ÛÛÛ Cild Í ß Ñ È Ì È À Ä Û Í À Ä È Ë × È Ë È Ê È Í Ñ Ò È Ò Ó Ò Ó ÀÇßÐÁÀÉÚÀÍ Ä È Ë È Í È Í È Ç À Ù Ë Û


ÁÍ ô.ñèô. á à õ ãà÷àüàí 1-úè ìÿíàäà. à Á



Yüklə 11,43 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/88
tarix21.03.2017
ölçüsü11,43 Mb.
#12128
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   88

ÁÍ

ô.ñèô. á à õ ãà÷àüàí 1-úè ìÿíàäà.

Ã

Á×ÀÍ

“Ùà÷àí” ñþçöíöí ãÿäèìè ôîðìàñû.

ÃÀ×ÀÐÀÃ

çÿðô  Ãà÷à-ãà÷à, éöéöðÿ-



éöéöðÿ; òåç-òåç, òåç. Ãà÷àðàã ýÿëìÿê. – [Õÿ-

äèúÿ] áÿðàáÿðèìÿ éåòèøèíúÿ ÷ÿïÿðèí àðõàñûí-

äàí èêè ÿëëÿðè èëÿ áîéíóìó ãóúàãëàéûá ãà÷à-

ðàã ýþçäÿí ãåéá îëäó. Ñ.Ùöñåéí.

◊ Ãà÷àðàüà ñàëìàã – ãà÷ûðòìàã, ãà÷ìàüà

ìÿúáóð åòìÿê.

ÃÀ×ÀÐÀÃËÀÌÀ

“Ãà÷àðàãëàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÀ×ÀÐÀÃËÀÌÀÃ

ô. ×îõ òåç ãà÷ìàã, éö-

éöðìÿê, ýþòöðöëìÿê, ãà÷àðàã ýåòìÿê, éà ýÿë-

ìÿê. Áèð ãÿäÿðäÿí Ìÿúèä ãà÷àðàãëàéûá áèð

áàüëàìà ýÿòèðäè. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÀ×ÀÒÁÀÑÄÛ

çÿðô äàí. ×îõ òÿëÿñèê, ñÿ-

áèðñèçëèêëÿ.

ÃÀ×ÄÛ-ÒÓÒÄÓ

èñ. Óøàã îéóíëàðûíäàí áè-

ðèíèí àäû. [Ñåâèíú:] Áó íÿäèð Ãà÷àé? Åëÿ áèë

ãà÷äû-òóòäó îéíàéûðñûíûç. Ç.Õÿëèë.

ÃÀ×ÛËÌÀÇ

ñèô. Ãà÷ûëìàñû ìöìêöí îëìà-

éàí; ëàáöä. Ãà÷ûëìàç áÿëà – [Ñîëìàç:] Àðòûã

áó éàìàí îäëàðäàí âÿ þëöìöí ãà÷ûëìàç âàð-

ëûüûíäàí áàøãà ùå÷ áèð øåé äöøöíìöðÿì.

Ú.Úàááàðëû.

ÃÀ×ÛËÌÀÇËÛÃ

èñ.  Ãà÷ûëìàñû ìöìêöí

îëìàìà; ëàáöäëöê.

ÃÀ×ÛÍÌÀ


“Ãà÷ûíìàã”äàí ô.èñ.

ÃÀ×ÛÍÌÀÃ


ô. Ñàãûíìàã, ÷ÿêèíìÿê, ãà÷-

ìàã (4-úö ìÿíàäà); óçàãëàøìàã, áèð øåéäÿí,

éà áèð èøäÿí þçöíö êÿíàðà ÷ÿêìÿê.

ÃÀ×ÛÐ(Ä)ÛËÌÀ

“Ãà÷ûð(ä)ûëìàã”äàí ô.èñ.

ÃÀ×ÛÐ(Ä)ÛËÌÀÃ

“Ãà÷ûðìàã”äàí ìÿúù.

Èñòÿêëè âÿòÿí ýöëëÿðè! Ñèçñèç éàç à÷ûëìàç; Ýöí

÷ûõìàñà, çöëìÿòè-øÿáèñòàí ãà÷ûðûëìàç. ß.Íÿçìè.

ÃÀ×ÛÐÌÀ


“Ãà÷ûðìàã”äàí ô.èñ.

ÃÀ×ÛÐÌÀÃ


ô.  1. Áèðèíèí ãà÷ìàñûíà êþ-

ìÿê åòìÿê, éîë âåðìÿê, ñÿáÿá îëìàã; áèðèíè

àðàäàí ÷ûõàðìàã.

2. Ãà÷ìàüà ìÿúáóð åòìÿê. Äöøìÿíè ãà-

÷ûðìàã. // Ùöðêöòìÿê. Ãóøëàðû ãà÷ûðìàã.

3. Ùöäóääàí ýèçëè ìàë êå÷èðìÿê (äàõèë åò-

ìÿê âÿ éà ÷ûõàðìàã).

4. Îüóðëàìàã, õÿëâÿòè àïàðìàã. Îüðóëàð

ýåúÿ ãîíøóíóí àòûíû ãà÷ûðäûëàð. Ãûç ãà÷ûðìàã.

5. Áèð ñûðà èñèìëÿðèí éàíûíà ýÿòèðèëÿðÿê ìö-

ðÿêêÿá ôåèë äöçÿëäèëèð; ìÿñ.: ÿëäÿí ãà÷ûðìàã,

íÿçÿðäÿí ãà÷ûðìàã, àüûçäàí ãà÷ûðìàã.

13

ÃÀ×ÀÃÀ×


ÃÀ×ÛÐÌÀÃ

ÃÀ×ÛÐÒÌÀ

“Ãà÷ûðòìàã”äàí ô.èñ.

ÃÀ×ÛÐÒÌÀÃ

èúá. 1. Áàøãàñû âàñèòÿñè èëÿ

ãà÷ìàüà âàäàð åòìÿê âÿ éà ãà÷ìàãäà áàø-

ãàñûíà êþìÿê åòìÿê.

2. Á à õ ãà÷ûðìàã.

3. Ýþíäÿðìÿê, òåç ýåòìÿñèíè ÿìð åòìÿê.

Õàí àðòûðìàéà àäàì ãà÷ûðòäû, ùå÷ êÿñ áó ÿù-

âàëàòäàí áàø à÷à áèëìÿäè. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

ÃÀ×ÛØ

èñ.  Ãà÷ìà, ãà÷ìàã èøè âÿ òÿðçè.



// èäì. Ãà÷ìà éàðûøû. Ãà÷ûø òåõíèêàñûíû òÿê-

ìèëëÿøäèðìÿê.

ÃÀ×ÛØÌÀ

1. “Ãà÷ûøìàã”äàí ô.èñ.



2. èñ. Ãà÷ìà éàðûøû.

ÃÀ×ÛØÌÀÃ


ãàðø. 1. Êöòëÿâè ùàëäà ùÿðÿ

áèð òÿðÿôÿ ãà÷ìàã, òåç ùÿðÿ áèð òÿðÿôÿ äàüûë-

ìàã, î òÿðÿô-áó òÿðÿôÿ ãà÷ìàã. Ïàðàïåò ÿòðà-

ôûíäà âÿ Îëýèíñêè êö÷ÿäÿ îëàí úàìààò ãà÷û-

øûðäû. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Ãàðûøäû ìÿúëèñ áöòöí;

Ãà÷ûøäû ðÿããàñÿëÿð. ß.Úàâàä. Éöçëÿðúÿ óøàã-

ëàð ìåéäàí÷àäà ãà÷ûøûá-îéíàøûð. Ìèð Úÿëàë.

2. Ãà÷ûøäà éàðûøìàã. Èäìàí÷ûëàð ñöðÿòëÿ

ãà÷ûøûðäûëàð.

ÃÀ×ÃÛÍ


èñ.  Ìöùàðèáÿ, òÿáèè ôÿëàêÿò âÿ

áàøãà ñÿáÿáëÿð öçöíäÿí éàøàäûüû éåðè òÿðê åò-

ìèø, îðàäàí ãà÷ìûø àäàì. Àüà Ìÿùÿììÿä

øàùûí áàñãûíûíäàí ãà÷àí ãà÷ãûíëàð éîëëàðäà

àüûð âÿçèééÿòÿ ðàñò ýÿëäèëÿð. Ìèðçÿ Àäûýþçÿë

áÿé. Øÿùèäëÿðèí, ãà÷ãûíëàðûí; Öñòöìöçäÿ ìèí

àùû âàð; ×àòäûüûìûç áó íþãòÿäÿ; Ùàìûìûçûí

ýöíàùû âàð. Á.Âàùàáçàäÿ. // Ìöùàúèð.

