Zamonaviy benzinli dvigatellarning o't oldirish tizimiga qo'yiladigan talablar

Zamonaviy benzinli dvigatellarning o't oldirish tizimiga qo'yiladigan talablar
Reja:
1. Tok manbai
2. O’t oldirish g’altagi
3. Uzgich-taqsimlagich
4. O’toldirish shamlari
O’t oldirish tizimi, benzinli dvigatel silindrlarida yonilg’I-havo aralashmasining silindrlarning ishlash tartibiga mos ravishda, o’z vaqtida va ishonchli o’t oldirish uchun xizmat qiladi. Ishchi aralashmani o’t oldirish, o’t oldirish shami elektrodlari orasidagi elektr razryad natijasida hosil bo’ladigan uchqun vositasi bilan amalga oshiriladi. O’t oldirish shamlarining elektrodlari orasida uchqun hosil bo’lishi, ularga uzatilgan yuqori kuchlanish ta’sirida sodir bo’ladi. Ishci aralashmani ishonchli o’t oldirish uchun o’t oldirish sham elektrodlari orasidagi uchqunli razryad yetarli energiyaga ega bo’lishi zarur. Hozirgi zamon dvigatellarida uchqunli razryad nergiyasi 20-100 mDj ni tashkil qiladi va u dvigatelni hamma ish rejimlarida ma’yorida ishlashini ta’minlaydi.
O’t oldirish tizimi, karbyuratorli dvigatеlning silindrlarida yonilg’i-havo aralashmasini silindrlarning ishlash tartibiga mos ravishda, o’z vaqtida va ishonchli o’t oldirish uchun xizmat qiladi. Ishchi aralashmani o’t oldirish, har bir silindrning yonish kamеrasiga o’rnatilgan o’t oldirish shami elеktrodlari orasidagi elеktr razryad natijasida hosil bo’ladigan uchqun vositasi bilan amalga oshiriladi. O’t oldirish shamlarining elеktrodlari orasida uchqun hosil bo’lishi, ularga uzatilgan yuqori kuchlanish (12000 V) ta'sirida sodir bo’ladi. Ishchi aralashmani ishonchli o’t oldirish uchun o’t oldirish sham elеktrodlari orasidagi uchqunli razryad yеtarli enеrgiyaga ega bo’lishi zarur.
Hozirgi zamon dvigatеllarida uchqunli razryad enеrgiyasi 20-100 mDj ni tashkil qiladi va u dvigatеlni hamma ish rеjimlarda mе'yorida ishlashini ta'minlaydi.
Karbyuratorli dvigatеlga ega bo’lgan avtomobillarda, akkumulyator batarеyasi yoki gеnеratorning past kuchlanishini elеktr razryad hosil bo’lishi uchun yеtarli bo’lgan qiymatga ko’tarish va uni kеrakli daqiqada taaluqli silindrning o’t oldirish shamiga uzatish imkoniyatini bеruvchi turli xil o’t oldirish sistеmalari ishlatiladi. Bu sistеmalar uchqunli razryad uchun zarur enеrgiyani bеvosita akkumulyator yoki gеnеratordan emas, balki oraliq enеrgiya to’plagichdan oladi.
Avtomobil dvigatеllarida, aksariyat holda, enеrgiyani induktiv g’altakning magnit maydonida to’plash asosida ishlaydigan o’t oldirish sistеmalari tatbiq topgan bo’lib, ularning quyidagi turlari mavjud:
kontaktli;
kontakt-tranzistorli;
kontaktsiz-tranzistorli;
mikroprotsеssorli.
1. Elektrdan o‘t oldirish tizimining vazifasi va komponovka sxemalari
O‘t oldirish tizimi, benzinli dvigatelning silindrlarida ishci aralashmani silindrlarning ishlash tartibiga mos ravishda, o‘z vaqtida va ishonchli o‘t oldirish uchun xizmat qiladi. Ishchi aralashmani o‘t oldirish, har bir silindrning yonish kamerasiga o‘rnatilgan o‘t oldirish svechasi elektrodlari orasidagi elektr razryad natijasida hosil bo‘ladigan uchqun vositasi bilan amalga oshiriladi.
Benzin dvigatelli avtomobillarda, akkumulatorlar batareyasi yoki generatorning past kuchlanishini elektr razryad hosil bo‘lishi uchun yetarli bo‘lgan qiymatga ko‘tarish va uni kerakli daqiqada taalluqli silindrning o‘t oldirish svechasiga uzatish imkoniyatini beruvchi turli xil o‘t oldirish tizimlari ishlatiladi. Bu tizimlar uchqunli razryad uchun zarur energiyani bevosita akkumulator yoki generatordan emas, balki oraliq energiya to‘plagichdan oladi. To‘plagich turiga qarab o‘t oldirish tizimlari ikkiga bo‘linadi:
- energiyani magnit maydonda (induktivlikda) to‘plash;
- energiyani elektr maydonda (sig‘imda) to‘plash.
Avtomobil dvigatellarida, aksariyat holda, energiyaning induktiv g‘altakning magnit maydonida to‘plash asosida ishlaydigan o‘t oldirish tizimlari tatbiq topgan bo‘lib, ularning quyidagi turlari mavjud:
- kontaktli;
- kontakt-tranzistorli;
- kontaktsiz-tranzistorli;
- mikroprotsesorli.
Kontaktli tizim ko‘pincha batareyali yoki “klassik” o‘t oldirish tizimi deb ham yuritiladi.
Benzinli dvigatelga ega bo’lgan avtomobillarda, akkumulatorlar batareyasi yoki generatorning past kuchlanishini elektr razryad hosil bo’lishi uchun yetarli bo’lgan qiymatga ko’tarish va uni kerakli daqiqada taalluqli silindrning o’t oldirish shamiga uzatish imkoniyatini beruvchi turli xil o’t oldirish sistemalari ishlatiladi.
Adabiyotlar

• G’. Maxmudav, D. Hoshimov “Avtomobil elektr va electron jihozlari” Toshkent-2003.
• X. Mamatov “Avtomobillar” Toshkent “O’zbekiston”-1995.
• Y. I. Borovskix, Y. V. Buralev “Avtomobillarning tuzilishi, texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlash” Toshkent “Talqin” 2005.
• S. Qodirov, E. Nikitin “Avtomobil va traktor dvigatellari” Toshkent “O’qituvchi” 1992.
• 5. J.R. Qulmuhammedov, E. karimov “Avtochilangar” Toshkent “Fan” 2003