ÛÛÛ Cild Í ß Ñ È Ì È À Ä Û Í À Ä È Ë × È Ë È Ê È Í Ñ Ò È Ò Ó Ò Ó ÀÇßÐÁÀÉÚÀÍ Ä È Ë È Í È Í È Ç À Ù Ë Û

ÁÆ

èñ.  [ôð.] Àâòîìîáèëëÿðèí, ìîòî-

ñèêëåòëÿðèí äàéàíàúàüû âÿ òÿìèð åäèëäèéè éåð,

áèíà. Éóñèô îíó ìèíèê ìàøûíûíà, ùÿòòà ãàðàæà

àïàðìàã èñòÿìèøäè. Ìèð Úÿëàë. Ýþç áàõäûãúà

ùåé ìàøûíäûð, ùåé ãàðàæ; Àììà äèáäÿ úèáèì

äîëó, ãàðíûì àú! Øÿùðèéàð.

ÃÀÐÀÃÀÁÀÃ

ñèô.  Öçö ýöëìÿéÿí, ãàø-

ãàáàãëû; öçöýöëìÿç, àäàìàéîâóøìàç. Ãàðà-

ãàáàã àäàì. – Éàçûã î øÿõñÿ êè ãàðàãàáàãäûð;

49

ÃÀÐÀÝÞÇ

ÃÀÐÀÃÀÁÀÃ

Íÿ ãÿäÿð éàðàøûð èíñàíà ýöëìÿê! Ì.Ìöøôèã.

Åâèíäÿ âÿ êÿíàðäà áÿçÿí ÿñÿáè, ãàðàãàáàã,

ãàðàäèíìÿç ýþðöíÿí áó ãàäûíûí áóðàäà, áàü-

÷àäà êÿäÿðëÿíäèéèíè, éà ùèðñëÿíäèéèíè ýþðÿí

îëìàìûøäû. Ìèð Úÿëàë.

ÃÀÐÀÃÀÁÀÃËÛÃ

èñ. Ãàðàãàáàã àäàìûí

õàñèééÿòè, õöñóñèééÿòè; ãàøãàáàãëûëûã, öçöýöë-

ìÿçëèê.

ÃÀÐÀÃÀËÏÀÃ

èñ. Ãàðàãàëïàã ÌÐ-èí ÿñàñ

ÿùàëèñèíè òÿøêèë åäÿí, òöðê äèëëÿðè ãðóïóíà äà-

õèë îëàí áèð õàëã âÿ áó õàëãà ìÿíñóá àäàì.

ÃÀÐÀÃÀËÏÀÃÚÀ

çÿðô âÿ ñèô. Ãàðàãàëïàã

äèëèíäÿ. Ãàðàãàëïàãúà äàíûøìàã. Ãàðàãàë-

ïàãúà-ðóñúà ëöüÿò.

ÃÀÐÀÃÀÍ×ÛÐ

èñ. Áÿðê ÿçèëìÿêäÿí áÿ-

äÿíèí ùÿð ùàíñû áèð éåðèíäÿ ãàíûí äÿðè àëòûíäà

ãàðàëûá áÿðêèìÿñè. Óøàüûí áàðìàüû ãàïû àðà-

ñûíäà ãàëûá ãàðàãàí÷ûð îëóáäóð.

ÃÀÐÀÃÀÏÀÃ

èñ. Ñàìîâàðûí ãàéíàìàñûíû

àçàëòìàã ö÷öí, îíóí îäëóüóíóí áàøûíà ãî-

éóëàí âÿ îäóí êþçÿðìÿñèíÿ ìàíå îëàí ãà-

ïàã. Ñàìîâàðûí ãàðàãàïàüûíû áàñìàã. – Ãûç,

ÿëèíäÿ ñàìîâàðûí ãàðàãàïàüûíû ñöðòÿðÿê, ñà÷û,

áàøû íèçàìñûç þçöíö áàéûðà àòûð. Ù.Ñàðàáñêè.

ÃÀÐÀÃÀÐÜÀ

èñ.  1. Ïàðëàã ãàðà òöêëÿðè

îëàí èðè ãàðüà.

2. ìÿú.  Éàøû ÷îõ îëäóüóíà áàõìàéàðàã,

ñà÷ëàðû àüàðìàéàí àäàì ùàããûíäà. Ãàðàãàðüà

ãàðûìàç. (Ìÿñÿë).

ÃÀÐÀÃÀØ(ËÛ)

ñèô. Ãàøëàðû ãàðà îëàí. Ãàðà-

ãàø îüëàí. Ãàðàãàø ãûç. – Çåéíÿá ãàðàãàø,

ãàðàýþç áèð ãûç èäè. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. Ãûçû ãàðà-

ãàø, ãàðàýþç, .. [Ìÿììÿäèí] íÿçÿðèíäÿ ýþ-

çÿë áèð ãûçäû. Ú.Úàááàðëû. [ßðêíàç] ìèíèàòöð-

ëÿðäÿ ðÿñì åäèëÿí áàäàìýþçëö, ãàðàãàøëû, èí-

úÿáåë ãûçëàðà áÿíçÿéèðäè. Ì.Ùöñåéí.

ÃÀÐÀÃÛË×ÛÃ

èñ. Ãûë÷ûüû ãàðà îëàí áóüäà

âÿ éà ÷ÿëòèê ÷åøèäè. Èðè ãàðàãûë÷ûã ñöíáöëëÿð

Úàùàíäàð àüàíûí àéàüûíà òîõóíñà äà, êèøè

âÿçèééÿòèíè äÿéèøìÿäè. È.Øûõëû.

ÃÀÐÀÃÛÍÛÃ

èñ. áîò. Õûðäà ÷è÷ÿêëè ÷îõèë-

ëèê áèð áèòêè.

ÃÀÐÀÃÛØÃÛÐÛÃ

èñ. Ñÿñ-êöé, ÷ûüûð-áàüûð;

ùå÷ áèð úèääè ñÿáÿá îëìàäàí ãàëäûðûëàí ùàé-

êöé, ãûøãûðûã. Áèðèñè ãÿôëÿòÿí ýÿëèá .. [Ñÿëèìè]

òÿðïÿòäèêäÿ, î ãàðàãûøãûðûã ãîïàðûð, ãàïûäàí

éàïûøûá áóðàõìûðäû. Ñ.Ðÿùèìîâ. [Ãàðà÷û] ñÿ-

ùÿð ãàðàãûøãûðûã ñàëûð êè, ýåúÿ óøàã àíàñûíûí

àëòûíäà ãàëûá áîüóëóá. Ù.Ñàðàáñêè.

ÃÀÐÀÃÛØÃÛÐÛÃ×Û

ñèô. âÿ èñ. Ñÿñ-êöé ñà-

ëàí, ÷ûüûð-áàüûð åäÿí, ùå÷ áèð úèääè ñÿáÿá îë-

ìàäàí âÿ ãàðàñûíà ãûøãûðûã ãîïàðìàüû àäÿò

åòìèø (àäàì).

ÃÀÐÀÃÛÇÄÛÐÌÀ

èñ. Õàëã àðàñûíäà ìàë-

éàðèéàéà âåðèëÿí àä; èñèòìÿ. Áó ãàðàãûçäûðìà

ìÿíè ÿëäÿí ñàëûá, – äåéÿ îüëàí áþéöìöø ýþç-

ëÿðèíè àüûð-àüûð ãàëäûðûá, Õÿëèëèí öçöíÿ áàõäû.

Ì.Ùöñåéí.

ÃÀÐÀ-ÃÎÐÕÓ

èñ. Áèðèíè ãîðõäóüó âÿ éà

÷ÿêèíäèéè áèð øåéëÿ âÿ éà áèð èøëÿ ùÿäÿëÿìÿ,

ãîðõóòìà; ùÿäÿ. 

Ãàðà-ãîðõó ýÿëìÿê –

ãîðõóòìàã, ùÿäÿëÿìÿê. Ìÿíÿ áèð áóíúà ãàðà-

ãîðõó ýÿëìÿ ðóçè-ìÿùøÿðäÿí; Ãèéàìÿò âàðìû,

åé âàèç, ôèðàãè-éàðäÿí àðòûã? Ì.Â.Âèäàäè.

Òöêÿçáàí õàëà äèíúÿëÿ áèëìèðäè. Ãàðûíûí äå-

äèêëÿðè éàäûíà äöøäöêúÿ âàùèìÿëÿíèð, öðÿéèíÿ

éöç úöð ãàðà-ãîðõó ýÿëèðäè. È.Øûõëû.

ÃÀÐÀÃÎÂÌÀ:

ãàðàãîâìàéà ñàëìàã

äàí. – òÿãèá åòìÿê, ãûñíàìàã, ñûõûøäûðìàã,

òÿëÿñäèðìÿê.

ÃÀÐÀÃÎÂÓÐÌÀ

èñ. àøï. Éàëíûç ÿòäÿí

èáàðÿò îëàí ãîâóðìà íþâö.