ÃÀ×ÃÛÍËÛÃ

èñ.  Ìöùàðèáÿ, òÿáèè ôÿëàêÿò

âÿ ñ. öçöíäÿí ÿùàëèíèí þç éåðëÿðèíè êöòëÿâè

ñóðÿòäÿ òÿðê åòìÿñè, þç éåðëÿðèíäÿí ãà÷ìàñû.

Áàëëûíûí éåðëè-éàòàãëû äàíûøûüû, .. ãà÷ãûíëûã èë-

ëÿðèíè êÿäÿðëè ñþéëÿìÿñè Áóäàüû óçóí ìöääÿò

äÿðèí ôèêèðëÿðÿ ãÿðã åäèðäè. ß.Âÿëèéåâ. // Ìö-

ùàúèðÿò.


ÃÀ×-ÃÎÂ

á à õ ãà÷àãà÷.

ÃÀ×ÌÀ

“Ãà÷ìàã”äàí ô.èñ.



ÃÀ×ÌÀÃ

ô.  1. Èòè, úÿëä àääûìëàðëà ýåò-

ìÿê, ÷îõ èòè ýåòìÿê; éöéöðìÿê. Ùàðà áåëÿ

ãà÷ûðñàí? – Ïÿðèíèñÿ ùþâëíàê ãà÷äû ÿðèíèí

éàíûíà âÿ áèëìÿäè íÿ åëÿñèí. Ú.Ìÿììÿäãóëó-

çàäÿ. Î, òÿëÿñèê éåðèíäÿí äóðóá ãàïûéà ãà÷äû.

Ì.Èáðàùèìîâ.

2. Èø éåðèíäÿí, ùÿáñäÿí âÿ ñ.-äÿí þçáà-

øûíà ýåòìÿê, õÿëâÿòè ýåòìÿê. ..Èêè íÿôÿð äÿðñ-

äÿí ãà÷ûá, îòóðìóø èìèøëÿð ÷àéûí êÿíàðûíäà.

Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. [Èñìàéûë:] Àé ãàðäàø,

Ñèáèðäÿí ãà÷ìàã êè ãåéðè-ìöìêöíäöð. ß.Ùàã-

âåðäèéåâ. // Ñàëûíäûüû, éàõóä ñàõëàíäûüû éåð-

äÿí ÷ûõûá ýåòìÿê, óçàãëàøìàã. Èíÿê òþâëÿäÿí

ãà÷ìûøäûð.

3. Èúàçÿñèç îëàðàã ãîøóëóá ýåòìÿê, åâèíè,

àèëÿñèíè òÿðê åäèá ýåòìÿê. Ãûç áèð îüëàíëà

ãà÷äû.


4. ×ÿêèíìÿê, ñàãûíìàã, óçàãëàøìàã, ÿëàãÿ

ñàõëàìàìàã, ýþçÿ ýþðöíìÿìÿéÿ ÷àëûøìàã.

Ïèñ éîëäàøäàí ãà÷. Òàíûøëàðäàí íèéÿ ãà÷ûðñàí?

5. Áîéóí ãà÷ûðìàã, èìòèíà åòìÿê, éàõà

ãóðòàðìàüà ÷àëûøìàã. Î, àéäûí ñóàëà úàâàá

âåðìÿêäÿí ãà÷ûð. Ìÿñóëèééÿòäÿí ãà÷ìàã.

6. Ýåòìÿê, éîõ îëìàã, ÷ÿêèíìÿê. Ðÿíýè

ãà÷ìàã. Éóõóñó ãà÷ìàã. Ëÿççÿòè ãà÷ìàã. –

Ñààòëàðúà äàâàì åäÿí ãàðûøûã ôèêèðëÿð Èáðà-

ùèì õàíû ìÿøüóë åòäè, ÿñÿáèëÿøäè, éóõóñó òà-

ìàìèëÿ ãà÷äû. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

ãà÷à-ãà÷à çÿðô Ãà÷àðàã, éöéöðÿ-éöéöðÿ,

éöéöðÿðÿê.  Ãà÷à-ãà÷à ýÿëìÿê. – [ßøðÿô:]

Ñàëàòûíûí ãà÷à-ãà÷à îíëàðà éàõûíëàøäûüûíû

ýþðöá ñóñäó. È.Øûõëû.

ÃÀÄÀ


èñ. 1. Áÿëà, äÿðä, ìöñèáÿò, ôÿëàêÿò.

Êîðîüëó ÿéèëìÿç éàüûéà, éàäà; Ìÿðäèí ÿñêèê

îëìàç áàøûíäàí ãàäà. “Êîðîüëó”. Áÿíä îëäó

êþíöë áèð ýöëÿ, ñÿñ òóòäó ìàùàëû; Ýóéà êè, áó

äöíéàäà ãàí îëäó, ãàäà äöøäö. Ú.Úàááàðëû.

2. “Ãàäàñû” øÿêëèíäÿ – éàëâàðûø, éàõóä íÿ-

âàçèøëè õàùèø – õèòàá áèëäèðèð. Ãàäàñû, äå ýþ-

ðöì, àõû áó íÿ ÿùâàëàòäûð? Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

[Ìàùìóä àðâàäûíà:] Áó êÿëÿéÿ ðàçûñàíìû?

..Èíäè ýÿë öçöíäÿí þïöì, ãàäàñû!.. Á.Òàëûáëû.

◊ Ãàäàí(û) àëûì! – éàëâàðûøëû, éàõóä íÿ-

âàçèøëè õàùèø áèëäèðèð. [Øàùáàç áÿé:] Øÿðÿô-

íèñÿ, ãàäàí àëûì, áèëèðñÿí êè, ÿìèäîñòóì áó

ýöí íÿ òóôàí åëÿäè? Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. Ãàäàí

àëëàì, åé ãàðà ýþç, ñÿíÿ áó ÿäà íå÷èíäèð?

Ñ.ß.Øèðâàíè. Ìîòàëïàïàã, êöðêëö áèð êèøè êî-

ìàíäàíà éàõûíëàøàðàã äåäè: – Ãàäàí àëûì,

êîìàíäèð, áèç àüñàããàëëàð òÿâÿããå åäèðèê êè,

áèçäÿí äÿ áèð íå÷ÿìèçè þçöíöç èëÿ àïàðàñûíûç.

Ù.Íÿçÿðëè.  Ãàäàì ñÿíÿ (îëñóí)! – ãàðüûø

èôàäÿñè. Ãàäàñû úàíûìà – ÿçèçëÿìÿ, ïÿðÿñ-

òèø èôàäÿñè. Áàøûíû áóëàäû, ýþçöíäÿí ýöëäö;

Ýöëÿíäÿ ãàäàñû úàíûìà äöøäö. Àøûã ßëÿñýÿð.

ÃÀÄÀ-ÁÀËÀ

á à õ ãàäà. Ãàá ñûíìàñû åë

àðàñûíäà ãàäà-áàëàíûí èçàëÿ îëìàñû ìÿíà-

ñûíäà òÿôñèð îëóíóð. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

ÃÀÄÀÜÀ


äàí. á à õ ãàäàüàí. Ãîðõìóð-

ñàí îâ÷óäàí, òöëÿê òÿðëàíäàí; Ìÿýÿð éîõäóð

14

ÃÀ×ÛÐÒÌÀ


ÃÀÄÀÜÀ

ñÿíÿ ãàäàüà, êÿêëèê! Àøûã Ðÿúÿá. Ñåâìÿ, ñå-

âèëìÿê äåéèë ÿñðèìèçäÿ ãàäàüà. Ì.Ðàùèì.

ÃÀÄÀÜÀÍ

èñ. 1. Èúàçÿ âåðèëìÿéÿí, ìö-



ñàèäÿ åäèëìÿéÿí øåé; àäÿòÿí õÿáÿð êèìè èø-

ëÿíèð: ãàäàüàíäûð – ãàíóíÿí èúàçÿ âåðèëìèð,

éàñàãäûð. Êÿíàð àäàìëàðûí äàõèë îëìàñû ãà-

äàüàíäûð. Çàëäà ïàïèðîñ ÷ÿêìÿê ãàäàüàí-

äûð. – Áèð êèìñÿ ñîðóøìóð, áó íÿ ôÿðéàäö ôÿ-

üàíäûð? Úåéðàíû àòûá âóðìà, éàñàãäûð, ãàäà-

üàíäûð! ß.Âàùèä.

2. Àäÿòÿí êþìÿê÷è ôåèëëÿðëÿ: ãàäàüàí åò-

ìÿê – åäèëìÿñèíÿ èúàçÿ âåðìÿìÿê, ãÿòè ñó-

ðÿòäÿ éîë âåðìÿìÿê, éàñàã åòìÿê. Ýöëñöì

îí éàøûíà ÷àòàíäàí ñîíðà àòàñû îíà Øÿáàí èëÿ

ýþðöøìÿéè ãàäàüàí åòäè. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

Ãàäàüàí åäèëìÿê (îëóíìàã) – ãàíóíÿí

èúàçÿ âåðèëìÿìÿê, éîë âåðèëìÿìÿê, éàñàã

åäèëìÿê. Õèéàáàíè, äîêòîð ßðàíè âÿ áàøãà áó

êèìè ìöòÿðÿããè õàäèìëÿðèí éàçûëàðû ãàäàüàí

îëóíìóø ÿñÿðëÿð úÿðýÿñèíäÿ èäè. Ì.Èáðàùèìîâ.

ÃÀÄÀÃ


èñ.  Áû÷àã, ãàé÷û, êÿëáÿòèí êèìè

àëÿòëÿðèí òèéÿñèíè úàíûíà áÿðêèäÿí áÿíä, îõ.

Áû÷àüûí ãàäàüû ëàõëàéûð.

◊ Ãàäàãäà ñàõëàìàã – ñÿðáÿñòëèê âåð-

ìÿìÿê, ìöÿééÿí ùÿääÿí êÿíàðà ÷ûõìàüà

ãîéìàìàã. Áó äèë êè âàð, îíó áàüëàìàñàí,

áàøà áÿëàäûð. Ýÿðÿê îíó ùÿìèøÿ ãàäàãäà ñàõ-

ëàéàñàí. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÀÄÀËÛ

ñèô. Áÿëàëû, äÿðäëè, áàøûáÿëàëû, ìö-



ñèáÿòëè. [Ãàçàí õàí:] À öçö ãàðàëû, áàøû ãàäàëû,

õàòûíëàðû, îüóë-óøàüû íÿ äåéÿ äóñòàã åòäèí?!

Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

ÃÀÄÛÍ


èñ.  Úèíñ åòèáàðû èëÿ êèøèíèí ÿêñè;

àðâàä. Ãàäûíëàð áàéðàìû. Åâäàð ãàäûí. Ãà-

äûí ùÿêèì. – Àéðûì ãûçû øèøìàí áèð ãàäûí èäè.

Êè÷èê ãóìðàë ýþçëÿðè, àé êèìè éóâàðëàã öçö

âàð èäè. À.Øàèã. Áèð ãàäûí ýþçöíäÿ ãÿì äóé-

ñàì, î äÿì; Ñàíûðàì þìðöìöí ãöðóá ÷àüû-

äûð. Ì.Àðàç.

ÃÀÄÛÍËÛÃ


èñ. 1. Ãàäûíà õàñ îëàí ñèôÿòëÿð,

õöñóñèééÿòëÿð.  ..Ñÿíèíñÿ ãàäûíëûã ùàããûíäûð

áÿëêÿ; Ìÿíè ãûñãàíûðñàí ÷è÷ÿêëÿðÿ äÿ. Ì.Àðàç.

2. òîï. Ãàäûíëàð. Ìÿäÿíè ãàäûíëûüûí òàðèõè

áèçèì ãàðøûìûçäà îòóðàí áó ýÿíúëÿðëÿ áàøëà-

íûð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. [Íþâðÿñòÿ:] Èíäèéÿäÿê èø

áàøûíäà ãîë÷îìàãëàð äóðóðäóëàð, îíëàð ùà-

ìûñû ãàäûíëàðûí âÿ ãàäûíëûüûí äöøìÿíè èäèëÿð.

ß.Ùàãâåðäèéåâ.

ÃÀÄÈÐ


ñèô. [ÿð.] 1. Ãöäðÿòëè, áþéöê ãöâ-

âÿò âÿ ãöäðÿò ñàùèáè îëàí. Ãàäèð õàëãûìûç þç

ýÿëÿúÿéèíÿ èíàìëà áàõûð. // Áàúàðàí, ãàáèë;

ãöââÿñè, ýöúö ÷àòàí. Ùÿð èêèñè øèääÿòëè íàõîø

îëäóãëàðûíäàí ùÿðÿêÿòÿ ãàäèð äåéèëäèëÿð.

Ì.Ñ.Îðäóáàäè. 

Ãàäèð îëìàã – áàúàðìàã,

áèð øåéè åòìÿéÿ ãöââÿñè âÿ ãöäðÿòè îëìàã. –

[Àüà Ìÿðäàí:] Áèð àç öðÿêëè îëñóí, éîõñà ìö-

ðàôèÿ âàõòûíäà ãîðõóðàì èãðàðà ãàäèð îëìóéà.

Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.  Éàâàø-éàâàø ÿòðàôûìäàêû

øåéëÿðè ñå÷ìÿéÿ ãàäèð îëäóì. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

2. äèí. Éàðàäàí, Àëëàù ìÿíàñûíäà. 

Ãà-


äèðè-ìöòëÿã – Àëëàù. Àõû Êÿðÿìîâ þçöíö ãà-

äèðè-ìöòëÿã áèëèðäè.. È.ßôÿíäèéåâ.

ÃÀÄÈÐËÈÊ

èñ. Áàúàðìà, áþéöê ãöââÿò âÿ

ãöäðÿò ñàùèáè îëìà; ãöäðÿò, áàúàðûã.

ÃÀÔ


1

[ÿð.] ßðÿá ÿëèôáàñûíäà (

) øÿêëèíäÿ

éàçûëàí ùÿðôèí àäû.

ÃÀÔ

2

èñ. [ÿð.] êëàñ. ßôñàíÿëÿðäÿ: ÿíãà (Ñè-



ìóðã) àäëû ìþâùóìè ãóøóí éàøàäûüû Ãàôãàç

ñûðà äàüëàðûíäàí áèðèíèí – Åëáðóñóí (ßëáöð-

çöí) ãÿäèì àäû. Ùÿð ãóøóí îëìàç ñÿàäÿòëè

ùöìàòÿê êþëýÿñè; ×öíêè ñèìóðãÿì, äåéèðñÿí,

ëàìÿêàí Ãàôûí ãàíû? Íÿñèìè. Öíãà êèìè Ãàô

îëóá ìÿêàíûí; Ëÿá à÷ìûéà áöëáöëè-ïÿéàìûí.

Ìÿñèùè.

ÃÀÔÀ


èñ.  [ÿð.] Áàø. ×àð çàáèòëÿðèíèí ãà-

ôàñûíäà èêè øåé ùþêì ñöðöðäö: øÿùâÿò âÿ øÿ-

ðàá. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.  Ùÿêèìèí îëìàñà ãûðõûã

ãàôàñû; Ìÿðèçÿ ôàèäÿ âåðìÿç äÿâàñû. Ì.Ìþúöç.

Ãàôà òàñû – áàø êàñàñû, êÿëëÿ. Öçöíöçö

Ðåéõñòàüûí ãÿáèðäÿí ÷ûõìûø áèð ãàôà òàñû êèìè

åéáÿúÿð õàðàáàñûíà òóòóí! Ð.Ðçà.

ÃÀÔÀËÛ


áàõ áàøëû 1-úè ìÿíàäà. Ùàíû ìÿú-

ëèñè-ãóìàðûí, ðöôÿãàéè-ìåéêöñàðûí? Ùàíû íÿ-

øÿéè-õóìàðûí, à ãàëûí ãàôàëû ôÿëÿ?! Ì.ß.Ñàáèð.

ÃÀÔÀÑÛÇ


á à õ áàøñûç 1-úè ìÿíàäà.

