SəRBƏst iŞLƏR İxtisas : Kompüter mühəndisliyi Kurs : I qrup : M661

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI ELM VƏ TƏHSİL NAZİRLİYİ
SUMQAYIT DÖVLƏT UNİVERSİTETİ

MÜHƏNDİSLİK FAKÜLTƏSİ
ELEKTRONİKA VƏ KOMPÜTER TEXNOLOGİYASI KAFEDRASI
Kompüter mühəndisliyinin müasir problemləri fənnindən
SƏRBƏST İŞLƏR

İxtisas : Kompüter mühəndisliyi
Kurs : I
Qrup : M661
Tələbə : İslamova Sevinc

Fənn müəllimi : Mansurov Qadir
Kafedra müdiri : Mansurov Qadir

SUMQAYIT – 2023
Sərbəst iş – 2
Süni intellekt problemi

Süni intellektin yaranmasında ən mühüm amil onun insan zəkasını təqlid etmək qabiliyyətidir. Süni zəkanın təqlid xüsusiyyəti süni intellektin qavrayış, kəşf və proqnozlaşdırma, öyrənmə kimi davranışlar sərgiləməsinə şərait yaratmış və insanların xeyrinə işləyə biləcək bir çox tətbiqin inkişafına zəmin hazırlamışdır. Tətbiqlərin inkişafı ilə süni intellekt insanlar üçün vaxt keçirmə vasitəsi deyil, zəruri alətə çevrilib. Aydın görünür ki, bu ehtiyac insanların işini asanlaşdırmaq üçün yaranıb. Ancaq bu sürətli dəyişiklik və süni intellektin geniş tətbiqi etik problemləri də özü ilə gətirdi.

Süni intellekt insan zəkasını təqlid edərək müəyyən bir işi yerinə yetirmək üçün məlumat toplayan və topladıqları məlumatlardan istifadə edərək özlərini təkmilləşdirə bilən sistemlər kimi tanınır.Süni intellekt sistemlərinin ən əhəmiyyətli üstünlüyü günümüzün klassik texnoloji sistemlərindən fərqli işləmələridir. Bu fərq tamamilə insanları təqlid etmək və ya insan zəkasından istifadə etmək qabiliyyəti ilə bağlıdır. Süni intellekt sistemi özünəməxsus quruluşu ilə mövcud vəziyyəti araşdırmaq üçün əvvəlcədən hazırladığı parametrlər üzərində işləyir və müxtəlif müşahidələr apararaq reaksiya verir. Bu prosesdə süni intellekt sistemi məlumatları sərbəst şəkildə yeniləyir və alqoritmlərdən istifadə edərək emal edir.
Süni intellekt insan həyatına artan faydalar gətirməyə davam edir. Mckinsey hesabatına görə, süni intellekt layihələri 2030-cu ilə qədər qlobal iqtisadiyyata 13 trilyon dollar töhfə verəcək ki, bu da qlobal payın təxminən 16%-ni təşkil edir. Maddi və pul faydalarına baxmayaraq, süni intellekt onun genişmiqyaslı qəbuluna mane olan müxtəlif çatışmazlıqlara və problemlərə malikdir. Süni intellekt problemlərinə təhlükəsizlik, inam, hesablama gücü, iş itkisi ilə bağlı narahatlıqlar və s. daxildir.
İş itkisi problemi
Süni intellektlə bağlı iş itkisi ilə bağlı narahatlıqlar çoxsaylı biznes işlərinin və akademik araşdırmaların mövzusu olmuşdur. Dünya İqtisadi Forumuna görə, Süni İntellektin avtomatlaşdırılması 2024-cü ilə qədər 75 milyondan çox işi əvəz edəcək. Bəzi rəqəmlər daha qorxuludur. Digər Mckinsey hesabatına görə, süni intellektə əsaslanan robotlar qlobal işçi qüvvəsinin 30%-ni əvəz edə bilər. Süni intellekt üzrə ekspert Vençur Kapitalisti Kai-Fu Linin fikrincə, yaxın 10-15 il ərzində dünyadakı iş yerlərinin 40%-i süni intellektə əsaslanan botlarla əvəzlənəcək. Bu dəyişiklikdən ən çox zərər çəkən aztəminatlı və aşağı ixtisaslı işçilər olacaq. Süni intellekt gündən-günə daha ağıllılaşdıqca, hətta yüksək maaşlı, yüksək ixtisaslı işçilər də iş itkilərinə daha həssas olurlar, çünki ixtisaslı işçilərin yüksək qiymətini nəzərə alaraq, şirkətlər işlərini avtomatlaşdıraraq daha yaxşı gəlir əldə edirlər.
Təhlükəsizlik Problemi
Süni intellektlə bağlı təhlükəsizlik məsələləri həmişə çoxlu səs-küyə səbəb olub. İlon Mask, Stiven Hokinq və Bill Qeyts kimi mütəxəssislər süni intellektin təhlükəsizliyi ilə bağlı narahatlıqlarını ifadə etdikdə, biz onun təhlükəsizlik məsələlərinə diqqət yetirməliyik.
Süni intellektin bəşəriyyət üçün zərərli bir şey etməsi ilə bağlı ciddi narahatlıqlar var. Buna misal olaraq digər insanları öldürmək üçün proqramlaşdırıla bilən avtonom silahlardır. Süni intellektin “öz ağlını” formalaşdırması və insan həyatını dəyərləndirməməsi ilə bağlı qaçılmaz narahatlıqlar da var. Bu cür silahların yerləşdirilməsi onların nəticələrini aradan qaldırmağı çox çətinləşdirəcək.