ÃÀÐÀÃÎÉÓÍËÓËÀÐ

úÿì, òàð. ÕÂ ÿñðäÿ

Úÿíóáè Àçÿðáàéúàíäà âÿ îíóíëà ùÿìùöäóä

îëàí áàøãà þëêÿëÿðäÿ ùàêèìèééÿò ñöðìöø

îüóç-òöðêìÿí ãÿáèëÿëÿðèíäÿí áèðè. Ãàðà-

ãîéóíëóëàðûí ìÿíøÿéè ùàããûíäà ìÿëóìàò áå-

ëÿäèð: Ãàðà Éóñèô èáíè-Ãàðà Ìÿùÿììÿä èáíè-

Áàéðàì õàúÿ àòà-áàáàäàí òöðêìÿí Ãàðà-

ãîéóíëó ãÿáèëÿëÿðèíäÿí áèð ÷îõóíóí ÿìèðè èäè.

À.Áàêûõàíîâ.

ÃÀÐÀÃÓË

èñ.  Êå÷ìèø çàìàíëàðäà ãàðà

èðãÿ ìÿíñóá îëàí ùÿð áèð àäàìà, çÿíúèéÿ

âåðèëÿí àä; ãóëàì. Ãðèìÿ áàøëàäûã, ìÿí äÿ

þçöìö áèð ãàðàãóë åëÿìèøäèì. Ùÿì äÿ: –

ßðÿáëÿð ãàðà îëóð, – äåéÿ þçöìö áó øÿêëÿ

ñàëìûøäûì. Ù.Ñàðàáñêè.

ÃÀÐÀÃÓËÀÃ

èñ.  çîîë. Òöëêöéÿ áÿíçÿð

éûðòûúû ùåéâàí.

ÃÀÐÀ-ÃÓÐÀ

èñ. 1. Ãàðàáàñìà. [ßùìÿä:]

Àé îüëóì, .. àäàìû éóõóäà ÷îõ ãàðà-ãóðà

áàñàð, ùÿð éóõóéà èíàíìàã îëìàç. (Íàüûë).

2. Á à õ ãàðà

1

6-úû ìÿíàäà. [Ýöëíèñÿ:]

Öðÿéèìÿ ìèí úöð ãàðà-ãóðà ôèêèðëÿð ýÿëèð.

ß.Ùàãâåðäèéåâ. Öðÿéèíÿ ýÿëÿí ãàðà-ãóðà èëÿ

äÿãèãÿäÿí-äÿãèãÿéÿ íàðàùàòëûüû àðòàí Äþâ-

ëÿò íÿ åäÿúÿéèíè áèëìÿéèðäè. ß.ßáöëùÿñÿí.

50

ÃÀÐÀÃÀÁÀÃËÛÃ

ÃÀÐÀ-ÃÓÐÀ

ÃÀÐÀÃÓÐÄ

èñ. çîîë. Ãàáûãëû áþúÿê úèí-

ñèíäÿí îëóá, áÿçè éåðëÿðäÿ äîçàíãóðäó àäëà-

íàí ãàðà áèð áþúÿê. // Îðòà Àñèéàäà éàøàéàí

ãàðà ðÿíýëè çÿùÿðëè ùþðöì÷ÿê íþâö.

ÃÀÐÀÃÓØ

1

èñ. Ãàðòàë. Øèðÿ éûüìàãäà èäè

áàë àðûñû çÿùìÿò èëÿ; Ãàðàãóø ýþðäö îíó, ñþé-

ëÿäè ÷îõ íèôðÿò èëÿ. À.Ñÿùùÿò. [Òàüû ÿìè] ýþéöí

öçöíäÿ áèð ãàðà íþãòÿ êèìè ýþðöíÿí àëûúû ãóøó

.. ýþñòÿðÿðÿê äåéèðäè: – Áàõ, î ýþé öçöíäÿ ãóø

ãàðàãóøäóð. Îâà ÷ûõûáäûð. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

ÃÀÐÀÃÓØ

2

èñ. Äûðíàüûí ÿòðàôûíäàêû ÿòäÿí

áÿçÿí àðàëàíûá ÷ûõàí èíúÿ ãàáûã.

ÃÀÐÀÃÓÇÅÉ

èñ. Éöêñÿê áèíàíûí âÿ éà

ùöíäöð áèð éåðèí àðõàñûíäà îëóá, ÷îõ çàìàí

ýöíÿø ýþðìÿéÿí éåð, òîðïàã.

ÃÀÐÀËÀÌÀ

1. “Ãàðàëàìàã”äàí ô.èñ.

2. èñ. á à õ ãàðà

1

5-úè ìÿíàäà. Îíà ýþðÿ

[Ìþùëÿòîâ] íÿ ïëàí òþêäö, íÿ ãàðàëàìà éàçäû.

Ìèð Úÿëàë.

ÃÀÐÀËÀÌÀÃ

ô.  1. Ãàðà ðÿíý ÷ÿêìÿê,

ãàðà ñöðòìÿê, ãàðà ðÿíýëÿ ÷èðêëÿíäèðìÿê, ãàðà

ðÿíýÿ áàòûðìàã. Óøàãëàð äèâàðëàðû êþìöð èëÿ

ãàðàëàìûøëàð. // Úûçìà-ãàðà åòìÿê.

2. ßë èëÿ éàçìàã. Î, ÿëèíäÿêè êàðàíäàøëà

ãàáàüûíäà äóðàí áèð ïàð÷à êàüûçû ãàðàëà-

éûðäû. – Ñÿðâÿðîâ òåç ñòîë éåøèéèíäÿí êàüûç ÷û-

õàðûá ÿìðè ãàðàëàäû, þçö àïàðûá ìàêèíà÷ûéà

âåðäè. Ìèð Úÿëàë. // Áèð øåéèí èëê ìÿòíèíè, èëê

ëàéèùÿñèíè, ïëàíûíû éàçìàã, ãåéä åòìÿê, åñêè-

çèíè ÷ÿêìÿê. Ìÿãàëÿíèí ìÿòíèíè ãàðàëàäûì. –

Ñÿùÿðäÿí àõøàìàúàí Äÿäÿ ïàëûäûí êþëýÿñèíäÿ

îòóðóá êàüûç-êóüóç ãàðàëàäû. È.Ìÿëèêçàäÿ.

Ýÿíú ðÿññàì øàùèäè îëäóüó ìÿíçÿðÿíè òÿëÿñèê

äÿôòÿðèíÿ ãàðàëàéûðäû. ß.Ìÿììÿäõàíëû.

3. Éàçûëìûø éàçûíûí öñòöíäÿí ãÿëÿì ÷ÿê-

ìÿê, ïîçìàã. Ñèéàùûäà àäûíû ãàðàëàäûëàð. –

..Êàçûì èëÿ ñþùáÿòäÿí ñîíðà ìöäèð îíóí àäûíû

ãàðàëàäû. Ìèð Úÿëàë.

4. ìÿú. Ëÿêÿëÿìÿê, ãàðà éàõìàã, öñòöíÿ

áþùòàí àòìàã, áèàáûð åòìÿê. Àäàìû ãàðàëà-

ìàã éàõøû èø äåéèë. – Áàëàõàíûì Ëÿëÿøîâà

äåäè: – Ñÿí êèðè, ñÿí îíà-áóíà ñþç àòûá îíó-

áóíó ãàðàëàìà. Ñ.Ðÿùèìîâ. Òàðèõèìèí íå÷ÿ-

íå÷ÿ âàðàüûíû; ëÿêÿëÿäè; ãàðàëàäû. Á.Âàùàá-

çàäÿ.

5. Èòèðìÿê, ãàðûøäûðìàã, ïîçìàã; ýþðöí-

ìÿç, íÿçÿðÿ ÷àðïìàç ùàëà ñàëìàã. Èçèíè ãàðà-

ëàìàã.

6. äàí. Áèð øåéèí éåðèíè, áöíþâðÿñèíè íèøàí-

ëàìàã. Áóðàäà òîõóìëàðûí éåðèíè ãàðàëàìû-

øûã. ×ÿïÿðèí éåðèíè ãàðàëàìàã. – ßí óúà, ÿí

ãîúà ïàëûäûí îòóç-ãûðõ àääûìëûüûíäà áàëàúà

áèð êîìà ãàðàëàìûøäû âÿ Áàüûð áó êîìàäà

îëàíäà ÿí óúà, ÿí ãîúà ïàëûäûí ùÿíèðèíè åøè-

äèðäè. È.Ìÿëèêçàäÿ.

ÃÀÐÀËÀÍÌÀ

“Ãàðàëàíìàã”äàí ô.èñ.

ÃÀÐÀËÀÍÌÀÃ

“Ãàðàëàìàã”äàí ìÿúù.

ÃÀÐÀËÀØÌÀÃ

ô.  Óçàãäàí ýþðöíìÿê

(÷îõëó ãàðà øåé ùàããûíäà). Î éàíëàðäà äÿíèç

áóðóãëàðû ãàðàëàøûðäû. Ì.Ùöñåéí.

ÃÀÐÀËÀÒÌÀ

“Ãàðàëàòìàã”äàí ô.èñ.

ÃÀÐÀËÀÒÌÀÃ

1. Á à õ ãàðàëàìàã.

2. Á à õ ãàðàëòìàã.

ÃÀÐÀËÅÉËßÊ

èñ. çîîë. Èñòè þëêÿëÿðäÿ éà-

øàéàí ëåéëÿêëÿð ôÿñèëÿñèíäÿí áÿäÿíè àü, áàøû

âÿ áîüàçû èñÿ ãàðà èðè, ãóø.

ÃÀÐÀËÛÃ

èñ. Ãàðà øåéèí ùàëû. Ñà÷ûí ãàðà-

ëûüû. Äÿðèíèí ãàðàëûüû.

ÃÀÐÀËÌÀ

“Ãàðàëìàã”äàí ô.èñ.

ÃÀÐÀËÌÀÃ

ô. 1. Ãàðà îëìàã; ùèñäÿí, ýö-

íÿøäÿí, éàõóä áàøãà áèð øåéèí òÿñèðèíäÿí

ðÿíýè ãàðà îëìàã, ðÿíýè òöíäëÿøìÿê. Ãàçàí

îúàã öñòÿ ãàëûá ãàðàëìûøäûð. Ëàìïàíûí øö-

øÿñè ùèñëÿíèá ãàðàëìûøäûð. Ýöíöí àëòûíäà ýÿ-

çèá ãàðàëìàã. – Êöðÿêëÿðè äÿ òÿðäÿí âÿ ùèñ-

äÿí ãàïãàðà ãàðàëìûøäûð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

[Ìèðçÿ Ìþùñöí] áèð àç êþêÿëìèø, áèð àç äà

ãàðàëìûøäû. Ãàíòÿìèð.

2. Ãàðàíëûãëàøìàã, òóòóëìàã (ùàâà, ýöíÿø,

ýþé âÿ ñ. ùàããûíäà). Ãûøäà ùàâà òåç ãàðàëûð.

Ãÿðáäÿ öôöã ãàðàëûð. – Áó çàìàí ùàâà éà-

âàø-éàâàø ãàðàëìàüà áàøëàäû. È.ßôÿíäèéåâ.

Ùàìûñû .. áèçèì ùÿéàòûìûçû èñèíäèðÿí áèð àçàä

ýöíÿøèí ãàðàëìàìàñû ö÷öí þç ùÿéàòëàðûíû ôÿäà

âåðäèëÿð. ß.Ìÿììÿäõàíëû.

3. Ñþíìÿê, êå÷ìÿê; ñþíìÿê öçðÿ îëìàã;

ñîéóìàã.  Îúàã ãàðàëäû. Ìàíãàëäà êþìöð

ãàðàëäû. – Áàõàðàã ýöíÿøÿ äåäèì: øèâÿêàð;

Ãàðàëñàí äþíìÿçìè úàùàí çöëìÿòÿ? Ì.Ðà-

ùèì. Óçàãäà ôèøÿíýëÿð éàíûð, ãàðàëûð; Áàøû-

ìûí öñòöíäÿ ýöëëÿ ôèò ÷àëûð. ß.Úÿìèë. // Ãà-

ðàíëûã ÷þêìÿê, ãàðàíëûã è÷ÿðèñèíäÿ ýþðöíìÿç

îëìàüà áàøëàìàã, éàõóä èøûãëàðû ñþíìÿê.

Äàõìàëàð ñàêèò-ñàêèò ãàðàëûðäû. Ì.Ùöñåéí.

4. Ýþðöíìÿê (ãàðà øåé, ãàðàëòû ùàããûíäà).

[Âÿëè:]  Áÿñäèð, ÷îõ âÿç âåðìÿ, ýþðöðñÿíìè

51

ÃÀÐÀÃÓÐÄ

ÃÀÐÀËÌÀÃ

éóõàðûäà áèð çàä ãàðàëûð. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.

[Ðÿøèä:] Ñÿí áèð íÿôÿð èëÿ ýåäèá ñàüäàêû ãàðà-

ëàí òÿïÿíèí áàøûíäà óçàíûá éàíëàðà áàõàðñàí.

Ù.Íÿçÿðëè. ×àéûí áîüóã ñÿñèíÿ ñÿñ âåðÿí ìåøÿ

éàâàø-éàâàø ÷ÿíäÿí òÿìèçëÿíèð, óúà øàì àüàú-

ëàðû ãàðàëìàüà áàøëàéûð. Ì.Ùöñåéí.

5. ìÿú. Ïÿðòëèêäÿí, àúûãäàí, ùèðñäÿí öçö-

íöí ðÿíýè ÷åâðèëìÿê; òóòóëìàã, ïîçóëìàã.

Àüàëàð õàí ãàðàëäû, äîäàãëàðûíû ýÿìèðÿ-

ýÿìèðÿ ñîðóøäó: – Úÿííÿò êèøè ãûçûíû âåðèðìè?

Ñ.Ðÿùèìîâ.

6. Òóòóëìàã, ÷ÿòèíëÿøìÿê. Ñÿñè ãàðàëìàã.

Íÿôÿñè ãàðàëìàã.  – Ãîúà áèð àí íÿôÿñèíè

äÿðäè, ÷öíêè, ÿðÿá êöáàðûíûí àä, ëÿãÿáè, íèñ-

áÿñè áèð-áèðèíÿ áÿíä îëóíìóø åëÿ óçóí áèð

çÿíúèð èäè êè, ñàäàëàéûá ãóðòàðûíúà íÿôÿñè ãà-

ðàëûðäû. ß.Ìÿììÿäõàíëû.

7. ìÿú. Ïèñëÿøìÿê, õàðàáëàøìàã, ôÿíàëàø-

ìàã, ÿçàáëû, ÿçèééÿòëè îëìàã, ìÿùðóìèééÿò-

ëÿð âÿ ôÿëàêÿòëÿð áàøëàìàã. Àüúà õàíûìûí àü

ýöíëÿðè äÿ áåëÿúÿ ãàðàëìûø, ïó÷ îëóá ýåò-

ìèøäè.. Ìèð Úÿëàë.

ÃÀÐÀËÒÛ

èñ.  1. Óçàãäàí ýþðöíÿí ãàðà

øåé; êþëýÿ. Ñöðÿòëÿ ýåäÿðêÿí èðè ïöñòÿ àüàúû

àëòûíäà áèð ãàðàëòû ýþðäö. À.Øàèã. Ùÿñÿí êèøè-

íèí ýþçöíÿ áèð ãàðàëòû äÿéäè. Ì.Èáðàùèìîâ.

[Àòëûëàð]  ùÿð éåðè àðàéûá-äàðàéûð, êè÷èê áèð

ãàðàëòû áåëÿ áóðàõìûðäûëàð. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

2. Ãàðà éåð, ãàðàëìûø éåð, ëÿêÿ. Ãîëóíäà

áàëàúà ãàðàëòû âàð.

ÃÀÐÀËÒÌÀ

“Ãàðàëòìàã”äàí ô.èñ.

ÃÀÐÀËÒÌÀÃ

ô. 1. Ãàðà ðÿíýÿ áîéàìàã,

áóëàìàã; ãàðà åòìÿê. Ñà÷ëàðûíû ãàðàëòìàã.

Öñò-áàøûíû ãàðàëòìàã. Ëàìïàíûí ùèñè øöøÿíè

ãàðàëòäû.

2. Ïîçìàã, öñòöíäÿí õÿòò ÷ÿêìÿê. Àðâàä

ãèéàìÿò ãîïàðûá þç àäûíû ãàðàëòäû. Ìèð Úÿëàë.

3. ìÿú. äàí. Öçäÿí, áàøäàíñîâìà áåëëÿ-

ìÿê, òÿïìÿê. Àüàðçà ôèêèðëÿøèðäè êè, îëóá-

êå÷ÿíè éàääàí ÷ûõàðñûí, äàüëàðûí äþøöíö áåë,

êÿðêè èëÿ ãàðàëäûá áèð-èêè áàòìàí àðïà ñÿï-

ìÿêëÿ ýöçÿðàí êå÷èðñèí.. Ìèð Úÿëàë.

ÃÀÐÀÌÀ

èñ. ìÿù. 1. ×àé âÿ áóëàã ÿòðà-

ôûíäàêû ïàë÷ûãëû ñó, ëûü. Ñîéóíóí, äèçÿ ãÿäÿð

÷èðìÿíèí, áó ýþëìÿ÷ÿëÿðè ýÿçèí, äîíóç ãàðà-

ìàéà ýèðäè. Ñ.Ðÿùèìîâ. Áÿùðàì àéàüûíû öçÿí-

ýèéÿ ãîéóá ìèíìÿê èñòÿðêÿí éÿùÿð ÷åâðèëäè,

î äà áþéðö öñòÿ ãàðàìàéà éûõûëäû. ß.Âÿëèéåâ.

2. Ãàïàç. Áàøûíà áèð ãàðàìà ñàëäû.

ÃÀÐÀÌÀÃ

ô. ìÿù.  á à õ ãàðüûìàã.

ÃÀÐÀÌÀË

èñ.  Áóéíóçëó èðè åâ ùåéâàíû

(þêöç, úàìûø, èíÿê). Ãàðàìàë êÿíä òÿñÿððö-

ôàòû ùåéâàíëàðû è÷ÿðèñèíäÿ ÿñàñ éåð òóòóð.