ÃÀÔÈË


ñèô.  [ÿð.] 1. Íÿ åäÿúÿéèíè âÿ áà-

øûíà íÿ ýÿëÿúÿéèíè èðÿëèúÿäÿí äöøöíìÿéèá,

èøèíè áîø òóòàí; ãÿôëÿòäÿ îëàí; åùòèéàòñûç, äèã-

ãÿòñèç, õÿáÿðñèç. Ãàôèë õîðòäàí, áó íÿ õàáè-

ãÿôëÿòäèð êè, óéóáñàí! ß.Ùàãâåðäèéåâ. Áó ãà-

ôèë ãûçà ìÿíèì éàçûüûì ýÿëèðäè. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

// Èñ. ìÿíàñûíäà. Öçöíö ýöçýöéÿ ãåéáÿòäÿ îõ-

øàäàí ãàôèë; Òîõóíñà öç-öçÿ, îëìàçìû àðà

éåðäÿ õÿúèë? Ôöçóëè. Åé ãàôèë, þçöíäÿí ñÿíèí

àíúàã õÿáÿðèí âàð! Ì.ß.Ñàáèð. 

Ãàôèë

îëìàã – ãÿôëÿò åòìÿê: åùòèéàòñûç (äèããÿòñèç,



õÿáÿðñèç) îëìàã, ôöðñÿòè ÿëäÿí ÷ûõàðìàã,

åùòèìàë åòìÿê. Îëìà ãàôèë, ÿð êèìè òÿðïÿí, èøèí

15

ÃÀÄÀÜÀÍ


ÃÀÔÈË

ìÿðäàíÿ òóò. Ôöçóëè. Âåðìèøÿì ñÿí òÿêè áè-

ìåùðÿ êþíöë ãàôèë îëóá; Îëìóøàì èíäè éàìàí

éåðäÿ ïåøèìàí, ÿôñóñ! Ñ.ß.Øèðâàíè.  Äÿõè íÿ

äåéèðñÿí, ñþçöí íÿäèð, íèéÿ ãàôèë îëóðñàí?

Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

2. Àíñûçûí, ýþçëÿíèëìÿç, íàýàùàíè, ãÿôèë.

Ìÿíè ùèúðèéëÿ áèð ùàëÿ ñàëûá ýöëöçëö îë äèëáÿð;

Êè, éöç éîë èñòÿðÿì ÷àòñûí ÿúÿë, ãàôèë þëöì ùÿð

àí. Ùåéðàí õàíûì.

ÃÀÔÈËÀÍß


çÿðô [ÿð. ãàôèë âÿ ôàðñ. ...àíÿ]

Ãàôèëúÿñèíÿ, ãÿôëÿòäÿ îëàðàã; äèããÿòñèçëèêëÿ,

õÿáÿðñèçúÿñèíÿ, åùòèéàòñûçúàñûíà. Ãàôèëàíÿ ùÿ-

ðÿêÿò åòìÿê. – Õàá åò, ùÿëÿ ãàôèëàíÿ õàá åò.

Ì.ß.Ñàáèð. Àçàúûã òàð îëóðñà èíäè ùàâà; Ñåâè-

íèð ùÿð òÿðÿôäÿ øÿáïÿðÿëÿð; Àëäàíûá ãàôèëàíÿ

ðÿãñ åéëÿð. Ù.Úàâèä.

ÃÀÔÈËß


èñ. [ÿð.] Áèðëèêäÿ éîë ýåäÿí àòëû-

ëàð âÿ ñ. äÿñòÿñè; êàðâàí. Ãàôèëÿ áèð àç èðÿëèëÿ-

éèá ñàü òÿðÿôÿ – ãàëà ãàïûñûíà äîüðó äþíäö.

×ÿìÿíçÿìèíëè. Ôÿõðÿääèíèí ãàôèëÿñè Àðàç ÷à-

éûíäàí Øèìàëè Àçÿðáàéúàíà êå÷äèéè çàìàí

îíóí àòûíûí àéàãëàðû àëòûíäà éöçëÿðúÿ ãóðáàí

êÿñèëäè. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Ãàäûí âÿ óøàãäàí èáà-

ðÿò îëàí áó ãàôèëÿ è÷ÿðèñèíäÿ éàëíûç áåø êèøè âàð

èäè. À.Øàèã. // Áèð-áèðèíèí àðäûíúà ýåäÿí ìàøûí

âÿ ñ. äÿñòÿñè; ãàòàð.

ÃÀÔÈËËÈÊ

èñ. Ãÿôëÿò åòìÿ, ãÿôëÿòäÿ îëìà,

ãàôèë îëìà; õÿáÿðñèçëèê, èøèí ãàáàüûíû, äàëûíû

äöøöíìÿìÿ, ôöðñÿòè ÿëäÿí âåðìÿ. Àíàñû äèã-

ãÿòëÿ Óëäóçóí ýþçëÿðèíÿ áàõäû âÿ Íÿðýèç õà-

íûì éàëíûç èíäè þç ãàôèëëèéèíÿ ùåéðÿò åòäè.

ß.Ìÿììÿäõàíëû.

ÃÀÔÈÉß


èñ.  [ÿð.]  ÿäÿá. Øåèðäÿ: áåéòëÿðèí

âÿ éà ìèñðàëàðûí ñîí ñþç âÿ éà ñÿñëÿðèíèí óé-

üóíëóüó, ùÿìàùÿíýëèéè. Áó øåðèí ãàôèéÿëÿðè

äöç ýÿëìèð. – Äåìèðÿì ìÿí ñÿíÿ øàèð äåéèë-

ñÿí, âàð øåðèí; Âÿçíè âàð, ãàôèéÿ âàð, ãàëèáà

éîõ úàí, Éóñèô! Ñ.ß.Øèðâàíè.

ÃÀÔÈÉßÁÀÇ

èñ. [ÿð. ãàôèéÿ âÿ ôàðñ. ...áàç]

Øåðèí ìÿçìóíóíà ôèêèð âåðìÿéèá, àíúàã ãà-

ôèéÿëÿðè ýöäÿí, ãàôèéÿëÿðèí äöç ýÿëìÿñèíÿ

÷îõ ôèêèð âåðÿí øàèð.

ÃÀÔÈÉßÁÀÇËÛÃ

èñ. Éàëíûç ãàôèéÿ ýöäöá,

øåðèí ìÿíàñûíà ôèêèð âåðìÿìÿ.

ÃÀÔÈÉßËÈ

ñèô. Ãàôèéÿñè îëàí. Ãàôèéÿëè áåéò.

Ãàôèéÿëè øåèð. – Öíâàíûíà òÿê-òÿê ãàôèéÿëè

ùÿðçÿ äÿ éàüäûðäûëàð. Ð.Ðçà.

ÃÀÔÈÉßÏßÐÄÀÇ

ñèô. âÿ èñ. [ÿð. ãàôèéÿ âÿ

ôàðñ. ïÿðäàç] Ãàôèéÿ äöçÿëäÿí, ãàôèéÿ óéäó-

ðàí (øàèð). Øþâãö-âÿñëè-÷ÿìÿíèíäÿ ñÿíèí, åé

ìàéåéè-íàç; Òÿáèìèí áöëáöëöäöð ãàôûéÿïÿð-

äàç áó ýåúÿ. Øÿùðèéàð.

ÃÀÔÈÉßÏßÐÄÀÇËÛÃ

èñ. Ãàôèéÿ äöçÿëòìÿ,

ãàôèéÿ óéäóðìà. Íÿùàéÿò, Ñàáèðè “Ñàáèð” åäÿí

“Ìîëëà Íÿñðÿääèí” îëäó. Òÿá Ñàáèðèí èäè,

ãàôûéÿïÿðäàçëûã Ñàáèðèí èäè, èñòåäàäû-øåðèééÿ

Ñàáèðèí èäè, ôÿãÿò ìþâçó âåðÿí “Ìîëëà Íÿñ-

ðÿääèí” âÿ Ìèðçÿ Úÿëèë èäè. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

ÃÀÔÈÉßÑÈÇ

ñèô. Ãàôèéÿñè îëìàéàí, ãàôè-

éÿñè ïîçüóí îëàí. Íÿ ãÿäÿð ÷àëûøäûí “àü”

àëûíìàäû; Êþùíÿ ãàôèéÿñèç äàðûõäû øåðèì...

Ì.Àðàç.


ÃÀÔÈÉßÑÈÇËÈÊ

èñ. Ãàôèéÿ íþãñàíû, ãàôè-

éÿäÿ óéüóíñóçëóã; àùÿíýñèçëèê, ïîçüóíëóã.

