Tarbiya jarayonining mohiyati va tarbiya mazmuni mazmuni. Tarbiya qonuniyatlari va tamoyillari



Yüklə 47,73 Kb.
tarix20.12.2022
ölçüsü47,73 Kb.
#76504
Tarbiya jarayonining mohiyati va tarbiya mazmuni mazmuni. Tarbiy


4-MAVZU: TARBIYA JARAYONINING MOHIYATI VA TARBIYA MAZMUNI MAZMUNI. TARBIYA QONUNIYATLARI VA TAMOYILLARI.
Reja:

  1. Tarbiya jarayonining mohiyati

  2. Tarbiyaning ahamiyati va vazifalari.

  3. Tarbiya jarayonining o’ziga xos xususiyatlari.

  4. Tarbiya qonuniyatlari va tamoyillari.



Tayanch tushunchalar: tarbiya, tarbiya jarayoni, tarbiyaning maqsadi, tarbiya mazmuni, tarbiyaning umumiy vazifalari, tarbiya turlari, tarbiya qonuniyatlari, tarbiya tamoyillari.

  1. Tarbiya jarayonining mohiyati.

Tarbiya pedagogikadagi asosiy tushunchalardan biri sanaladi. Jamiyat va pedagogikaning tarixiy rivoji davomida mazkur kategoriyani tushuntirishga turlicha yondashuvlar yuzaga keldi. Eng avvalo, yuqorida keng va tor ma’nodagi tarbiya farqlanadi.
Keng ma’noda tarbiya shaxsga jamiyatning ta’sir etishi, ijtimoiy hodisa sifatida qaraladi. Mazkur holatda tarbiya ijtimoiylashtirish bilan uyg’unlashadi.
Tor ma’nodagi tarbiya deganda, pedagogik jarayon sharoitida ta’lim maqsadini amalga oshirish uchun pedagog va tarbiyalanuvchilarning maxsus tashkil etilgan faoliyati tushuniladi. Ushbu holatda pedagoglarning tarbiyaviy faoliyati tarbiyaviy ish deb ataladi.
2. Tarbiyaning ahamiyati va vazifalari.
Tarbiya mazmuni deganda, qo’yilgan maqsad va vazifalar bilan bog’liqlikda ta’lim oluvchilarning egallashi lozim bo’lgan bilim, malaka, e’tiqod, shaxs sifati va xarakteri, xulq-atvor tizimi tushuniladi.
Tarbiyaning maqsadi - har tomonlama barkamol shaxsni shakllantirish.
Tarbiyaning umumiy vazifalari:

  • jamiyat a’zolarining maqsadga yo’naltirilgan rivojlanishi hamda ularning qator ehtiyojlarini qondirish uchun shart-sharoit yaratish;

  • jamiyat rivoji uchun zarur bo’lgan ijtimoiy madaniyatga mos etarlicha hajmdagi “inson kapitali”ni tayyorlash;

  • Smadaniyatlarni uzatib turish orqali ijtimoiy hayotning barqarorligini ta’minlash;

  • ma’lum jins yoshi va ijtimoiy-kasbiy guruhlarning qiziqishlarini hisobga olgan holda ijtimoiy munosabatlar doirasida jamiyat a’zolarining harakatini tartibga solish.

Tarbiya jarayonining qonuniyatlari va tamoyillari.Tarbiya jarayoni o’qituvchi va ta’lim oluvchi (tarbiyachi va tarbiyalanuvchi)lar o’rtasida tashkil etiluvchi hamda aniq maqsadga yo’naltirilgan hamkorlik jarayonidir.

  1. Tarbiya jarayonining o’ziga xos xususiyatlari.

  2. Tarbiya qonuniyatlari va tamoyillari.



Tayanch tushunchalar: tarbiya, tarbiya jarayoni, tarbiyaning maqsadi, tarbiya mazmuni, tarbiyaning umumiy vazifalari, tarbiya turlari, tarbiya qonuniyatlari, tarbiya tamoyillari.
1.Tarbiya jarayoni o’ziga xos xususiyatlarga ega:

  • maqsadga yo’naltirilganligi;

  • ko’p qirrali jarayon;

  • uzoq muddat davom etishi;

  • uzluksizligi;

  • yaxlitligi;

  • variativligi;

  • natijalarning oldindan aniqlanmasligi;

  • ikki tomonlamalilik;

2.Tarbiya qonuniyatlari - bu bir tomondan, ijtimoiy hodisa sifatida tarbiyaning xususiyatlari, ikkinchi tomondan, shaxsning rivojlanishi bilan bog’liq bo’lgan barqaror aloqalar.
Tarbiya jarayonining quyidagi qonuniyatlari mavjud:

  • ijtimoiy muhitning ob’ektiv va sub’ektiv omillariga bog’liqligi;

  • tarbiyaning shaxsning rivojlanishi bilan birligi va o’zaro bog’liqligi;

  • faoliyat va munosabatni e’tirof etish shaxsning ijtimoiy qimmatli azilatlarini shakllantirishning negizi va asosiy manbai;

  • tarbiyalanuvchilarning o’zaro tarbiyaviy ta’siri, o’zaro munosabatlari amda faol faoliyati o’rtasidagi bog’lanish;

  • tarbiya va o’zini-o’zi tarbiyalashning intensivligi;

  • tarbiyalanuvchining “ichki olami”ga ta’sir etishning intensivligi;

  • tarbiyalanuvchilarda verbal va sensomotor jarayonlarning rivojlanish darajasi va pedagogik ta’sirni hisobga olish.