– Ìÿùÿììÿäùÿñÿí ÿìè ýþðäö êè, äàëäàí ýåíÿ

áèð äÿñòÿ ãàðàìàë ýÿëèð. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

ÃÀÐÀÌÛÕ

èñ. áîò. Õîøèéëè ÷è÷ÿêëÿðè îëàí

êîë áèòêè. Ôàéòîí÷ó ìöâàçèíÿòèíè ñàõëàéà áèë-

ìÿéèá ñÿëäèðëÿäè, èêè àääûìëûãäàêû ãàðàìûõ

êîëóíóí öñòöíÿ éûõûëäû, êöðÿéèíÿ òèêàí äîëäó.

Ì.Ùöñåéí. Çàìàí êèøè .. åëÿ ôûñûëäàéûá ýöúÿ-

íèðäè êè, ñàíêè éåðäÿí äàðòûá ãàðàìûõ êþêö

÷ûõàðûðäû. ß.ßáöëùÿñÿí.

ÃÀÐÀÌÒÛË

ñèô.  Ãàðàéà ÷àëàð. Ãàðàìòûë

òöê. – Îíóí [Úàùàíäàð àüà] ãàðàìòûë ÷þùðÿñè

àâàçûäû, ñîíðà áîüóëóá ãàðàëäû. È.Øûõëû. Ãà÷àé

àòàñûíûí òöêëö öçöíäÿ, ãàðàìòûë äîäàãëàðûíäà

ãÿðèáÿ òÿáÿññöì ñåçäè. È.Ìÿëèêçàäÿ.

ÃÀÐÀÌÓÌ

èñ.  Àðûëàðûí éàüëû ìàääÿëÿð-

äÿí ùàñèë åòäèêëÿðè ãàðà ðÿíýëè ìóì.

ÃÀÐÀÍÀË

ñèô. âÿ çÿðô Íàëñûç, íàëëàíìà-

ìûø. Àòû ãàðàíàë ìèíìÿê. – Äåäèí, àò ãàðà-

íàëäûð. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÀÐÀÍßÔßÑ

çÿðô ×îõ òÿëÿñèê, áèðíÿôÿñÿ,

÷àïàðàã; òþâøöéÿ-òþâøöéÿ. Éóõóñóçëóãäàí

óçóí éîëó ãàðàíÿôÿñ ýÿëäèéèíäÿí áàøû áÿðê

àüðûéûðäû. ß.Âÿëèéåâ.

ÃÀÐÀÍÈØÀÍ

èñ. äàí. Íèøàíëûñû îëàí úàâàí.

ÃÀÐÀÍÃÓ

èñ. âÿ ñèô. “Ãàðàíëûã” ñþçöíöí

ãÿäèìè ôîðìàñû. Ñà÷ûí ãàðàíãóñóíäàí éöçöí

íóðè ýþðöíäö; Ùÿð ãàíäà øàì îëóðñà, àðäûí-

úà ñöáùäÿìäèð. Íÿñèìè. Õóðøèäñèç îëäó ðóç òà

øÿá; Îëäó áàøûíà ãàðàíãó ìÿêòÿá. Ôöçóëè.

ßýÿð÷è éàíäû êþíëöì ùèúð îäóíäàí êóéóíà,

åé ìÿù; Ãàðàíãó ýåúÿëÿðäÿ øþëåéè-àùûì äÿëèë

îëäó. Ñ.ß.Øèðâàíè.

ÃÀÐÀÍÃÓØ

èñ. çîîë. Ùà÷àãóéðóãëó, äàð,

óçóí ãàíàäëû, èòèó÷àí êþ÷ÿðè ãóø. Ãàðàíãóø

éóâàñû. – Ãàðàíãóøóí áÿäÿí ãóðóëóøó îíóí

÷îõ ýþçÿë ó÷ìà ãàáèëèééÿòèíÿ óéüóí ýÿëèð.

“Çîîëîýèéà”. // ìÿú. Èëê ìöæäÿ÷è, èëê ÿëàìÿò

ìÿíàñûíäà. Áàùàðëà áèðýÿ îíóí øóõ åë÷èëÿðè –

ãàðàíãóøëàð, ñûüûð÷ûíëàð øÿí íÿüìÿëÿðëÿ äÿñòÿ-

äÿñòÿ ó÷óøóá þòöøöð. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

ÃÀÐÀÍÃÓØÎÒÓ

èñ. ìÿù. áîò. ×îõèëëèê îò

áèòêèñè.

ÃÀÐÀÍËÛÃ

1. èñ.  Èøûã éîõëóüó, áàõàíäà

ùå÷ áèð øåé ýþðöíìÿéÿí ùàë; çöëìÿò. Êÿíäè

52

ÃÀÐÀËÒÛ

ÃÀÐÀÍËÛÃ

áöðöìöø ãàðàíëûã âÿ äóìàí ÿðèéÿðÿê äàü-

ëàðûí ÿòÿéèíÿ, äÿðÿëÿðÿ ÷ÿêèëèð, ùÿð òÿðÿô èøûã-

ëàíìàüà áàøëàéûðäû. Ì.Èáðàùèìîâ. Íÿðèìàíûí

ýþçö ãàðàíëûãäà àñûëàí ãàðà âÿ óçóí âåäðÿéÿ

ñàòàøäû.  Ìèð Úÿëàë.

Ãàðàíëûã äöøìÿê

(÷þêìÿê, ãîâóøìàã) – àõøàì îëìàã, ùàâà

ãàðàëìàã. Àõøàì ãàðàíëûã äöøìÿê öçðÿ èêÿí

Áàêûäà ÷èë÷ûðàã éàíìàüà áàøëàäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.

..Ýöíÿø ÷îõäàí áàòìûø, ãàðàíëûã ÷þêìöøäö.

ß.Ìÿììÿäõàíëû.  Ãàðàíëûã åòìÿê (åëÿ-

ìÿê) – êþëýÿëÿíäèðìÿê, ýþðöíìÿç ùàëà ñàë-

ìàã.  Ýåò, ýåò, ãàáàüûìûçû ãàðàíëûã åëÿìÿ.

Ñ.Ðÿùìàí.

2. ñèô. Èøûãäàí ìÿùðóì, èøûüû îëìàéàí; èøûã-

ñûç, çöëìÿòëè. Ãàðàíëûã îòàã. Ãàðàíëûã êö÷ÿ.

Ãàðàíëûã ýåúÿ. – Ãàðàíëûã éåðäÿ äàø àòìàç-

ëàð. (Àòà. ñþçö). È÷ÿðèøÿùÿðäÿ ãàðàíëûã äàð

áèð äàëàíäà êè÷èê áèð îòàã òóòóá, àíàìëà éîõ-

ñóë ùÿéàò êå÷èðèðäèê. À.Øàèã. Õàíûí äîããóç àé

ãàðàíëûã òþâëÿäÿ áÿñëÿíìèø ùàðûí áóüàñûíû

ìåéäàíà ÷ûõàðäûëàð. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

3. ñèô. ìÿú. Áÿëëè îëìàéàí, àéäûí îëìàéàí,

àíëàøûëìàç.  Ãàðàíëûã ìÿñÿëÿ. Îíóí ìÿíàñû

ãàðàíëûã ãàëäû. – Î ùàíñû ãàðàíëûã ìÿñÿëÿ-

äèð? Ì.Ñ.Îðäóáàäè. // ìÿú.  Øöáùÿëè, øöáùÿ

îéàíäûðàí. Îíóí ÷îõ ãàðàíëûã êå÷ìèøè âàðäûð.

4. èñ. ìÿú. Úÿùàëÿò, ìÿäÿíèééÿòñèçëèê, ìÿ-

äÿíè ýåðèëèê ìÿíàñûíäà. ..Áèçèì ãàáàüûìûçäà

äàü êèìè äóðàí èñòèáäàä, Øÿðã èñòèáäàäû âÿ

Øÿðã ãàðàíëûüû èäè. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

[Ôÿðùàä:] Ìÿí äåéèðÿì êè, úàìààò ãàðàíëûã-

äàäûð, áèç ýÿðÿê ýåäèá îõóéàã, ýÿëÿê, ÿëèìèçÿ

ãÿëÿì àëàã, îíëàðà íèúàò éîëëàðûíû ýþñòÿðÿê.

ß.Ùàãâåðäèéåâ. // ñèô. Úàùèë, ìÿäÿíèééÿòñèç,

ìÿäÿíèééÿòúÿ ýåðè ìÿíàñûíäà. Íÿðèìàíîâóí

áÿäèè ÿñÿðëÿðèíäÿ êå÷ìèøèí ãàðàíëûã ìöùèòèí-

äÿí, ëÿíÿòëÿ âÿ íèôðÿòëÿ ãàðøûëàíàí ìÿíçÿðÿëÿ-

ðèíäÿí ñþùáÿò ýåäèð. Ì.Àðèô.

◊ Ãàðàíëûã ãóéóéà äàø àòìàã – ãÿòè áèð

øåé áèëìÿéÿðÿê, ôÿðçèééÿ èëÿ ìÿøüóë îëìàã,

òÿõìèí åòìÿê, ýöìàí åòìÿê.

ÃÀÐÀÍËÛÃËÀÌÀÃ

1. Á à õ ãàðàíëûã-

ëàøìàã. [Õóäàéàð áÿé:] ..Ãÿðÿç, êå÷èá, èíäè

ùàâà ãàðàíëûãëàéûð, ìÿí äÿõè êÿíäÿ ãàéûäà

áèëìÿðÿì. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

2. Ãàðàíëûã åòìÿê, êþëýÿ åòìÿê, êþëýÿ-

ëÿíäèðìÿê.

◊ Éàìàí éåðäÿ ãàðàíëûãëàäûã – ÷ÿòèí,

÷ûõûëìàç, ãîðõóëó âÿçèééÿòÿ äöøìÿê ìÿ-

íàñûíäà. Ýöëïÿðè àòëûíû ýþðúÿê ãîðõóéà äöø-

äö: –  Éàìàí éåðäÿ ãàðàíëûãëàäûã, – [äåäè]

Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

ÃÀÐÀÍËÛÃËÀÍÌÀÃ

á à õ ãàðàíëûãëàø-

ìàã. Àõøàì ñààò 10-äà ëàìïàëàð éàíûð, öôöã-

ëÿð ýåò-ýåäÿ ãàðàíëûãëàíûð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

ÃÀÐÀÍËÛÃËÀØÄÛÐÛËÌÀ

“Ãàðàíëûãëàø-

äûðûëìàã”äàí ô.èñ.

ÃÀÐÀÍËÛÃËÀØÄÛÐÛËÌÀÃ

ìÿúù. Ãàðàí-

ëûã ùàëà ñàëûíìàã, ãàðàíëûã åäèëìÿê, èøûãñûç-

ëàøäûðûëìàã.

ÃÀÐÀÍËÛÃËÀØÄÛÐÌÀ

“Ãàðàíëûãëàøäûð-

ìàã”äàí ô.èñ.

ÃÀÐÀÍËÛÃËÀØÄÛÐÌÀÃ

ô.  Áèð éåðè ãà-

ðàíëûã ùàëà ñàëìàã, äàùà äà ãàðàíëûã åòìÿê,

èøûãñûçëàøäûðìàã.

ÃÀÐÀÍËÛÃËÀØÌÀ

“Ãàðàíëûãëàøìàã”äàí

ô.èñ.

ÃÀÐÀÍËÛÃËÀØÌÀÃ

ô.  Ãàðàíëûã îëìàã,

ãàðàíëûã ÷þêìÿê, àõøàì îëìàã, èøûãñûçëàø-

ìàã. Àðòûã ùàâà òàìàìèëÿ ãàðàíëûãëàøìûøäû.

Ì.Èáðàùèìîâ. Ìÿñóì êèøè .. ùàâàíûí òàìàì

ãàðàíëûãëàøäûüûíû ýþðöá éàòàüûíû à÷äû. Ìèð

Úÿëàë. Àéíà Ñÿíÿì ãàðûýèëäÿí ãàðàíëûãëà-

øàíäà ãàéûòäû. ß.Ìÿììÿäõàíëû.

ÃÀÐÀÍÒ

èñ. [ôð.] Çàìèí, çÿìàíÿò âåðÿí,

çàìèí îëàí.

ÃÀÐÀÏÀ×À

èñ. çîîë. Êå÷èéÿ îõøàð ÷þë ùåé-

âàíû. Çàãàòàëà ãîðóüóíäà ñöðöëÿðëÿ ìàðàë,

úöéöð, ãàðàïà÷à ÷þëäîíóçó, ùàáåëÿ ÷îõëó àéû,

úàíàâàð, òöëêö âÿ áàøãà ùåéâàíëàð éàøàéûð. –

Ýåúÿ áèð äÿñòÿ ãàðàïà÷à øÿùÿðèí ñÿðùÿäëÿðèíÿ

éàíàøäû. ß.Ñàäûã.

ÃÀÐÀÏÀÏÀÃ

1

èñ. ìÿù. Ãàðàìàëà äöøÿí

áèð íþâ éîëóõóúó õÿñòÿëèê.

ÃÀÐÀÏÀÏÀÃ

2

èñ. äàí. á à õ áàøûïàïàãëû.

Ìÿýÿð áóðàäà áèð ãàðàïàïàã éîõäóð, ãàáàüà

÷ûõñûí?

ÃÀÐÀÏÖÐßÍ

èñ. áîò. Äöçÿíëèêëÿðäÿ, ÿñà-

ñÿí, íÿì éåðëÿðäÿ áèòÿí áèð áèòêè. Ãàðàïö-

ðÿí âÿ éà ñèðêàí .. àðàí ðàéîíëàðûíäà ÷îõ

ýåíèø éàéûëìûøäûð, ÿí ÷îõ íÿì éåðëÿðäÿ áèòèð.

Ì.Ãàñûìîâ.

ÃÀÐÀÐÀÍ

èñ. áîò. Ãûø îòëàãëàðûíäà áèòÿí

÷îõèëëèê éåì áèòêèñè.

ÃÀÐÀÑÀ×(ËÛ)

ñèô. Ñà÷ûíûí ðÿíýè ãàðà îëàí.

Ãàðàñà÷ ãûç. Ãàðàñà÷ îüëàí. – Àëàýþçëö,

ãàðàñà÷ëûëàð äèéàðû; Ñÿíäÿ Úàááàðûí, Ñåéèäèí,

Íÿââàáûí, Öçåéèðèí, Áöëáöëöí; íå÷ÿ-íå÷ÿ

53

ÃÀÐÀÍËÛÃËÀÌÀÃ

ÃÀÐÀÑÀ×(ËÛ)

íÿüìÿêàðûí; ãî÷ èýèäèí íÿüìÿñè âàð; íÿðÿñè

âàð. Ð.Ðçà.

ÃÀÐÀÑÀÃÃÀË

ñèô. 1. Îðòà éàøëû; íÿ ÷îõ

úàâàí, íÿ ÷îõ ãîúà îëàí. Áèð äÿãèãÿäÿí ñîíðà

ãàïû à÷ûëûá, óçóíáîéëó, ãàðàñàããàë, áàøûíûí

îðòàñû ãûðõûëìûø áèð àäàì ãàïûäà ïåéäà îëäó.

ß.Ùàãâåðäèéåâ. // Èñ. ìÿíàñûíäà. [Ãàñûì

êèøè:]  Áþéöê àäàìñàí äåéÿ àéàãëàðûíûí àë-

òûíäà òîðïàã îëìàëûéûã áèç?! Áèðèíè îðà áóéó-

ðóðñàí, áèðèí áóðà áóéóðóðñàí, áèðèíÿ àüçûí-

äàí ÷ûõàíû äåéèðñÿí! Íÿ àüñàããàë ñàéà ñàëûð-

ñàí, íÿ ãàðàñàããàë! È.Ìÿëèêçàäÿ.

2. Ñàããàëû ãàðà îëàí. Ãàðàñàããàë êèøè.

ÃÀÐÀÑÀÃÃÛÇ

èñ. Ñÿíàéåäÿ, òåõíèêàäà âÿ

õàëã òÿáàáÿòèíäÿ èøëÿíÿí ñàããûçàáÿíçÿð ãàðà

ðÿíýëè àüàú øèðÿñè; ãàòðàí, êèòðÿ.

ÃÀÐÀÑÀÉÀÃ

á à õ ãàðàòÿùÿð.

ÃÀÐÀÑÛÍÚÀ

çÿðô Àðäûíúà, äàëûíúà. [Áàé-

ðàì:] Êèì èëÿ ýàï åëÿéèðÿì? Òàðâåðäèíèí ãà-

ðàñûíúà ñþéëÿíèðÿì. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. Úàìààò

õþðÿê èñòÿéèð, ìöäèð äÿ ãàïûíûí àüçûíäà äà-

éàíûá ùÿð ýÿëÿíÿ åëàí åëÿéèð êè, àøïàç ãà÷ûá,

ñîíðà äà Óìóäóí ãàðàñûíúà äèøèíèí äèáèíäÿí

÷ûõàíû äåéèð. È.Ìÿëèêçàäÿ.  Ñàëàòûí ãûçàðäû.

Öðÿéèíäÿ “Àëëàù àáðûíûçû òþêñöí”, – äåéÿ ýö-

ëöøÿíëÿðèí ãàðàñûíúà äåéèíäè. È.Øûõëû.

