Tema: Fotoeffekt. Fotoeffekt nızamları

Tema: Fotoeffekt. Fotoeffekt nızamları
Jobası:

1. 
   Kirisiw
   
2. 
   Fotoeffekt, onıń túrleri hám nızamları.
   
3. 
   Eynshteyn teńlemesi.
   
4. 
   Sırtqı fotoeffekt nızamların úyreniw
   
5. 
   Juwmaqlaw
   
6. 
   Paydalanılǵan ádebiyatlar
   

1. 
   Kirisiw
   

Sırtqı fotoelektr effekti 1887 jılda Geynrix Gerts tárepinen jańalıq ashılǵan. Ashıq rezonator menen islegende, ol cink ushqın boslıqlarına ultrafioletoviy nurlar shashqanda, ushqınnıń ótiwi sezilerli dárejede ańsatlasıwın sezdi.
1888-1890-jıllarda fotoelektr effekti sistemalı túrde orıs fizigi Aleksandr Stoletov tárepinen úyrenilinip, 6 maqala baspadan shıǵarıldı. Ol bul tarawda bir qansha zárúrli jańa ashılıwlar ashtı, atap aytqanda, sırtqı fotoelektr effektiniń birinshi nızamı.
Stoletov, sonıń menen birge, "Quyash spektrında jetispey atırǵan eń joqarı sınıwı nurları zaryadlaytuǵın tásirge iye, eger tek bolmasa, ol halda basqa nurlardan kútá úlken ústinlik etedi" degen juwmaqqa keldi, yaǵnıy ol qızıl reńli nurlar degen juwmaqqa keldi. Fotoeffekt shegarası bar. 1891-jılda Elster hám Geitel gidroksidi metallardı úyreniwde metalldıń elektropozitivligi qanshelli joqarı bolsa, ol fotosensitiv bolǵan kesiw chastotası sonsha tómen boladı, degen juwmaqqa keldi.
Tomson 1898-jılda eksperimental túrde sırtqı fotoelektr effekti waqtında metalldan shıǵıs elektr zaryadınıń aǵımı ol ilgeri jańalıq ashqan (keyinirek elektronlar dep atalatuǵın) bólekler aǵımı ekenligin anıqladi. Sol sebepli jaqtılıq kusheytiwi menen fototoktıń artıwı jaqtılıq kusheytiwi menen shiǵarılatuǵın elektronlar sanınıń kóbeyiwi dep túsiniliwi kerek.
1900-1902-jıllarda Filipp Lenard tárepinen ótkerilgen fotoelektrik effektti úyreniw sonı kórsetdi, klassik elektrodinamikadan ayrıqsha bolıp esaplanıw, shıǵarılǵan elektronnıń energiyası mudamı túsip atırǵan nurlanıw chastotası menen baylanıslı hám derlik nurlanıw intensivligine baylanıslı emes.
Fotoelektrik effekt 1905-jılda Maks Planktıń jaqtılıqtıń kvant tábiyaatı haqqındaǵı gipotezasına tiykarlanıp, Albert Eynshteyn tárepinen túsindirilgen (onıń ushın ol 1921-jılda shved fizigi Karl Vilgelm Oseen nominaciyası sebepli Nobel sıylıǵına iye bolǵan). Eynshteynniń jumısı zárúrli jańa gipotezani óz ishine alǵan edi - eger Plank 1900-jılda jaqtılıq tek kvantlanǵan bólimlerde shiǵarıladı, dep usınıs etken bolsa, Eynshteyn qashannan berli jaqtılıq tek energiya menen kvantlanǵan bólimler (fotonlar) kórinisinde bar ekenligine isengen. hν - Plank turaqlısı.

1906 -1915 jıllarda fotoelektr effekti Robert Milliken tárepinen qayta islendi. Ol blokirovkalaw kernewiniń chastotaǵa anıq baylanıslılıǵın anıqlay aldı (bul tiykarınan sızıqlı bolıp shıqtı) hám sonnan Plank turaqlılıǵın esaplay aldı. "Men ómirimniń on jılın 1905-jıldaǵı bul Eynshteyn teńlemesin tekseriwge sarıpladım,- dep jazadı Millikan, "hám barlıq kútkenlerimnen ayrıqsha bolıp esaplanıw, men 1915-jılda onıń biymániligine qaramay, eksperimental tastıyıqlanǵanlıǵın sózsiz tán alıwǵa májbúr boldım. Jaqtılıq aralasıwı haqqında biz bilgen hámme zatqa qaramaq-qarsı bolıp tabıladı. 1923-jılda Millikan "elementar elektr zaryadın hám fotoelektr effektin anıqlawdaǵı jumısı ushın" fizika boyınsha Nobel sıylıǵına iye boldı. Fotoelektrik effekt boyınsha izertlewler eń áyyemgi kvant mexanik izertlewlerinen biri edi.