların davamlı olaraq texnoloji biliklərə yiyələnməsi və bu sahədə onların maarifləndirilməsi, hər bir fərdə rəqəmsal təməl biliklərin mütəmadi olaraq aşılanması öz müsbət nəticəsini mütləq şəkildə göstərəcək. Xarici alimlərin apardıqları araşdırmalara görə, rəsmi və ya qeyri-rəsmi formada təhsil sahəsinə investisiyanın qoyulması əsas şərtlərdən biridir. Rəqəmsal uçurumun aradan qaldırılması üçün yeni texnologiyaların yaradılması, istifadəsi ancaq təhsil vasitəsilə mümkün olduğundan bu şərtləri yerinə yetirmək mühüm öhdəlikləri özündə əks etdirir.
Savadsız və orta savadlı insanların da texnoloji inkişafdan bəhrələnmə imkanının olmasını nəzərə alsaq, təhsil daha ciddi ölçüdə ələ alınmalıdır. Əslində, beynəlxalq təcrübə göstərir ki, ümumi və tam orta təhsil imkanlarına sahib insan qaynaqlarının yaradılması böyük həcmli inkişafın, eləcə də innovasiyanın ortaya çıxmasına şərait yaradır. Azərbaycanda da dünya təhsil sistemində baş verən yeniliklərin mütəmadi olaraq izlənilməsi, öyrənilməsi və tətbiqi rəqəmsal savadlılığı artırmağa köməklik göstərəcək.
Müasir dövrdə dünyanın tanınmış ali təhsil müəssisələrində tələbələrə onlayn platformalardan düzgün istifadə bacarıqları, o cümlədən təhsilin və vətəndaşlara göstərilən xidmətlərin elektronlaşdırılması kimi rəqəmsal xidmətlərlə işləmək vərdişləri aşılanır. Ölkəmizdə də son dövrlərdə əhaliyə göstərilən bir çox xidmətlərin elektronlaşdırılması və vətəndaşlarımızın bu sahədə maarifləndirilməsi prosesi davam edir.
Rəqəmsal uçurum, əslində, bir sıra boşluqların bir vahiddə cəmlənməsidir. İnfrastrukturda texnoloji uçurum, böyük boşluqlar var. Bir çox veb əsaslı informasiya insanların real problemlərinə cavab vermir. Dünyanın veb-saytlarının 70 faizi ingilis dilindədir və bu da yerli dillərin inkişafına mane olur. Gender bölünməsi qadınların kişilərə nisbətdə informasiya texnologiyalarından az istifadə etməsinə şərait yaradır. Bu, kasıb və varlı ölkələrdə eyni səviyyədədir.
Rəqəmsal uçurum 1990-cı illərin ortalarından etibarən kompüterlər və internet ətrafında yaranıb. Konseptual olaraq mövzu “rəqəmsal uçurum, rəqəmsal bərabərsizlik, giriş boşluğu”, ingilis dilində “digital gap” kimi terminlərlə ifadə olunur. Bununla belə, ümumi istifadə “rəqəmsaldır
Bu araşdırmada “bölmə” olduğu üçün “rəqəmsal bölünmə” anlayışından istifadə edilməsinə üstünlük verilir.
Norris məsələyə daha ümumi mənada toxunur və rəqəmsal uçurumu təsvir edir.
O, kontekstdə istifadə olunan anlayışları aşağıdakı kimi qruplaşdırıb:
1. İnkişaf etmiş və İnkişaf etməkdə olan Ölkələr arasında İKT-yə çıxış fərqi
Qlobal Rəqəmsal Bölünmə, bərabərsizliyi ifadə etmək üçün,
2. Ölkədə zəngin biliklərlə yoxsullar arasındakı uçurumu ifadə etmək
Sosial Rəqəmsal Bölünmə üçün,
3. Siyasi həyatda iştirakda İKT-dən istifadədə fərqlərin ifadə edilməsi
Demokratik Rəqəmsal Bölünmə məqsədi ilə.
Son zamanlar bütün dünyada kompüter və internetdən istifadə sürətlə artıb.
Yayılması ilə əlaqədar olaraq rəqəmsal bölmənin tərifində bəzi dəyişikliklər var.
Rəqəmsal uçuruma səbəb olan bir çox amillər var. Bunlara təhsil, qanunvericiliyin keyfiyyəti, gəlir, siyasi qaydalar və institutlar, telekommunikasiya sektorunda rəqabət, şəbəkə effekti və xərclər daxildir. Aşağıda rəqəmsal uçuruma səbəb olan bu amillər ümumi şəkildə müzakirə olunur.
Rəqəmsal uçurum iki mühüm problemlə xarakterizə olunur:

• 
  internetə çıxışı dəstəkləmək üçün məhdud və bahalı infrastruktur
  
• 
  resurslardan istifadə etmək üçün aşağı/orta gəlirli icmalarda məhdud rəqəmsal savadlılıq