ÃÀÐÀÑÛÍÀ

çÿðô 1. Íåúÿ ýÿëäè, ùàðàñû ýÿëäè,

áèëÿðÿê-áèëìÿéÿðÿê; ýþðìÿäèéè, áèëìÿäèéè

ùàëäà. [Ãàðàúà ÷îáàí] ýåúÿíèí çèë ãàðàíëû-

üûíäà î òàéà ãàðàñûíà êÿìÿíä àòìàüà áàø-

ëàäû. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

2. Äàëûíúà, àðõàñûíúà, öíâàíûíà. Íàüäàëû,

éàõóä Ìåùðàëû àòëàðûíû ÷àïûá ýåäÿðêÿí ùÿð

äÿôÿ áàáàëàðûíûí ãàðàñûíà áàøëàðûíû áóëà-

éàðäûëàð, ÷öíêè ùÿð äÿôÿ áàáàëàðû ãàðøûñûíäà

äóéäóãëàðû ùåéðÿò âÿ ñåâèíúè áàøãà úöð èôàäÿ

åäÿ áèëìèðäèëÿð. ß.Ìÿììÿäõàíëû.

ÃÀÐÀÑÛÇ

ñèô. Ãàðàñû îëìàéàí (á à õ ãàðà

3

).

Ãàðàñûç àø.

ÃÀÐÀÑÎË

èñ. çîîë. ×ÿêè áàëûãëàðûíûí, äÿ-

íèçäÿ âÿ øèðèí ñóäà éàøàéàí íþâëÿðèíäÿí áèðè.

ÃÀÐÀÑÎÐÀÍ

èñ. äàí. Ùÿð øåéè áèëìÿê

èñòÿéÿí, ñîðüó-ñóàë÷û. [Ùåéäÿð áÿé:] Ãûðûø-

ìàë ãàðàñîðàíñàí, ðàùäàðñàí, áèçèì éîëóìó-

çó êÿñäèðèáñÿí? Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. [Ìÿäÿä:]

Áèðúÿ ìÿíÿ äå ýþðöì, íå÷ÿ èëäèð îðòàëûüà ÷ûõ-

ìûñàí? [Õàíïÿðè:] Íÿéèíÿ ëàçûìäûð? Ãàðà-

ñîðàí äåéèëñÿí êè! ß.Âÿëèéåâ.

ÃÀÐÀÑÎÂ

ñèô. 1. Ãàðàéà ÷àëàð, ãàðàòÿùÿð

(ðÿíý). Ãàðàñîâ ìàùóä. Ãàðàñîâ ïàëòàð.

2. ìÿù. Ãàðàòîðïàã.

ÃÀÐÀÑÞÂÄÀ

á à õ ìàëõóëéà.

ÃÀÐÀØÀÌ

èñ. áîò. Øèìàë þëêÿëÿðèíäÿ éà-

éûëìûø èéíÿéàðïàãëû ìåøÿ àüàúû.

ÃÀÐÀØÛÍ

ñèô.  Ãàðàéàüûç, ãàðàáóüäàéû.

Àðâàäûí éàøû ÿëëèíè âÿ áÿëêÿ ÿëëè áåøè êå÷-

ìèøäè. –  Àììà þçö ìÿðòóá, ñèôÿòè ãàðàøûí,

ùöíäöð âÿ ñàëàìàò áèð àðâàä èäè. Ú.Ìÿììÿä-

ãóëóçàäÿ. Ãàðàøûí, õîøñèìà ýÿíú áàøûíû ÿë-

ëÿðè è÷èíÿ àëûá äöøöíäö. À.Øàèã. Áó àíäà ãîúà

ðÿññàì, äÿíèç ñàùèëèíäÿ ðàñò ýÿëäèéè ãàðàøûí

çàáèòè õàòûðëàäû. Ì.Ùöñåéí.

ÃÀÐÀÒÅË(ËÈ)

ñèô.  Ñà÷û ãàðà, ãàðàñà÷ëû.

Íÿ àéëà, íÿ ýöíÿøëÿ åòìÿðÿì ìöãàéèñÿ; Óúà-

áîé, ãàðàòåëëè òàëûø ýþçÿëëÿðèíè. Ñ.Ðöñòÿì.

ÃÀÐÀÒßÙßÐ

ñèô. Áèð ãÿäÿð ãàðà, ãàðàì-

òûë, ãàðàéà ÷àëàí, áèð ãÿäÿð òóòãóí.

ÃÀÐÀÒßÏÌßÚß

ñèô. äàí. Ãàðà-ãîðõó,

ùÿðáÿ-çîðáà, éàëàíäàí ãîðõóòìà.

ÃÀÐÀÒÈÊÀÍ

èñ. áîò. ×ÿïÿð ö÷öí èñòèôàäÿ

åäèëÿí òèêàíëû êîë áèòêè. [Ãóøëàðûí] ..áöòöí ïÿ-

íàù éåðè ãàðàòèêàí ÷ÿïÿðëÿðè èäè êè, îðàäà àç-

÷îõ éåì òàïà áèëèðäèëÿð. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.  Éöç

îúàüà îä âåðèáäèð î ãàðà òÿíäèð; ×ÿïÿðëÿðäÿ

áèòÿí ýþðäöì ãàðàòèêàíû. Ì.Àðàç.  Îúàãäà

àòÿøÿ ðàñò ýÿëÿí çàìàí; ×þï äÿ ãàíàä òàïàð,

ãàðàòèêàí äà. Õ.Ðçà.

ÃÀÐÀÒÎÉÓÃ

èñ. çîîë. Êîëëóãëàðäà âÿ

ìåøÿëèêëÿðäÿ éàøàéàí ñàðûäèìäèêëè ãàðàìòûë

ðÿíýëè îõóéàí ãóø. Òàüû ÿìèíèí ýþñòÿðèøè èëÿ

ìÿí âÿ Ìÿììÿäàüà ãàðàòîéóã, àëàúÿùðÿ,

ñÿð÷ÿ êèìè ãóøëàðû òóòìàüû þéðÿíìèøäèê.

Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. Íÿ áÿä ýöíäö áó; èò ìàðûã âåð-

ìèð; ãóø éîõà ÷ûõûá; Âóðäóüóìóç áèð ãàðà-

òîéóã; î äà äöøäö êîëà. Ð.Ðçà.

ÃÀÐÀÒÎÐÏÀÃ

ñèô. Ðÿíýè ãàðà âÿ ÷öðöí-

òöñö ÷îõ îëàí ìöíáèò òîðïàã. Ãàðàòîðïàã ñà-

ùÿëÿð. – Ãàðàòîðïàã ÿêèí éåðèíäÿ, ùÿì÷èíèí

áàü, áîñòàí éåðèíäÿ íàçèê ãûðìûçû ãóðä îëóð êè,

îíà ñóâàëúàí (ñîõóëúàí) äåéèðëÿð. “ßêèí÷è”.

ÃÀÐÀÖÐßÊËÈ

ñèô. Ïàõûë, ãÿëáèãàðà, áÿä-

õàù; õàèíöðÿêëè.

ÃÀÐÀÖÐßÊËÈÊ

èñ. Ïàõûëëûã, ñÿìèìèééÿò-

ñèçëèê, õàèíëèê, áÿäõàùëûã, êèíëèëèê. Ñåâäèì êèøè

éåðèíäÿí äèëëÿíäè: – Ãàðàöðÿêëèéÿ ëÿíÿò, ïàõû-

ëûí àòàñû ýîðäàí-ýîðà òóëëàíñûí! ß.Âÿëèéåâ.

54

ÃÀÐÀÑÀÃÃÀË

ÃÀÐÀÖÐßÊËÈÊ

ÃÀÐÀÂÀØ

á à õ ãàðàáàø.  Ãîëëàðûíäàí

êÿíèç âÿ ãàðàâàøëàð éàïûøìûø õàíûì ýÿëèá

Ãîòóðñóéóí éàíûíäàêû òóò áàüûíûí ùàñàðûíûí

öñòöíäÿ îòóðäó. ×ÿìÿíçÿìèíëè. Áèð äÿ ýþðÿð-

äèí êè, äþâëÿòëè ãàäûí ãîëëàðûíà ãûçûë ãîëáàã-

ëàðûíû êå÷èðèá áàøûíà àë ðÿíýëè Øèðâàí èïÿê ÷àð-

øàáûíû ñàëûá, ñàòûë-áîü÷àñûíû ãàðàâàøà âåðèá

ùàìàìà ýåäÿðäè. Ù.Ñàðàáñêè.

ÃÀÐÀÂßËËÈ

èñ. Àçÿðáàéúàí õàëã àøûã éà-

ðàäûúûëûüûíäà ìþâçóñó ìÿèøÿòäÿ îëàí ÿùâà-

ëàòëàðäàí àëûíìûø ìÿçùÿêÿëè æàíð. Îðòàáîéëó,

ÿñìÿð áÿíèçëè, äàèìà ýöëÿðöçëö Ôèðóçÿ ìÿçÿëè

çàðàôàòëàðû, èíúÿ ãàðàâÿëëèëÿðè èëÿ ìàíãàíûí

ùÿéàòûíà ùÿð ýöí éåíè áèð òÿðàâÿò ýÿòèðèðäè.

È.ßôÿíäèéåâ. // Áîø ñþùáÿò, íàüûë. [Êèòàá-

ïàéëàéàí:]  Îòóðóá ùÿð ãàðàâÿëëèíè îõóñàã,

ýÿðÿê àäûìûçû äÿëè ãîéàã. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

[Ìÿúèä:] Ùå÷ áèð áåëÿ ãàðàâÿëëè îëìàçäû êè,

ìÿí äöøäöì... Áàúû! Áó åâ Ìèðçÿäàäàøûí åâè

äåéèë? Í.Âÿçèðîâ.

ÃÀÐÀÂÓÐÜÓÍ

èñ. äàí. Èôëèú.

ÃÀÐÀÉÀÜÛÇ

ñèô.  ßñìÿð, ãàðàáóüäàéû.

Ãàðàéàüûç ãûç. Ãàðàéàüûç îüëàí. – È÷ÿðèäÿí

ãàðàéàüûç, îðòàáîéëó áèð ýÿíú ýöëÿ-ýöëÿ: –

Àðàç, ñÿí áó éåðëÿðè ÷îõìó ñåâèðñÿí? – äåéÿ

ñîðóøäó. À.Øàèã. Áó ñóéóøèðèí, áó ãàðàéàüûç;

Ãûçûí ñèíÿñèíäÿ; Äóéüóñó äÿðèí; Éåíè ýöí-

ëÿðèí; Øèðèí äàëüàëû àùÿíýè éàøàð. Ì.Ìöøôèã.

Ãàðàéàüûç Ôàòìà ùàìûäàí ãàáàã ýÿëìèøäè,

áèð òàõòàíûí öñòöíäÿ, ùåé ÿñíÿéèð âÿ äàíûøûðäû.

Ì.Èáðàùèìîâ.

ÃÀÐÀÉÀÕÀ

ñèô. äàí. Èñòÿäèéèíäÿí ÿë ÷ÿê-

ìÿéÿí, òóòäóüóíó áóðàõìàéàí, ãûð-ñàããûç

îëóá àäàìû òÿíýÿ ýÿòèðÿí. Ãàðàéàõà àäàì.

Ãàðàéàõà (ç.) îëìàã.

ÃÀÐÀÉÀÕÀËÛÃ

èñ. äàí. Èñòÿäèéèíäÿí ÿë

÷ÿêìÿìÿ, òóòäóüóíó áóðàõìàìà, òÿíýÿ ýÿ-

òèðìÿ; ãàðàéàõà àäàìûí õàñèééÿòè. Ãàðàéà-

õàëûã åëÿìÿê.

ÃÀÐÀÉÀÌÀÍ

èñ. äàí. Èíñàí âÿ éà ùåé-

âàíäà þëäöðöúö áèð éàðà.

ÃÀÐÀÉÀÍÛÃ

ñèô.  Ãàðàáÿíèç, ãàðàéàüûç.

Êÿëáàëû àë÷àãáîéëó, ýþäÿê ãûë÷àëàðû õåéëè è÷ÿ-

ðèéÿ ÿéèëìèø, ãàðàéàíûã áèð àäàì èäè. Ñ.Ðÿ-

ùèìîâ.

ÃÀÐÀÉÀÍÛÇ

á à õ ãàðàéàüûç.  Øàùíèñÿ

õàíûì ãûçûíûí ãàðàéàíûç ÷þùðÿñèíäÿ äîëàøàí

ôÿðÿù âÿ íÿøÿíè ôÿõð èëÿ ñåéð [åäèðäè] ×ÿìÿí-

çÿìèíëè. [Ìÿëÿê] çàùèðÿí êîáóä ýþðöíÿí áó

åíëèêöðÿê, ãàðàéàíûç êèøèíèí öðÿéèíäÿí íÿëÿð

êå÷äèéèíè áèëìÿê èñòÿäè. È.Øûõëû.

ÃÀÐÀÉÀÐÀ

èñ.  Ãàðàìàëäà, àòëàðäà, ãî-

éóíëàðäà îëàí, áÿçÿí äÿ èíñàíëàðà êå÷ÿí éî-

ëóõóúó àçàð. [Õàâÿð:] Áàðìàãëàðû òþêöëñöí î

ìöÿëëèìèí! ßëëÿðèíÿ ãàðàéàðà ÷ûõñûí îíóí! –

Ãûøãûðûã õûðï êÿñèëäè âÿ àúû ùþíêöðòöéÿ ÷åâ-

ðèëäè. È.Ìÿëèêçàäÿ.

ÃÀÐÀÉÀÒÀÃ

ñèô. äàí. Äàèìà õÿñòÿ îëóá

éàòàüûíäàí äóðìàéàí.

ÃÀÐÀÉÀÒÀËÀÃ

èñ. äàí. Éàòàëàã, òèô.

ÃÀÐÀÉÅË

èñ. Ùÿð øåéè ãóðóäóá õàðàá åäÿí

øèääÿòëè èñòè âÿ ãóðó êöëÿê. Éàüìàäû éàüûø,

áèòìÿäè áèð äàíÿ, íÿ áîðúóì? ßñäè ãàðàéåë

÷ÿëòèéÿ, áîñòàíÿ, íÿ áîðúóì? Ì.ß.Ñàáèð. Áó-

ðàäà õîøà ýÿëìÿéÿí ãàðàéåëäèð, äîëóäóð.

Ñ.Ðöñòÿì. // ìÿú. Ôÿëàêÿò, ìöñèáÿò, àôÿò, áÿëà

ìÿíàñûíäà. Äå, áàøûíäàí ÷îõìó ÿñäè òóôàí,

ãàðàéåë? Ñ.Âóðüóí.

ÃÀÐÀÉßÙßÐ

ñèô. ìÿù. Éÿùÿð ãîéóëìà-

ìûø, ÷óëëó.

ÃÀÐÀÉÎÍÚÀ

èñ. áîò. Ìÿäÿíè ÷îõèëëèê

éîíúà áèòêèñè.

ÃÀÐÀÉÎÐÜÀ

ñèô. Éåðèøè î ãÿäÿð éàõøû îë-

ìàéàí âÿ éîðüàñûíû áÿçÿí àçäûðàí. Ãàðà-

éîðüà àò.

ÃÀÐÀÇÓÐÍÀ

èñ. ìóñ. 1. Çèë ñÿñëè çóðíà

íþâö. ..Àçÿðáàéúàí òàðèõèíè íÿçÿðäÿí êå÷èð-

ñÿíèç ýþðÿðñèíèç êè, âàõòû èëÿ ãàðàçóðíà ìö-

ùàðèáÿ ìóñèãè àëÿòëÿðèíäÿí áèðè îëìóøäóð.

Ö.Ùàúûáÿéîâ. Ãàðàçóðíàíûí ôÿðéàäû àëòûíäà,

áþéöê òîíãàëûí äþâðÿñèíäÿ éàëëû äÿñòÿñè äþâðÿ

âóðàíäà, Áàáÿê èëÿ Çÿðíèñÿ îüëàí âÿ ãûçëàðûí

áàøûíäà ðÿãñÿ áàøëàäûëàð... ß.Ìÿììÿäõàíëû.

2. Èêè çóðíà÷ûíûí (áèðèñè ÿñàñ ìåëîäèéàíûí

èôà÷ûñû, î áèðè èñÿ äÿì òóòàí) áèðýÿ ÷àëìàñû.

Úàìààòûí áàøû òîéà ãàðûøìûøäû. Ãàðàçóðíà

çèëÿ ÷ÿêèðäè. È.Øûõëû.

ÃÀÐ×Û

èñ. êþùí. Ãàðû õöñóñè éåðëÿðäÿ ñàõ-

ëàéûá éàéäà ñàòàí àäàì.

ÃÀÐ×È×ßÉÈ

èñ. áîò. Éàçûí ÿââÿëèíäÿ ãàð

ÿðèéÿí êèìè à÷ûëàí àü ÷è÷ÿê; ãàðýöëö, õÿúúÿ-

ýöëö. Óøàãëàð ãàð÷è÷ÿéè âÿ íîâðóçýöëö äÿð-

ìÿéÿ ýåòäèëÿð. – Ùÿëÿ íîâðóçýöëö âàð, ãàð-

÷è÷ÿéèí âàð, ýÿëÿúÿêëÿð; Éåë-éàüûøäà éóéóíóá

ýöí ñÿïèëÿíäÿ ýöëÿúÿêëÿð; Öçëÿðèí òåç ñèëÿ-

úÿêëÿð. Øÿùðèéàð.

55

ÃÀÐÀÂÀØ

ÃÀÐ×È×ßÉÈ

ÃÀÐÄÀØ

èñ. 1. Áèð àòà-àíàäàí, éàõóä éàë-

íûç áèð àòàäàí âÿ éà áèð àíàäàí îëàí îüóë-

ëàðûí áèð-áèðèíÿ, éàõóä áàúûñûíà íèñáÿòÿí ùÿð

áèðè. [Ãàðàúà ÷îáàí] ..áàüûðéàðàí áèð ñÿñëÿ

ãûé âóðóá èðÿëè øûüûäû. Èêè ãàðäàøû äà ýÿëèá îíà

ãîøóëäóëàð. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ. ..Áèð øÿùÿðèí áåø

ãàðäàøûí õàíëûüûíà ïàð÷àëàíäû... Ì.Àðàç.

Ãàí ãàðäàøû – 1) äîüìà ãàðäàø; 2) ìÿú.

ñÿìèìè äîñò. Ñàüûìäà, ñîëóìäà ìÿñëÿêäàø-

ëàðûì; Ôèêèð ãàðäàøëàðûì, ãàí ãàðäàøëàðûì.

Õ.Ðçà. Ñåéð åò, ãàðøûíäàêû úàí ñèðäàøûíäûð;

Èíñàíäûð, äåìÿëè, ãàí ãàðäàøûíäûð. Øÿùðèéàð.

Þýåé ãàðäàø – àòàñû, éàõóä àíàñû àéðû îëàí

ãàðäàø. [Ñÿáà õàíûì:] Ìÿëÿêÿíèí ìöíàñèáÿòäÿ

îëäóüó ö÷öíúö àäàì ñèçèí þýåé ãàðäàøûíûç

Ñóëòàí Òîüðóëäóð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Ñöä ãàð-

äàøû – àéðû-àéðû àòà-àíàäàí îëóá, áèð àíàäàí

ñöä ÿììèø èêè àäàì. [Áàáÿê:] Åëÿ èñÿ áó

âàõòà ãÿäÿð ãàôèë îëìóøàì âÿ åëÿ áèëìèøÿì êè,

èêè ãàðäàøûì âàð, áèðè êè÷èê ãàðäàøûì Àáäóëëà,

äèýÿðè ñöä ãàðäàøûì ÿðÿá îüëó Ìöàâèéÿ...

ß.Ìÿììÿäõàíëû.

2.  òÿíò. Ôèêèð, èúòèìàè âÿçèééÿò âÿ ñ. úÿ-

ùÿòäÿí äàíûøàí øÿõñÿ éàõûí îëàí ùÿð áèð øÿõñ.

[Åéâàç:] Ãàðäàøëàð, .. àòìàéûí, ãóëàã àñûí,

áèçèì ñèçèíëÿ èøèìèç éîõäóð! Ú.Úàááàðëû.

3. Êèøèéÿ, îüëàíà äîñòúàñûíà, éàõóä òÿêëèô-

ñèçúÿñèíÿ ìöðàúèÿò. Ãàðäàø, éîë âåð, êå÷èì.

Ãàðäàø, ìÿíäÿí ÿë ÷ÿê! – [Çèíÿò õàíûì:]

..Ãàðîâóë÷ó ãàðäàø, ñÿí äÿ ÷ûõ áóðàäàí..

Í.Âÿçèðîâ. Àõû, à ãàðäàø, èêè ñààòäûð áóðàäà

ýþçëÿéèðÿì. Ãàíòÿìèð. // “Ãàðäàøûì” øÿê-

ëèíäÿ: ìåùðèáàíúàñûíà ìöðàúèÿò – äîñòóì,

ÿçèçèì. Ãàðäàøûì, ñÿíÿ íÿ îëäó? – [Øÿðèô:]

Éåðè, ãàðäàøûì, àïàð áó êàüûçû âåð Áàëîüëàíà.

Ú.Úàááàðëû.

4. ìÿú. Ãàðäàø êèìè éàõûí, äîñò îëàí àäàì

ùàããûíäà. Î ìÿíèìëÿ ãàðäàø êèìèäèð. [Ìöð-

øèä] ÿââÿëúÿ ìàëà áàõäû, ñîíðà ÿêèíÿ-áè÷èíÿ

ýåòäè. Íèôòàëûéíàí äîñòëàøûá ëàï ãàðäàø îëäó-

ëàð. È.Øûõëû.

◊ Ãàðäàø ìàëû – àòàäàí ãàëàí âÿ ãàðäàø-

ëàð àðàñûíäà òÿí-áÿðàáÿð áþëöíìÿëè ìàë, ìè-

ðàñ. Ãàðäàø ìàëû êèìè îðòàäàí áþëÿð. Ã.Çàêèð.

ÃÀÐÄÀØÚÀÑÛÍÀ

çÿðô âÿ ñèô. Ãàðäàø êèìè,

ÿí éàõûí áèð äîñò êèìè, ñÿìèìè îëàðàã. Ãàð-

äàøúàñûíà ñþùáÿò åòìÿê. Ãàðäàøúàñûíà ìö-

íàñèáÿò. Ãàðäàøúàñûíà ÿëèíè ñûõìàã. Ãàðäàø-

úàñûíà êþìÿê. – [Êÿáëÿ Ðÿúÿáÿëè:] ßëáÿòòÿ,

ìèëëÿòëÿð ãàðäàøúàñûíà äîëàíñàëàð, ùå÷ ìö-

ùàðèáÿ äÿ îëìàç. Ùÿð éåðäÿ ãóðä ãîéóíëà áèð

éåðäÿ îòëàð. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

ÃÀÐÄÀØÚÛÜÀÇ

“Ãàðäàø”äàí îõø.

ÃÀÐÄÀØÚÛÃ

èñ. 1. Êè÷èê ãàðäàø, éàøúà áà-

ëàúà ãàðäàø.

2. ìÿú. Íÿâàçèøëÿ ìöðàúèÿò. ..Áåøèêäÿ ãî-

éóá ýåòäèýèì ãàðäàøúûüûììûñàí? “Êèòàáè-

Äÿäÿ Ãîðãóä”.

ÃÀÐÄÀØÃÀÍÛ

èñ. ìÿù. Õàëã òÿáàáÿòèíäÿ

èøëÿíÿí áèð áèòêè âÿ îíóí ÷è÷ÿéè.

ÃÀÐÄÀØÃÛÇÛ

èñ. 1. Ãàðäàøûí ãûçû.

2. Éàøëû àäàìûí éàä ãûçà ìöðàúèÿòè.

ÃÀÐÄÀØËÀØÌÀ

1. “Ãàðäàøëàøìàã”äàí

ô.èñ.

2. èñ. Ìöùàðèáÿ åäÿí îðäóëàðûí ÿñýÿðëÿðè-

íèí èìïåðèàëèñò ìöùàðèáÿëÿðè ÿëåéùèíÿ åòèðàç

ÿëàìÿòè îëàðàã áèð-áèðè èëÿ éîëäàøúàñûíà ÿëà-

ãÿéÿ ýèðèøìÿñè. Úÿáùÿäÿêè ÿñýÿðëÿðèí ãàð-

äàøëàøìàñû. Ìàòðîñëàðûí ãàðäàøëàøìàñû.

ÃÀÐÄÀØËÀØÌÀÃ

ô. Ãàðäàø êèìè ñÿìèìè

îëìàã, éàõûí îëìàã. Êè÷èê ãóøëàð úÿù-úÿù âó-

ðóá ãîíóðêÿí àüàúëàðà; Ùÿð áèð íÿüìÿ “ãàð-

äàøëàøìàã” ñÿñëÿðèäèð, ñàíûðàì. Ì.Ìöøôèã.

ÃÀÐÄÀØËÛÃ

èñ.  1. Ãàðäàøëàð àðàñûíäàêû

éàõûíëûã âÿ ìöíàñèáÿò. 

Ãàðäàøëûã åòìÿê –

ñÿìèìè äîñò îëìàã, êþìÿê åòìÿê. [Ôÿðùàä:]

Ìóñà, ìÿíèìëÿ äîããóç èëäèð êè, éîëäàøñàí,

ìÿíÿ ãàðäàøëûã åëÿéèáñÿí, ýÿðÿê ìÿíÿ ñÿí

áèð ôèêèð ÷ÿêÿñÿí. ß.Ùàãâåðäèéåâ. [Ùàúû Ôÿ-

ðÿú:] Ñÿíè äöíéàäà áèãåéä åéëÿðÿì, ùÿðýàù ñÿí

áó èøäÿ ìÿíÿ ãàðäàøëûã åòñÿí. Í.Âÿçèðîâ.

2. Þýåé ãàðäàø. // Ãàðäàø êèìè éàõûí äîñò.

Ãàðäàøëûüûì [Áÿùëóë] êîîïåðàòèâäÿ èøëÿéèðäè.

Ìèð Úÿëàë.

3. ìÿú. Áèðëèê, èòòèôàã, äîñòëóã, ñÿìèìè ÿëàãÿ.

[Êöòëÿ:] Éàøàñûí èø÷èëÿðèí ãàðäàøëûüû! Óðà!..

Ú.Úàááàðëû.

ÃÀÐÄÀØÎÜËÓ

èñ. 1. Ãàðäàøûí îüëó. Ãàð-

äàøîüëóí ùàðàäà èøëÿéèð?

2. Éàøëû àäàìûí þçöíäÿí êè÷èê îüëàíà ìö-

ðàúèÿòè. [Äÿéèðìàí÷û:] Áèëèðñÿí, ãàðäàøîüëó,

áåø ãûçûì âàð, Òàíðû ìÿíÿ îüóë çöððèééÿòè

ìÿñëÿùÿò ýþðìÿéèá. ×ÿìÿíçÿìèíëè. [Èëéàñ:]

Ùÿ, ãàðäàøîüëó, ìÿíÿ êþìÿê åòìÿê èñòÿéèð-

ñÿí, éà éîõ? Ñ.Ðÿùèìîâ.

ÃÀÐÄÅÐ