Tarbiya tamoyillari - bu tarbiyaviy ishning yo’nalishiga, mazmuniga, metodlari va tashkil etilishiga, tarbiya jarayonining ishtirokchilari orasidagi munosabatlarga qo’yiladigan asosiy talablar ifodalanadigan dastlabki qoidalardir.
Tarbiya jarayoni quyidagi tamoyillar asosida boshqariladi:

  • maqsadga qaratilganligi va g’oyaviy yo’nalganligi;

  • tarbiyaning insonparvarlashuvi;

  • tarbiyaning hayot, mehnat bilan bog’liqligi;

  • tarbiyaga yaxlit(kompleks) yondashuv;

  • jamoada tarbiyalash va jamoaga suyanib ish ko’rish;

  • shaxsga talabchanlik bilan hurmatni birga qo’shib olib borish;

  • o’qituvchilar, jamoat tashkilotlari va oilaning talab hamda tarbiyaviy ta’sirlarining birligi;

  • tarbiyalanuvchining yosh va individual xususiyatlarini hisobga olish;

  • tarbiya j arayonining tizimligigi va uzluksizligi.

Tarbiya turlarining umumiy tavsifi. Tarbiya turlari turli sohalarga ko’ra tasnif etiladi. Ko’proq umumlashgan tasnif o’zida aqliy, mehnat, jismoniy tarbiyani qamrab oladi. Ta’lim muassasalaridagi tarbiyaviy ishlarning turli yo’nalishlari bilan bog’liqlikda fuqarolik, siyosiy, baynalmilal, axloqiy, estetik, mehnat, jismoniy, huquqiy, ekologik, iqtisodiy tarbiyaga bo’linadi. Institutsional belgilariga bo’yicha oila, ta’lim muassasasi, ta’lim muassasasidan tashqari, diniy, bolalar, yoshlar tashkilotlaridagi tarbiya, maxsus ta’lim muassasalaridagi tarbiyaga bo’linadi.
Herbert Spencer - ingliz olimi “Tarbiya - bolaning shaxs sifatida har tomonlama rivojlanishini ta’minlashning amaliy jarayonlarini o’z ichiga olishi kerak” - deb yozadi, va "bolaning yashash sharoitlari uning shaxs sifatida ulg’ayishiga bog’liqligi, ta’sirini misollar orqali keltiradi. O’zining "Butun shaxsni rivojlantirish" kitobida tarbiyaning aqliy, axloqiy va jismoniy turlarini ko’rsatib o’tib, ulardan eng asosiysi axloqiy tarbiyadir deb ta’kidlaydi.1(The elements of teaching. Jems M. Banner. Gardners Books.)
Tarbiya va tarbiyalanuvchilar orasidagi munosabatlar uslubiga ko’ra avtoritar, demokratik, liberal, erkin tarbiya; turli falsafiy kontseptsiyalar bilan bog’liqlikda pragmatik, aksiologik, jamoaviy, individual tarbiya farqlanadi.


NAZORAT UChUN SAVOL VA TOPShIRIQLAR

  1. Keng va tor ma’nodagi tarbiya tushunchalariga izoh bering.

  2. Tarbiya mazmuni deganda nima tushiniladi?

  3. Tarbiyaning maqsadi va umumiy vazifalarini bayon eting.

  4. Tarbiya jarayoni qanday o’ziga xos xususiyatlarga ega?

  5. Tarbiya qonuniyatlarini shrhlab bering.

  6. Tarbiya tamoyillarini izohlang.

  7. Tarbiya turlarining umumiy tavsifini bayon eting.

  8. Keng va tor ma’nodagi tarbiya tushunchalariga izoh bering.

  9. Tarbiya mazmuni deganda nima tushiniladi?

  10. Tarbiyaning maqsadi va umumiy vazifalarini bayon eting.

  11. Tarbiya jarayoni qanday o’ziga xos xususiyatlarga ega?




  1. Tarbiya qonuniyatlarini shrhlab bering.

  2. Tarbiya tamoyillarini izohlang.

  3. Tarbiya turlarining umumiy tavsifini bayon eting.



1The elements of teaching. Jems M. Banner. Gardners Books.

Yüklə 47,73 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin