Tema: Filosofiya nızamları kategoriyaları hám metodları Joba

Tema: Filosofiya nızamları kategoriyaları hám metodları


Joba:

1. 
   Filosofiya nızamları kategoriyaları hám metodları
   
2. 
   Katigoriya da nizam tusinikleri
   
3. 
   Dialektikanin negizgi nizamlari
   

Filosofiyalıq dunyaniń tutasliq, onin ústine mudami ozgeristegi da rawajlaniwdagi tutasliq sipatinda teoriyaliq jaqtan sawlelendiriwge umtiladi. Bul problemanin sheshiliwi asirlerge sazildi.

Onin az ishinde ayriqsha taliymat--dialektika qaliplesti. Dialektikanin jardeminde oyshillar dunyadagi galaba baylanislardin tabiyatin da rawajlaniwdin uliwma nizamlarinin tabiyatin tusiniwge umtildi. Filosofiyaliq maniste dialektika degen ne? Onin manisi nede? Hamme filosoflar dialektikler me? Dialektikada alternativalar bar má? Bul sorawlardi biraz kenirek qarap koreyik.
Dialektika greksheden awdarmasinda «gurrinlesiw oneri», «tartis, aytisiw oneri» degendi anlatadi. Ayyemgi grek madeniyatinda dialog jurgiziw madeniyati júdá bahalandi. Al bul ulken tayarliqti da sheberlikti talap etti. Hár túrli koz-qaraslardi soqligistirip biliw, ozinin pikirlerinin durisligin daliyllew Sokrat penen Platonda júdá anıq korindi. Alar dialogti shinliqtin, demek jananin payda boliwi ushin jardem beretugin qubilis sipatinda tusindirdi. Jana tartistin baslamasinda bolmagan, biraq dodalaw protsessinde payda bolǵan. Bunday podxodti evristika dep ataydi. Greksheden awdarmasinda evristika ashiliwdi anlatadi.
Aristotel filosofiyasinda dialektika - daliyillew usili. Basqalardan alingan, biraq haqiyqatligi belgisiz juwmaqlardan kelip shigadi. Dialektikaliq koz-qaraslar Aristotelde onin materiya menen formanin ara-qatnasin, múmkinlik penen haqiyqatliqtin ara-qatnasin analizlewlardin bir-birewine otiwine baylanisi bar. Harbir zat basqaga aynaliwi múmkin, mramor statuyaga, agash stolga aynaliwi h. t. b múmkin.
Dialektikaliq ideyalar orta tutqınlıq filosofiyanin shegarasinda, asirese Jaqin da Orta Shigista filosofiya teologiyanin xizmetkerine aynalgan Batis Evropaga qaraǵanda da rawajlaniwga iye boldi.
Jana dawir tusinda dialektikaliq ideyalardi Dekart, Spinoza, Leybnits da basqalarda koriw múmkin. Degen menen, tutaslay alganda XvII-XvIII asirler filosofiyasinin oylaw usilin metofizikaliq dep minezlese baladı.
Dialektikanin kushli rawajlaniwi nemets klassikaliq filosofiyasinin amkasinda, en aldi menen Gegeldin filosofiyasinda kushli rawajlaniwga iye boldi.
Sinergetika turaqsizliq tusinigi da patrat-tartipsizlik kategoriyasin filosofiyaliq jaqtan analiz etedi. Hár qanday eski strukturaǵa oter eken, daslep turaqsizliq, patrat juz beredi, krizis hawij tochkasina jetedi. Bull tochkadagi halatti ozgertiwde apiwayi tosinliq da ayriqsha ahmiyetke iye.
Sinergetika rawajlaniwdagi miuro da makro protsesstin az-ara munasibetin baltıradı. Maselen geybir alimlardin pikirinshe, mikrosotsialliq ádislerde patrat tartipsizlik, turaqsizliq júdá unamli orin tutsa, mikrosotsialliq hadiyselerde buziywshiliq waziypasin atqaradi. Sanın ushin mamleket tartip- nizam ústinligin talap qilsa, erkin bazar tartipsizlik, nirqtin erkinlesiwin talap etedi.