// Øåèðäÿ ñÿðáÿñòëèê, ãàôèéÿ îëìàìà.

ÃÀÔÃÀÇËÛ

ñèô.  âÿ èñ.  Ãàôãàç õàëãëàðûí-

äàí áèðèíÿ ìÿíñóá îëàí; Ãàôãàç ÿùëè. Ãàô-

ãàçëû ãûçàðìûø ùàëäà öçðõàùëûã åäèá, ÷ûõûá ïà-

ïèðîñó ÷þëäÿ ÷ÿêèð. Ô.Êþ÷ÿðëè.

ÃÀÜ


äàí. á à õ âàü 2-úè ìÿíàäà.

ÃÀÜÀ


1

èñ. Óøàã äèëèíäÿ: ùÿð úöð øèðíè, äàäëû,

éåìÿëè øåé.

ÃÀÜÀ


2

èñ. äàí. Ùþðìÿò ö÷öí áþéöê ãàð-

äàøà, ÿìèéÿ, äàéûéà âÿ öìóìèééÿòëÿ, éàõûí

àäàìà äåéèëèð. Àé ãàüà, íÿ éàòìûñàí, åâèìè éû-

õûáëàð, äóð ýþðÿê áó íÿ èøäèð? Ìèð Úÿëàë. [Áà-

úûñû Øàìîéà:] Ñÿíÿ ïàé ñàõëàìûøàì, ãàüà, –

äåéÿ äÿñìàëûíûí óúóíäà îëàí äöéöí÷ÿíè îíóí

ãàáàüûíà à÷àðäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÀÜÀ

3

èñ.  Äèìäèê. [Ïèðè Ôàíè:] Ñèìóðã



àäûíäà áèð ãóø ó÷óá ýÿëÿð, áó àüàúäà ìÿñ-

êÿí åäÿð, îíó ãîðóéàð. Ñèçëÿðäÿí ùÿð áèðèíèç

þçöíöç ö÷öí íÿ èñòÿñÿíèç, Ñèìóðã ãàüàñû èëÿ

äÿðèá àòàð. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

ÃÀÜÀÉÛ

èñ. çîîë. Äÿíèç ñàùèëèíäÿ éóâà-



ëàéûá, ñàùèë ñóëàðû öçÿðèíäÿ ó÷àí âÿ áàëûãëà

ãèäàëàíàí èðè ãàíàäëû äÿíèç ãóøó. Ýþé äÿíè-

çèì, ëÿïÿëÿðèí ãàòàð-ãàòàð; Éîõñà ãàíàä ÷à-

ëûá êå÷ÿí ãàüàéûëàðäûð? Ð.Ðçà.

ÃÀÜÀÇËÀÍÌÀÃ

á à õ ãàçëàíìàã 3-úö

ìÿíàäà. [Éàñàâóë] þç òàé-òóøóíóí éàíûíäà

äà “Ýþéÿð÷èíèí úàíû ö÷öí, Ýþéÿð÷èíèí þëìö-

øöíÿ”, – äåéÿ àíä è÷ÿð âÿ áóíóíëà äà ãàüàç-

ëàíàðäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÀÜÛËÄÀÌÀ

“Ãàüûëäàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÀÜÛËÄÀÌÀÃ

ô. Ãàç êèìè ñÿñ ÷ûõàðìàã,

ãàüàéû ñÿñèíÿ áÿíçÿð ñÿñ ÷ûõàðìàã.

ÃÀÜÛËÄÀØÌÀ

“Ãàüûëäàøìàã”äàí ô.èñ.

16

ÃÀÔÈËÀÍß



ÃÀÜÛËÄÀØÌÀ

ÃÀÜÛËÄÀØÌÀÃ

ãàðø. Àüûç-àüûçà âåðèá

ùàìû áèðäÿí ãàüûëäàìàã, áàüûðûøìàã. Ãàðüà

êèìè ÷îõ äà ãàüûëäàøìàéûí; Àé úöúÿëÿð, áÿñäè,

úûðûëäàøìàéûí! ß.Íÿçìè.

ÃÀÜÛËÄÀÒÌÀ

“Ãàüûëäàòìàã”äàí ô.èñ.

ÃÀÜÛËÄÀÒÌÀÃ

èúá. Ãàüûëòû ñÿñè ÷ûõàðò-

äûðìàã. Ãàçëàðû ãàüûëäàòìàã.

ÃÀÜÛËÒÛ

èñ. Ãàç âÿ ãàüàéû êèìè ãóøëàðûí



áàüûðòûñû.

ÃÀÜËÀ


èñ. ìÿù. Ìöõòÿëèô ùÿúìäÿ îëàí

øÿêèëúÿ êöïÿîõøàð ñàõñû ãàá.

ÃÀÙÀË

èñ. ìÿù. Ìàë-ãàðàíûí ñàõëàíäûüû,



ÿòðàôû ÷ÿïÿðëè âÿ éà ùàñàðëû öñòöà÷ûã éåð; àüûë.

Áó ýöí Áÿõòè äÿ åâäÿ éàòìàéûá, þçöíö ìàë-

ãàðàíûí ãàùàëûíà âåðäè. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÀÙ-ÃÀÙ


çÿðô  Ãÿùãÿùÿ èëÿ, áÿðêäÿí.

ßë-ÿëÿ ÷àëàíäà, ãàù-ãàù ýöëÿíäÿ; ßéëÿøèá

ãàëàíäà, ïöíùàí îëàíäà; Äåéèá äàíûøäûüû éà-

äûìà äöøäö. Àøûã Ùöñåéí. Ãàù-ãàù ýöëöø

ýåòäè; Àñäûì äÿñòÿéè; Íÿôÿñèìè äÿðìÿìèø,

äðèíý-äðèíý éåíÿ çÿíý îëäó. Ð.Ðçà. // èñ. Ãÿù-

ãÿùÿ. 

Ãàù-ãàù åòìÿê (÷ÿêìÿê) – áÿðê-



äÿí ãÿùãÿùÿ èëÿ ýöëìÿê (÷îõ âàõò “ãàù-ãàù

÷ÿêèá ýöëìÿê” øÿêëèíäÿ èøëÿíèð). [Èñêÿíäÿð:]

Àëëàùûí èòè äÿ ìÿíèì ñþçöìÿ áàõìûð, íÿ ãÿ-

äÿð åëÿäèì, è÷ÿðè ýèðìÿäè. Õà... õà... õà... (ãàù-

ãàù ÷ÿêèá ýöëöð). Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Ýþð-

äöê âÿäëÿðäÿí òÿêúÿ ñþç ãàëûá; Çöëì ãàù-ãàù

÷ÿêèð, ùàãñà ùþíêöðöð. Á.Âàùàáçàäÿ.

ÃÀÙÌÀÐ


èñ. ìÿù. Òÿðÿôäàð, àðõà, êþìÿê,

ùàâàäàð. Ãàùìàðûìûç îëìàäû íÿ àðõàäà, íÿ

þíäÿ.. Á.Âàùàáçàäÿ. 

Ãàùìàð ÷ûõìàã –

êþìÿê ÷ûõìàã, òÿðÿôèíè ñàõëàìàã, ùàâàäàð-

ëûã åòìÿê. [Ñÿôÿðÿëè:] ×àðÿ éîëóíó äöøöí-

ìöøöê. Ñèç àíúàã èëãàð âåðèí êè, áèçÿ ãàùìàð

÷ûõàúàãñûíûç. ×ÿìÿíçÿìèíëè. Äîñòëàð þçëÿðèíè

éûüûøäûðûá, Èñêÿíäÿðÿ ãàùìàð ÷ûõûíúà, êèøèíè

úàìààò ãàáàüûíäà ìöùàêèìÿ åëÿäèëÿð. Ìèð

Úÿëàë.

ÃÀÙÌÀÐ×Û


èñ. ìÿù. Òÿðÿôäàð, ùàâàäàð,

òÿðÿô ñàõëàéàí.

ÃÀÙÌÀÐ×ÛËÛÃ

èñ. ìÿù. Òÿðÿôýèðëèê, ùà-

âàäàðëûã, òÿðÿô ñàõëàìà.

ÃÀÕ


èñ.  Ãóðóäóëìóø ìåéâÿ. Àëìà ãàõû.

Àðìóä ãàõû. ßðèê ãàõû. – Ïóë éîõäóð, òîéóã,

þðäÿê, ãàõ, ãîç êè âàðäûð, áóíëàðû ýÿòèðèí áîðú-

ëàðûíûçà ùåñàá åäÿê. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. Âàõòûíäà

éûüûá .. ãàõ êÿñìÿñÿëÿð, áóíó [ìåéâÿíè] éûüûá-

éûüûøäûðìàã îëìàéàúàã. ß.ßáöëùÿñÿí.

ÃÀÕÀÚ

èñ. 1. Ýöíÿøäÿ âÿ éà áàøãà öñóë



èëÿ ãóðóäóëìóø ÿò. 

Ãàõàú åòìÿê – ýö-

íÿøäÿ âÿ éà áàøãà öñóë èëÿ ãóðóòìàã (ÿòè).

2. ìÿú.  ×îõ ãóðó âÿ éà ãóðóäóëìóø øåé

ùàããûíäà. 

Ãàõàú îëìàã, ãàõàúà äþí-

ìÿê –  á à õ ãàõàúëàìàã. ×þðÿê ýöí àëòûíäà

ãóðóéóá, ãàõàúà äþíìöøäö. ß.ßáöëùÿñÿí.

3. ìÿú. ×îõ àðûã âÿ úàíñûç àäàì ùàããûíäà.

ÃÀÕÀÚ×Û


èñ. Ãàõàú ùàçûðëàéàí àäàì.

ÃÀÕÀÚÛÌÀ


“Ãàõàúûìàã”äàí ô.èñ.

ÃÀÕÀÚÛÌÀÃ

ô. 1. Ãàõàúà äþíìÿê, ÷îõ

ãóðóìàã.


2. ìÿú. Àðûãëàìàã, çÿèôëÿìÿê, ãóðóìàã.

ÃÀÕÀÚÛÒÌÀ

“Ãàõàúûòìàã”äàí ô.èñ.

ÃÀÕÀÚÛÒÌÀÃ

ô.  1. ßòè ýöíÿøäÿ âÿ éà

áàøãà áèð öñóë èëÿ ãóðóòìàã, ãàõàú åëÿìÿê.

ßòè ýöíÿø ãàáàüûíäà ãàõàúûäûðëàð.

2. ìÿú. Ñîéóãäàí äîíäóðìàã, ãóðóòìàã.

Çÿùðèìàðà ãàëìûøûí ñîéóüó äà àäàìû ãàõà-

úûäûð, – äåéÿ àüàúû èëÿ ñàúûí àëòûíäàí ãàáà-

üûíà êþç ÷ÿêäè. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÀÕÀÚËÀÌÀÃ

ô. Ýöíÿøäÿ âÿ éà áàøãà

áèð öñóë èëÿ ãóðóòìàã, ãàõàú åòìÿê.

ÃÀÕÀÍÚ

á à õ ãàõûíú.



ÃÀÕÄÛÐÌÀÃ

“Ãàõìàã”äàí èúá.

ÃÀÕÛËÌÀ

“Ãàõûëìàã”äàí ô.èñ.



ÃÀÕÛËÌÀÃ

ô. 1. ìÿúù. Âóðóëìàã, ÷ûðïûë-

ìàã, éåðÿ ÷àõûëìàã.

2. ×àëûíìàã, âóðóëìàã, ñàíúûëìàã, ýèðäè-

ðèëìÿê. Éåðÿ îí ïàéà ãàõûëìûøäûð.

3. ìÿú. Áèð éåðäÿ îòóðóá ãàëìàã. Áèð éåðäÿ

ãàõûë, òÿðïÿíìÿ. – [Êÿðÿìÿëè:] Ìÿí .. éöêöí

öñòöíÿ ãàõûëìûøàì. Äàðòûá ñàëàí îëìàñà, éû-

õûëàí äåéèëÿì. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.

ÃÀÕÛÍÚ


èñ. Åäèëÿí éàõøûëûüû àäàìûí öçöíÿ

âóðìà, ìèííÿò ãîéìà, òÿíÿ åòìÿ. 

(Áà-

øûíà) ãàõûíú åòìÿê – åòäèéè éàõøûëûüû áàøà



âóðìàã. [Ñÿëòÿíÿò:] Ýþð ìÿíèì áàøûìà íÿéè

ãàõûíú åäèðëÿð. Ýþð ìÿíÿ êèì ãàõûíú åäèð!

Ìèð Úÿëàë. Ãàçàíõàí þç-þçöíÿ:  “Éîõ, éîõ,

áó, ìÿíèì áàøûìà ãàõûíú îëàð, áóíäàíñà,

þëöì éåéäèð” – äåéÿ äöøöíäö. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

ÃÀÕÛØ


èñ. Ãàõìà; ãàõìàã èøè âÿ òÿðçè.

ÃÀÕÌÀ


èñ. 1. “Ãàõìàã”äàí ô.èñ.

2. Éåðÿ ãàõûëàí óúó éîíóëìóø àüàú ïàð-

÷àñû. Àòû ùþðöêëÿéèá ãàõìàéà áàüëà.

3. Ìåòàë ëþâùÿëÿð öçÿðèíÿ ãÿëèá èëÿ âóðó-

ëóá à÷ûëàí íàõûø. Áó íàõûøëàð ãàçìà äåéèë,

ãàõìàäûð.

17

ÃÀÜÛËÄÀØÌÀÃ



ÃÀÕÌÀ

ÃÀÕÌÀÃ

ô. 1. Âàð ýöúö èëÿ áèð øåéè áèð éåðÿ

âóðìàã, ÷ûðïìàã. Áîøãàáû éåðÿ ãàõûá ñûíäûðäû.

2. ×àëìàã, âóðìàã, ñàíúìàã, ýèðäèðìÿê.

Ìûõû äèâàðà ãàõìàã.

◊ Áàøà ãàõìàã –  á à õ áàø.

ÃÀÕÑÛÌÀ

“Ãàõñûìàã”äàí ô.èñ.



ÃÀÕÑÛÌÀÃ

ô. Êþùíÿëèá ãîõóìàã; àúû òàì

âåðìÿê.  Ïåíäèð à÷ûã ãàëûá ãàõñûìûøäûð. Áó

éàü, äåéÿñÿí, ãàõñûìûøäûð.

ÃÀÕÑÛÌÛØ

ô.ñèô.  Êþùíÿëèá ãîõóìóø âÿ

òàìû àúûëàøìûø. Ùîïäóãúà ñÿùðàíûí ýþâäÿ-

ñèíÿ ñó; Òÿðëÿäè ãàõñûìûø áèð áÿäÿí êèìè.

Ñ.Âóðüóí.

ÃÀÕÑÛÒÌÀ


“Ãàõñûòìàã”äàí ô.èñ.

ÃÀÕÑÛÒÌÀÃ

ô. ×îõ ñàõëàéàðàã èéëÿíäèð-

ìÿê, àúûëàøäûðìàã; ãàõñûìàñûíà áàèñ îëìàã.

Éàüû àüçû à÷ûã ãîéóá ãàõñûòìàã.

ÃÀÈÁ


[ÿð.] 1. Îëìàéàí, ùàçûð îëìàéàí,

ýÿëìÿìèø, ýþçäÿí óçàãäà îëàí (ùàçûð ìö-

ãàáèëè). Áó ýöí ìÿêòÿáäÿ áèð íÿôÿð äÿ îëñóí,

ãàèá éîõäóð.

Ãàèá îëìàã – éîõ îëìàã,

ýþçäÿí èòìÿê. Î ýöíäÿí êèì, ýþçöìäÿí ãàèá

îëìóø ìàùè-ðöõñàðûí; Îëóáäóð ÷åøìèìÿ òàðèê

éåêñÿð áó úàùàí ñÿíñèç. Ñ.ß.Øèðâàíè. Èéèðìè-

èéèðìè áåø èýèä ùÿðÿñè áèð àò åøèéÿ ÷ÿêèá ÷àïà-

ðàã ìèíäèëÿð âÿ ãàèá îëäóëàð. Ú.Ìÿììÿä-

ãóëóçàäÿ. Úåéðàí ñþç àíëàð êèìè, ñû÷ðàéûá,

ìåøÿäÿ ãàèá îëóð. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

2. Ãðàììàòèêàäà: ö÷öíúö øÿõñ, ùàããûíäà

äàíûøûëàí øÿõñ. Àçÿðáàéúàí äèëèíäÿ “î” ãàèá

ÿâÿçëèéèäèð.

ÃÀÈÁÀÍß


çÿðô  [ÿð. ãàèá âÿ ôàðñ. ...àíÿ]

Ýþðìÿéÿðÿê âÿ ýþðöíìÿéÿðÿê, ýþðìÿäÿí,

ýèçëèäÿí, àðõàäàí, ãèéàáè ñóðÿòäÿ, øÿõñÿí ýþð-

ìÿäèéè âÿ òàíûìàäûüû ùàëäà. Î àäàìà ãàèáà-

íÿ ìÿùÿááÿòèì âàð. – Ãûëëàì ñÿíÿ èøòÿ áèð âÿ-

ñèééÿò; Éàä åò ìÿíè, ãàèáàíÿ éàä åò. À.Ñÿù-

ùÿò. Áó øÿõñè äÿ ìÿí î âàõòäàí ãàèáàíÿ òà-

íûéûðäûì. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Ñÿíèí ñÿäà-

ãÿòèíè Âàùèäÿ þçöì äåìèøÿì; Î äà ñåâèð, ýþ-

çÿëèì, èíäè ãàèáàíÿ ñÿíè. ß.Âàùèä.

ÃÀÈÄß

èñ. [ÿð.] 1. êþùí. Áèð øåéèí àëòëûüû,



àéàãëûüû, îòóðàúàüû. Ñöòóíóí ãàèäÿñè. Ýöë-

äàíûí ãàèäÿñè.

2. Á à õ ãàéäà. [Àüà Ùöñåéí Õÿëèëÿ:] Ìÿí

èñòÿéèðÿì êè, òèúàðÿòèí ùÿð áèð éîëóíó âÿ ãàèäÿ-

ñèíè ñÿíÿ þéðÿäèì. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

ÃÀÈË


[ÿð.]  êþùí. Èíàíàí, ðàçû îëàí. Ïÿð-

âàíÿ äÿ ñÿí òÿê øÿìÿ ìàèëäèð; Íÿ ãÿäÿð êè,

úþâð åéëÿñÿ, ãàèëäèð. Ã.Çàêèð. Êöôðöìÿ ùþêì

åéëÿìÿéèí çóð èëÿ; Ãàèëè-Ãóðàíÿì, à øèðâàí-

ëûëàð! Ì.ß.Ñàáèð. [Øåéõ Ñÿíàí:] Ñÿí íå÷èí

ùÿï ñöêóòÿ ìàèëñÿí; Ñþéëÿ áèð, ùàíêû äèíÿ

ãàèëñÿí? Ù.Úàâèä. 

Ãàèë îëìàã – ðàçû îë-

ìàã, èíàìû îëìàã, èíàíìàã. [Ìèðçÿ Ôÿòÿëè:]

Ìÿí åëìè-êèìéàéà ãàèëÿì, íÿèíêè äàøûí äþ-

íöá ãûçûë îëìàüûíà. ß.Ùàãâåðäèéåâ. Áèð ñþ-

çöì âàð ñÿíÿ ïöíùàí äåìÿëè; Ãàèë îëñàí, äå-

éèì, ýöë ñÿíÿ ãóðáàí! Àøûã ßëÿñýÿð.

ÃÀÈËËÈÊ


èñ. Èíàì, èíàíìà, åòèãàä åòìÿ.

ßçèçèì, ÿýÿð ìÿíèì ñþçöìÿ ãàèëëèéèí îëàúàãñà,

äåéèì. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

ÃÀÈÌ


ñèô. [ÿð.] êëàñ. Ñàáèò, äàâàìëû, ìþù-

êÿì. Ìèí øöêð êè, ìþùêÿìÿì âÿôàäÿ; Ùèú-

ðàíûíà ãàèìÿì úÿôàäÿ. Ìÿñèùè. 

Ãàèì îë-


ìàã – 1) ñàáèò îëìàã, ñàáèòëÿøìÿê. Ñÿíäÿí

äèëÿðÿì ìÿäÿä, êè äàèì; Òÿìêèíèì îëà ñÿ-

íèíëÿ ãàèì. Ôöçóëè. Êèì ñó ÿýÿð òÿðïÿíñÿ, àõñà

äàèì; Òÿðàâÿòè îëàð î âàõò ãàèì. À.Ñÿùùÿò;

2) éåðèíè òóòìàã.

ÃÀÈÌß


èñ. [ÿð.] 1. Àëûúûéà ýþíäÿðèëÿí âÿ

éà áóðàõûëàí ìàëëàðûí àäû, íþâö, ìèãäàðû,

ãèéìÿòè éàçûëìûø ñèéàùûíû ýþñòÿðÿí ñÿíÿä.

2.  êþùí. Óçóí êàüûç öçÿðèíäÿ éàçûëìûø

ÿìðíàìÿ.

3. Ãûëûíúûí äÿñòÿéè.

ÃÀÈÌÌßÃÀÌ

èñ. [ÿð.] Òöðêèéÿäÿ: 1) ãÿçà

ðÿèñè; 2) êþùí. ìàéîð ðöòáÿñè èëÿ ïîëêîâíèê

ðöòáÿñè àðàñûíäà ùÿðáè ðöòáÿ; ïîäïîëêîâíèê.

ÃÀÈÌÌßÃÀÌËÛÃ

èñ.  Òöðêèéÿäÿ: 1) áèð

ãàèììÿãàìûí èäàðÿñè àëòûíäà îëàí ÿéàëÿò,

ãÿçà; 2) ãàèììÿãàì âÿçèôÿñè; 3) êþùí. ïîä-

ïîëêîâíèê ðöòáÿñè.

ÃÀÃÀÓÇ


èñ. Ìîëäîâà âÿ Óêðàéíàäà, ùÿì-

÷èíèí Ðóìûíèéà âÿ Áîëãàðûñòàíäà éàøàéàí

òöðêäèëëè õàëã âÿ áó õàëãà ìÿíñóá àäàì.

Ùàðàé, åé ãàãàóç, òöðê, êàçàê, áàëêàð! Åé áàø-

ãûðä, åé òöðêìÿí, ñóñóðñàí íèéÿ? Ãîâóøñóí

Òöðêöñòàí, Àòàòöðêèéÿ! Õ.Ðçà.

ÃÀÃÀÓÇÚÀ

ñèô. âÿ çÿðô Ãàãàóç äèëèíäÿ.

ÃÀÃÃÀ

á à õ ãàüà



1

.  Íàçëû áàëà, ýþé÷ÿê

óøàã, ýÿë ìÿíÿ; Éàõøû-éàõøû ãàããà âåðèì ìÿí

ñÿíÿ. À.Ñÿùùÿò.

ÃÀÃÃÀÍÀ(Ã)

èñ.  Ãàããûëòû.  Ïèëëÿêÿíè òèò-

ðÿòäè ìóøòóëóã÷ó ãîíøó ãûçûí ãàããàíàñû.

Ð.Ðçà. 


Ãàããàíàã ÷àëìàã – 1) ãàããûë-

äàìàã. Àðàáà ñèëêèíÿð âÿ úûðûëäàéàð, òîéóã-

úöúÿ ãàããàíàã ÷àëûá ãàããûëäàøìàüà áàøëà-

18

ÃÀÕÌÀÃ



ÃÀÃÃÀÍÀ(

éàðäû. Ù.Ñàðàáñêè; 2) ãàããûëòû (ãÿùãÿùÿ) èëÿ

ýöëìÿê.


ÃÀÃÃÛËÄÀÌÀ

“Ãàããûëäàìàã”äàí ô.èñ.

ÃÀÃÃÛËÄÀÌÀÃ

ô. 1. ×ûüûðìà, ãàããûëòû

ñàëìàã (òîéóã âÿ ãóøëàð ùàããûíäà).

2. Áÿðêäÿí ýöëìÿê, ãÿùãÿùÿ èëÿ ýöëìÿê.

Þâúè-ôÿçàäÿ ýþðÿðÿê áîéíóíó; Ñÿùíÿäÿ ãàã-

ãûëäàéûðàì èíäè ìÿí. Ì.ß.Ñàáèð. Çÿùðà õà-

íûì ÿëëÿðèíè áèð-áèðèíÿ âóðóá ãàããûëäàäû.

À.Øàèã. Ìóðàäëû îíóí öçöíÿ áàõûá ãåéðè-àäè

ùàëäà ãàããûëäàäû. Ìèð Úÿëàë.

ÃÀÃÃÛËÄÀØÌÀ

“Ãàããûëäàøìàã”äàí ô.èñ.

ÃÀÃÃÛËÄÀØÌÀÃ

ãàðø. 1. Ùàìû áèðäÿí

ãàããûëäàìàã. Ãàòàðëàøûá íÿ äèéàðäàí ýÿëèð-

ñèç; Ãàããûëäàøà-ãàããûëäàøà (ç.) äóðíàëàð?

Ã.Çàêèð.  Êÿêèëëè äóðíàëàð ùåé ãàòàð-ãàòàð;

Ãàããûëäàøûá êå÷èð, à÷ûëìûø áàùàð. Ð.Ðçà.

2. Ãÿùãÿùÿ èëÿ ýöëìÿê, áèð-áèðèíÿ ãîøó-

ëóá áÿðêäÿí ýöëìÿê. Ãàããûëäàøà-ãàããûëäàøà

ýöëÿðëÿð; Úàíëàð àëàí ñþâòÿ-ñÿäàéÿ áèð áàõ.

Ã.Çàêèð. Áèð äåéèá, áèð ýöëöá, àøûá-äàøûðëàð;

Áÿçÿí êÿêëèê êèìè ãàããûëäàøûðëàð. Ñ.Âóðüóí.

ÃÀÃÃÛËÄÀÒÌÀÃ

èúá.  Ãàããûëäàìàüà

ìÿúáóð åòìÿê.

ÃÀÃÃÛËÒÛ


èñ. 1. Òîéóã, êÿêëèê, äóðíà ÷û-

üûðòûñû. Ãûðãîâóëó íèøàíà àëäûãäà ãàããûëòû èëÿ

ó÷óá óçàãëàøûð. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. Îðäà-áóðäà

òóòóëàí òîéóãëàðûí ãàããûëòûñû, êÿíäëè àðâàä-

ëàðûíûí ãàðüûø âÿ íèôðèíè êÿíäëÿ áèð îëìóøäó.

×ÿìÿíçÿìèíëè.

2. Ãÿùãÿùÿ; ãÿùãÿùÿ èëÿ ýöëöø. Áóíäàí

ñîíðà áÿéëÿð ãàããûëòû èëÿ ýöëìÿéÿ áàøëàäûëàð.

Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. Úÿëàë éåíÿ äÿ þçöíö ñàõëàéà

áèëìÿéèá ãàããûëòû èëÿ ýöëÿíäÿ, àúûüûíäàí Òà-

ùèðèí ÿëëÿðè òèòðÿìÿéÿ áàøëàäû. Ì.Ùöñåéí.

ÃÀÃÓÌ


èñ. [ÿð.] Ïèøèê úèíñèíäÿí îëàí áîç-

ãàðà ãóéðóãëó õÿçëèê ùåéâàí.

ÃÀË

èñ.  [ÿð.]  êþùí. Ãàðûøûãëûã, ùàé-êöé,



÷ûüûð-áàüûð, ìöáàùèñÿ, ãîâüà. Èýèäèí áàøû

ãàëäà ýÿðÿê. (Àòà. ñþçö). Âàãèô êè äöøöáäöð

ÿãëö êÿìàëäàí; ßñêèê îëìàç áàøû ãîâüàäàí,

ãàëäàí. Ì.Ï.Âàãèô. [ßëèáàáà:] Ýÿðÿê ãàëäà

îëñóí èýèäèí áàøû; Àíúàã óíóòìàñûí äîñòó,

éîëäàøû. Ç.Õÿëèë.

ÃÀËÀ

èñ. [ÿð.] 1. Óçóí ìöääÿò è÷èíäÿ ãà-



ïàíûá äöøìÿíÿ ìöãàâèìÿò ýþñòÿðìÿê ö÷öí

ìþùêÿì ìöäàôèÿ òèêèëèëÿðè âÿ âàñèòÿëÿðè îëàí

èñòåùêàì (ìÿíòÿãÿ). Ãÿðá òÿðÿôäÿ óçàíàí

äàüëàð ßñýÿðàí ãàëàñûíà ÷àòäûãäà .. áèð-

áèðèíÿ éàõûíëàøûðëàð. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. Ùàâà èøûã-

ëàíäûãúà Ýèðäìàí ãàëàñûíûí ìþùòÿøÿì áöðú-

ëÿðè àéäûí ýþðöíìÿéÿ áàøëàéûðäû. Ì.Ùöñåéí.

2. Ãÿäèìäÿ ãàëà ðîëó îéíàìûø éöêñÿê âÿ

ÿêñÿðÿí äàèðÿâè øÿêèëäÿ îëàí òèêèëè; áöðú. Ãûç

ãàëàñû. Ìÿðäÿêàí ãàëàñû. – Äàøàëòû ÷àéûíûí

äàø äÿëÿí ñÿñè; Øóøà ãàëàñûíûí “ßðèì ýÿëäè”ñè..

Á.Âàùàáçàäÿ. // Ãöëëÿ. Ãàëàäàí àçàí ñÿñèíè

åøèäÿðêÿí ùÿð êÿñ þç åâèíÿ ýåäèá ñöôðÿéÿ ùö-

úóì áàøëàðäû. Ù.Ñàðàáñêè.

3. Ùÿáñõàíà, äóñòàãõàíà, ãàçàìàò.

4. êþùí. Øÿùÿð. [Çèáà õàíûì:] ..Õàí ãàëà

äèâàðûíäà áÿé óøàãëàðûíû áèð-áèðè èëÿ ýöëÿø-

äèðèð. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.

5. ìÿú. Äàéàã, àðõà, ìöäàôèÿ÷è, èñòèíàäýàù

ìÿíàñûíäà.

◊ Ó÷àí ãàëà – óçàã ìÿñàôÿëÿðÿ ó÷à áèëÿí

àüûð áîìáàðäìàí òÿééàðÿñè.

ÃÀËÀÁßÍÄ

ñèô. [ÿð. ãÿëÿ âÿ ôàðñ. áÿíä]

êþùí. Éàëíûç øÿùÿð è÷ÿðèñèíäÿ ýÿçèá, îíäàí

êÿíàðà ÷ûõìàìàüà ìÿùêóì åäèëÿí ýöíàù-

êàð, ìöãÿññèð. ßýÿð Ýöíàé áó äþíýÿäÿêè åâ-

ëÿðèí áèðèíäÿ, ãàðûíûí éàíûíäà ãàðàâàø èäèñÿ,

î äà ãàëàáÿíä îëóá áó øÿùÿðäÿ ãàëàúàãäû.

ß.Ìÿììÿäõàíëû.

ÃÀËÀÁßÍÄËÈÊ

èñ. êþùí. 1. Ãàëàáÿíä úÿ-

çàñû (á à õ ãàëàáÿíä).

2. Ãàëàäà ãàïàíûá ãàëìà, ãàëàíûí ìöùà-

ñèðÿäÿ îëìàñû. Ö÷ àé ãàëàáÿíäëèê îëóá, ùå÷

òÿðÿôäÿí ãàëàäàêû ãîøóíà êþìÿê ýÿëìÿäè.

“Äÿðáÿíäíàìÿ”.

ÃÀËÀÁßÉÈ


èñ. òàð. Ãàëà (øÿùÿð) ùàêèìè,

øÿùÿð áþéöéö, øÿùÿðèí áàø ùàêèìè. ..Ùÿìÿ-

äàí ãàëàñûíû Àçÿðáàéúàí ãîøóíóíóí öçöíÿ

à÷ìàã èñòÿìÿéÿí ãàëàáÿéèíè äàðâàçàíûí ãà-

áàüûíäà àñäû(ëàð). Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Ãàëàáÿéè

ïàëòàðûíû ýåéèíìÿéÿ áàøëàäû. Ì.Ùöñåéí. Êå÷-

ìèøäÿ Áàêûäà áèð ãàëàáÿéè Ãàñûì áÿé âàðäû.

Ù.Ñàðàáñêè.

ÃÀËÀÁßÉÈËÈÊ

èñ. òàð. Ãàëàáÿéè âÿçèôÿñè,

èøè.

ÃÀË


Yüklə 11,43 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   88




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin