ÛÛÛ Cild Í ß Ñ È Ì È À Ä Û Í À Ä È Ë × È Ë È Ê È Í Ñ Ò È Ò Ó Ò Ó ÀÇßÐÁÀÉÚÀÍ Ä È Ë È Í È Í È Ç À Ù Ë Û

ÁË

[ðóñ. ëåêàëî] ßéðè úèçýèëÿðè ÷ÿê-

ìÿê ö÷öí ôèãóðëó õÿòêåø.

ËÅÊÑ

ÉÌ

èñ.  [éóí.] Äèë÷èëèéèí ëåêñèêîëî-

ýèéà øþáÿñèíèí âàùèäè; ñþç.

ËÅÊÑÈÊ

ñèô. äèë÷. [éóí.] Ëåêñèêàéà àèä

îëàí, ëöüÿâè. Ñþçöí ëåêñèê ìÿíàñû. Äèëèí ëåê-

ñèê ñÿðâÿòè.

Ë

ÉÊÑÈÊÀ

[éóí.] Ùÿð ùàíñû áèð äèëäÿ âÿ éà

äèàëåêòäÿ èøëÿäèëÿí ñþçëÿðèí ìÿúìóñó. Àçÿð-

áàéúàí äèëèíèí ëåêñèêàñû. // Ùÿð ùàíñû áèð éàçû-

÷ûíûí ÿñÿðèíèí ëöüÿò òÿðêèáè. Ôöçóëèíèí ëåê-

ñèêàñû. Âàãèôèí ëåêñèêàñû. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿíèí

ëåêñèêàñû.

ËÅÊÑÈÊ

ÓÃÐÀÔ

[éóí.]  á à õ ëöüÿò÷è.

ËÅÊÑÈÊÎÃÐ

ÁÔÈÉÀ

[éóí. ëåõèêîñ – ñþç

âÿ ëîýîñ – éàçûðàì] á à õ ëöüÿò÷èëèê.

ËÅÊÑÈÊÎË

ÓÝÈÉÀ

[éóí. ëåõèêîñ – ñþç âÿ

ëîýîñ – íÿçÿðèééÿ] Äèë÷èëèéèí äèëèí ëöüÿò òÿð-

êèáèíè þéðÿíÿí áÿùñè; ëöüÿòøöíàñëûã.

ËÅÊÑÈÊ

ÓËÎÃ

[éóí.] Ëåêñèêîëîýèéà ìö-

òÿõÿññèñè; ëöüÿòøöíàñ.

Ë

ÉÊÑÈÉÀ

[ëàò.] á à õ ìöùàçèðÿ. Áó ãàéäà

èëÿ ïîëèñ äàðöëôöíóíà ýÿëèá ëåêñèéàëàðäà èøòèðàê

åòìÿéÿíëÿðè áÿëëè åòìÿê èñòÿéèðäè. Ò.Ø.Ñèìóðã.

Ñîëòàí ßìèðëè ñÿíèí êèìè èëëÿðëÿ ìÿêòÿá ñêàì-

éàñûíäà ëåêñèéà äèíëÿìÿéèá. È.Ùöñåéíîâ. Ëåê-

ñèéà îõóìàã ìÿú. – þéöä, íÿñèùÿò âåðìÿê.

247

ËÀÇÛÌÑÛÇ

ËÅÊÑÈÉÀ

[Ðöñòÿì áÿé:] ..Àçàðëû .. úàí âåðèð. Ñÿí áó-

ðàäà áèçÿ ëåêñèéà îõóéóðñàí. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

Ìÿí ýÿìèäÿ äöç áèð ñààò áó áàðÿäÿ ÿñýÿðÿ

ëåêñèéà îõóìóøàì âÿ ñÿíÿ äÿ ìÿñëÿùÿò ýþðö-

ðÿì êè, áó ñààò îíó áåëèíäÿí à÷, áàøûíà ãîé.

ß.ßáöëùÿñÿí.

Ë

ÉÊÒÎÐ

[ëàò. ëåúòîð – îõóéàí] Àóäèòîðèéà

ãàðøûñûíäà ëåêñèéà îõóéàí øÿõñ; ìöùàçèðÿ÷è.

Àôÿðèí äåéÿðÿì î ëåêòîðà êè, [Ùàúûíûí àäà-

ìûíà] êàôèðäèð äåñèí. Ãàíòÿìèð.

ËÅÊÒÎÐÈÉÀ

[ëàò.] Êöòëÿâè ìöùàçèðÿëÿð

êå÷èðèëÿí éåð (çàë, áèíà).

ËÅÃÀË

[ëàò.] Ãàíóíè, ãàíóíëà èúàçÿ (éîë)

âåðèëÿí, à÷ûã (ãåéðè-ëåãàë ÿêñè). Ëåãàë ÿäÿáèé-

éàò. Ëåãàë ãÿçåò. Ëåãàë âÿçèééÿò.

ËÅÃÀËËÀØÄÛÐÛËÌÀ

“Ëåãàëëàøäûðûëìàã”-

äàí ô.èñ.

ËÅÃÀËËÀØÄÛÐÛËÌÀÃ

ìÿúù. Ëåãàë âÿ-

çèééÿòÿ ýÿòèðäèëìÿê, ëåãàë øÿêëÿ ñàëûíìàã,

ýèçëè âÿçèééÿòäÿí à÷ûã âÿçèééÿòÿ êå÷èðèëìÿê,

ãàíóíëà éîë âåðèëìÿê.

ËÅÃÀËËÀØÄÛÐÌÀ

“Ëåãàëëàøäûðìàã”äàí

ô.èñ.

ËÅÃÀËËÀØÄÛÐÌÀÃ

ô.  Ëåãàë âÿçèééÿòÿ

ýÿòèðìÿê, ëåãàë øÿêëÿ ñàëìàã, ýèçëè âÿçèééÿò-

äÿí à÷ûã âÿçèééÿòÿ êå÷èðìÿê, ãàíóíè îëäóüó

ãÿáóë åäèëìÿê. Ìÿòáóàòû ëåãàëëàøäûðìàã.

ËÅÃÀËËÀØÌÀ

“Ëåãàëëàøìàã”äàí ô.èñ.

ËÅÃÀËËÀØÌÀÃ

ô. Ëåãàë âÿçèééÿòÿ êå÷-

ìÿê, ëåãàë øÿêèë àëìàã, ýèçëè âÿçèééÿòäÿí à÷ûã

âÿçèééÿòÿ êå÷ìÿê.

ËÅÃÀËËÛÃ

èñ.  Ëåãàë âÿçèééÿòäÿ îëìà;

ãàíóíëà éîë âåðèëìÿ, ãàíóíè îëìà; à÷ûãëûã,

àøêàðëûã (ãåéðè-ëåãàëëûã ÿêñè).

Ë

ÉÌÌÀ

[éóí.] ðèéàç. Áèð âÿ éà áèð íå÷ÿ

òåîðåìè ñöáóò åòìÿê ö÷öí ëàçûì îëàí êþ-

ìÿê÷è òåîðåì.

ËÅÌÓÐ

èñ. [ëàò.] Ãÿäèì òÿñÿââöðëÿðÿ ýþðÿ

ÿúäàäëàðûí ðóùó.

ËÅÍ

èñ. [àëì.] Îðòà ÿñðëÿðäÿ Àëìàíèéàäà

ùÿð áèð øÿõñÿ ùÿðáè âÿ éà èíçèáàòè õèäìÿò ìö-

ãàáèëèíäÿ áàüûøëàíàí òîðïàã ñàùÿñè.

ËÅÍÄ-ËÈÇ

[èíý.] Èêèíúè äöíéà ìöùàðè-

áÿñè çàìàíû ÀÁØ-ûí áîðú îëàðàã ìöòòÿôèã

äþâëÿòëÿðÿ ñèëàù, õàììàë, ÿðçàã âÿ ñ. ìàëëàð

âåðìÿ ñèñòåìè.

ËÅÍÒ

èñ. [àëì.] 1. Áÿçÿê âÿ ñ. ö÷öí èøëÿäè-

ëÿí äàð, óçóí ïàð÷à çîëàüû. Ñàðû ëåíò. Àü ëåíò.

Ãàðà ëåíò. – “Óðà” ñÿñëÿðè àëòûíäà ãûðìûçû ëåíò

êÿñèëäè, ñòàíñèéà èøÿ ñàëûíäû. Ì.Èáðàùèìîâ.

Ýþð ãûçëàðûí ñà÷ëàðûíäà; Íåúÿ èïÿê ëåíòëÿðè

âàð! Ì.Äèëáàçè. Ýþðäöì òÿééàðÿ ìåéäàíûí-

äà ñûðàëàíûá; óçàã ñÿôÿðëè íå÷ÿ-íå÷ÿ; Ýöìöø

ðÿíýëè èíñàí òàáóòó; Öñòöíäÿ ëåíò – ãàðà àòëàç.

Ð.Ðçà.

2. Îðäåí âÿ ìåäàë ö÷öí ìöÿééÿí ðÿíýäÿ

âÿ þë÷öäÿ èïÿê çîëàãúûã. Äþøöíÿ úÿðýÿ èëÿ

îðäåí âÿ ìåäàë ëåíòëÿðè òàõìûø îðòàáîéëó, êþê,

ãîúà êàïèòàí íÿâÿñèíè ãóúàãëàäû. Ì.Ñöëåé-

ìàíîâ.

3. Ìöõòÿëèô ìàòåðèàëäàí êÿñèëìèø óçóí,

åíñèç çîëàã. Êàüûç ëåíò. Òåëåãðàô ëåíòè. Èçîë-

éàñèéà ëåíòè. // Áÿçè íÿãëèééàò ãóðüóëàðûíäà,

ìåõàíèçìëÿðäÿ èíòÿùàñûç ùÿðÿêÿò åäÿí ïàð÷à

çîëàüû. Êîíâåéåð ëåíòè. Òðàíñïîðòéîð ëåíòè.

4. ìÿú.  Åíñèç, çîëàã êèìè óçàíûá ýåäÿí,

íÿùàéÿòè ýþðöíìÿéÿí. Éîë ýåòäèêúÿ ñàðû áèð

ëåíò êèìè óçàíûðäû. – Éîë ýàù ëåíò êèìè äÿðÿëÿð-

äÿí, ýàù äà äàüëàðäàí êå÷èðäè. ß.Ìÿììÿä-

õàíëû. Ùÿð éàí äÿíèç, éîë îðòàäàí: Ëåíò êèìè

óçàíûðäû. Ì.Äèëáàçè.

◊ Êèíåìàòîãðàôèéà ëåíòè – öçÿðèíÿ ùÿññàñ

åìóëñèéà ÷ÿêèëìèø øÿôôàô, ëåíòÿîõøàð ïëéîíêà.

Ìàãíèò ëåíòè – ãåéðè-ìàãíèò ÿñàñëû åëàñòèê

ëåíòäÿí èáàðÿò èíôîðìàñèéà äàøûéûúûñû. Ãàéà-

ëàð ñÿñèìè éàçäû ëåíòèíÿ; Ãàéà ìàãíèòàôîí äèë-

ëÿíäè éåíÿ; “Ùåé, ùåé! Áèð äàéàí; Øþâêÿòäèð

îõóéàí, Ùàáèëäèð ÷àëàí!..” Ì.Àðàç. Ïóëåì-

éîò ëåíòè – ïóëåìéîò ïàòðîíëàðûíû ãîéìàã

ö÷öí éóâàúûãëàðû îëàí èêèöçëö ïàðóñèí çîëàã.

Ïóëåìéîò ëåíòèíè äîëäóðìàã.

ËÅÍÒßÁßÍÇßÐ

ñèô. Øÿêèëúÿ ëåíòÿ îõøà-

éàí; ëåíòâàðè. Ëåíòÿáÿíçÿð ãóðäëàð.

ËÅÍÒËÈ

ñèô. Ëåíòè îëàí, ëåíòëÿ áÿçÿäèëìèø,

ëåíò òàõ(ûë)ìûø. Ëåíòëè ñà÷. Ëåíòëè ãóòó. – Øÿ-

êèëäÿ ëåíòëè, êþê, ãàðàýþç áèð ãûç óøàüû îòóðóá

êèòàá îõóéóðäó. Ìèð Úÿëàë.

ËÅÍÒÂÀÐÈ

ñèô. Ëåíòÿ áÿíçÿéÿí, ëåíòÿîõ-

øàð, çîëàã øÿêèëëè, ëåíò êèìè. Ëåíòâàðè éîë.

ËÅÎÍÈÄ

èñ.  [ëàò.] Ñÿìàäà Øèð áöðúöíäÿ

þçöíö ýþñòÿðÿí ìåòåîð ñåëè (úÿìäÿ èøëÿíèð:

ëåîíèäëÿð).

ËÅØ

èñ.  [ôàðñ.] 1. Þëìöø ùåéâàí áÿäÿíè,

ëåø, úÿìäÿê. Èò ëåøè. Èíÿê ëåøè. – Éîëóí ÿòðà-

ôûíäà ñûíûã äöøìÿí ìàøûíëàðû, àò ëåøè âÿ ÿçèë-

ìèø òîïëàðäàí áàøãà áèð øåé ýþçÿ äÿéìèð.

ß.Âÿëèéåâ. Ìÿøÿäè Ùåéáÿò áèçÿ íèøàí âåðèðäè:

áó ãîéóí ëåøèäèð, áó òÿêíÿäèð, áó ñàíäûãäûð,

áó áåøèêäèð. ß.Ñàäûã.

248

ËÅÊÒÎÐ

ËÅØ

2. Òÿùãèð êèìè èíñàí ìåéèòè ùàããûíäà èøëÿ-

íèð.  Äþéìÿñèí ãàíëû ôàøèñòëÿð äàùà þç äþø-

ëÿðèíÿ; Áàõñàëàð éàõøû îëàð úÿáùÿäÿêè ëåø-

ëÿðèíÿ. Ñ.Ðöñòÿì. Òþêöëöðäö éàüûø êèìè áàø

áèð éàíà, ëåø áèð éàíà; Äàüûëûðäû äöøìÿí ñÿôè

îí áèð éàíà, áåø áèð éàíà! Ð.Ðçà.

◊ Ãàðüà-ãóçüóí ëåøÿ ýÿëÿí êèìè – ÷îõ

ùÿðèñ áèð øÿêèëäÿ, òåç öñòöíÿ úóìàðàã. Áàêû

íåôò éàòàãëàðû õàðèúèëÿðè þçöíÿ ÷ÿêèðäè, ãàðüà-

ãóçüóí ëåøÿ ýÿëÿí êèìè ÿúíÿáè êàïèòàëèñòëÿðè

äÿ Àçÿðáàéúàíà äîëóðäó(ëàð). Ì.Èáðàùèìîâ.

ëåø-ëåøÿ: ëåø-ëåøÿ ñþéêÿíìÿê, ãàëàíìàã

âÿ è.à. – éàí-éàíà éûõûëìûø ÷îõëó ìåéèò ùàã-

ãûíäà.  Áàøëàð ãîïóá äöøäö ãàíëû òîðïàüà;

Ëåø-ëåøÿ ãàëàíäû, éîëëàð êÿñèëäè. Ì.Ðàùèì.

Ëåø-ëåøÿ ãàòìàã (÷àòìàã) – ãûðûá ÷àòìàã,

ãûðûá òþêìÿê. Ïàäøàùà õÿáÿð ýåòäè êè, ïàä-

øàù ñàü îëñóí, áèð ãàðà àòëû îüëàí äöøìÿíè

ãûðûá ëåø-ëåøÿ ÷àòäû. (Íàüûë).

ËÅØÑÞÊßÍ

ñèô.  “Àúýþç”, “ãàðûíãóëó”,

“äîéìàç” ìÿíàñûíäà. Áÿéÿì áó ëåøñþêÿí,

ãàðûí Ôÿðÿú Àëëàùû òàíûéûð? Ñ.Ðÿùèìîâ.

ËÅØÉÅÉßÍ

ñèô. Þëö ùåéâàí úÿìäÿêëÿðèíè

éåìÿêëÿ äîëàíàí. Ëåøéåéÿí ãóø.

ËÅÉ

èñ. Ãûñàäèìäèê, àëûúû – éûðòûúû ãóø. Ëåé

âóðàí îëäó, ìÿíèì êèìè òöêö äàüûëàí îëìàäû.

(Àòà. ñþçö). Áèðäÿí õÿçÿë êèìè ãîïóð éåðäÿí;

Êöëÿéÿ ãîøóëóá ãà÷ûð; Òöêöíö ëåé äàüûòìûø;

Áîç áèð ãóø îëóá ãà÷ûð. Ð.Ðçà. Ñÿìÿíäÿð ëåé-

äÿí ãîðõìóø ñÿð÷ÿ êèìè ãûìûëäàíìàäû. Á.Áàé-

ðàìîâ. 

Ëåé êèìè – ÷îõ úÿëä, ÷îõ ñöðÿòëÿ,

÷îõ èòè. [Ùÿìçÿ] áèð äÿ äèããÿò åëÿéÿíäÿ ýþðäö,

áóäó Êîðîüëó Ãûðàòûí öñòöíäÿ åëÿ ýÿëèð, åëÿ

ýÿëèð êè, ëåé êèìè. “Êîðîüëó”. [Íàçëû:] Äàéàí!

Áó ñààò áèð ãûé âóððàì, Ìóñòàôà ëåé êèìè áà-

øûíûí öñòöí àëàð. ß.Ìÿììÿäõàíëû.

ËÅÉÁÎÐÈÑÒ

[èíý.] Ñèéàñÿòäÿ ðåôîðìèñò

ìþâãåäÿ äóðàí Èíýèëòÿðÿ ôÿùëÿ ïàðòèéàñû âÿ

áó ïàðòèéàíûí öçâö. Ëåéáîðèñò ïàðòèéàñû. Ëåé-

áîðèñò ùþêóìÿòè.

ËÅÉÊ

[ÿð.] êëàñ.  á à õ ëàêèí. Ëåéê ìÿíèì

ãûøäà äÿõè éàç êèìè; Éàøûë îëóð ïàëòàðûì ÿòëÿñ

êèìè. Ì.ß.Ñàáèð. Ëåéê ìÿí âåðìÿäèì îíà ôöð-

ñÿò; Îíó âóðìàãäà åéëÿäèì ñèáãÿò. À.Ñÿùùÿò.

Ë

ÉÉÊÀ

[àëì. Ëåèúà – Ëåèòç-Úàìåðà ôèð-

ìàñûíûí àäûíûí èõòèñàðû] êþùí. Äàð ïëéîíêàëû

êè÷èê ôîòîàïàðàò. ..Ìöõáèð ëåéêàñûíû ÷ûõàðûá

èøÿ ñàëäû. ß.Ìÿììÿäõàíëû.

ËÅÉÊÅÌÈ´ÉÀ

[éóí. ëåóêîñ – àü âÿ ùàèìà –

ãàí] Ãàíäà ëåéêîñèòëÿðèí (àü ãàí êöðÿúèê-

ëÿðèíèí) ùÿääèíäÿí ÷îõ àðòìàñû íÿòèúÿñèíäÿ

ÿìÿëÿ ýÿëÿí ãàí õÿñòÿëèéè; àüãàíëûëûã.

ËÅÉÊÎÏËÀÑÒÛÐ

èñ.  [ðóñ.] Öñòö éàïûø-

ãàíëû éàñòû òèááè ëåíò.

ËÅÉÊÎÑÈÒ

[éóí. ëåóêîñ – àü âÿ êéòîñ –

ùöúåéðÿ] Ãàíûí ðÿíýñèç êöðÿúèêëÿð øÿêëèíäÿ

îëàí ùöúåéðÿëÿðè; àü ãàí úèñèìúèêëÿðè.

ËÅÉÊ

ÓÇ

èñ. [éóí.] Ãàíéàðàäàí òîõóìà-

íûí ïèñõàññÿëè øèø õÿñòÿëèéè.

ËÅÉË

èñ. [ÿð.] êëàñ. Ýåúÿ.

ËÅÉËÀÚ

ñèô. âÿ èñ. äàí. êþùí. Ãóìàð îé-

íàìàãäà àä ÷ûõàðìûø, ìÿøùóð ãóìàðáàç.

ËÅÉËÀÚÛ

á à õ ãûéãàúû.  Àøûã Úöíóí

[ýþçÿëÿ] áèð ëåéëàúû íÿçÿð ñàëäû. “Êîðîüëó”.

ËÅÉËßÊ

äàí. Ùàúûëåéëÿê. Äÿìèð÷èíèí

þìðö òàã-òàãëà, ëåéëÿéèí þìðö ëàã-ëàãëà êå-

÷ÿð. (Àòà. ñþçö). ..Èëê áàùàðûí óüóðëó åë÷èëÿðè

îëàí ãàðàíãóø, ñûüûð÷ûí âÿ ëåéëÿê ñöðö-ñöðö

äþíöá éóâàëàðûíû òèêÿúÿê. À.Øàèã.

ËÅÉËÈ

ñèô. [ÿð.] êëàñ. 1. Ýåúÿéÿ ìÿõñóñ,

ýåúÿ âàãå îëàí.

2. ßââÿëëÿð øàýèðäëÿðèí ùÿì îõóäóãëàðû,

ùÿì äÿ ýåúÿ ãàëäûãëàðû ìÿêòÿá; èíòåðíàò. Åéíè

çàìàíäà öñò ìÿðòÿáÿäÿ áèð ìöõòÿñÿð ëåéëè

ìÿêòÿáè ÿìÿëÿ ýÿòèðìèøèê. Ú.Ìÿììÿäãóëó-

çàäÿ.

ËÅÉÑÀÍ

á à õ íèéñàí. Ëåéñàí éàüûøûíäàí

ñîíðà Ôàòìà àíà ýþéäÿ ùàíàñûíû, àíàì äà

åéâàíäà ñàúûíû àñìûøäû. Ñ.Ðÿùèìîâ. ..Áèðäÿí

ëåéñàí éàüûø áàøëàéûð. Ù.Ñåéèäáÿéëè.

ËÅÉÒÅÍ

ÁÍÒ

[ôð.] Îðäó âÿ äîíàíìàäà:

êè÷èê ëåéòåíàíò ðöòáÿñèíäÿí ñîíðà ýÿëÿí çà-

áèò ðöòáÿñè âÿ áåëÿ ðöòáÿñè îëàí øÿõñ. Áèð ñààò

ñîíðà ãÿðàðýàùäàí ãûðìûçûñèôÿò áèð ëåéòåíàíò

ýÿëäè. Ìèð Úÿëàë. Äèëàðàíûí ëåéòåíàíò ßæäÿð-

äÿí àëäûüû ìÿêòóáëàðûí àðàñû êÿñèëìèøäè.

ß.Ìÿììÿäõàíëû. 

Áàø ëåéòåíàíò – ëåé-

òåíàíò ðöòáÿñèíäÿí ñîíðà ýÿëÿí çàáèò ðöòáÿñè

âÿ áåëÿ ðöòáÿñè îëàí øÿõñ. Êè÷èê ëåéòåíàíò –

ïðàïîðøèêäÿí ñîíðà ýÿëÿí çàáèò ðöòáÿñè âÿ

áåëÿ ðöòáÿñè îëàí øÿõñ.

ËÅÉÒÅÍÀÍÒËÛÃ

èñ. Ëåéòåíàíò ðöòáÿñèíäÿ

îëìà.

ËÅÉÒÌÎÒÈ´Â

[àëì.] 1. Ìóñèãè ÿñÿðèíäÿ

äþíÿ-äþíÿ òÿêðàð îëóíàí ÿñàñ ìîòèâ, ÿñàñ

ìþâçó. [Óâåðòöðàëàðäà] êîìïîçèòîð .. ëåéò-

ìîòèâëÿðäÿí èñòèôàäÿ åäÿðÿê ÿñÿðèí äðàìàòèê

249

ËÅØÑÞÊßÍ

ËÅÉÒÌÎÒÈÂ

èíêèøàôûíû ñèìôîíèê îðêåñòð äèëè èëÿ íÿãë åäèð.

ß.Áÿäÿëáÿéëè.

2. ìÿú. ßñÿðèí àíà õÿòòèíè òÿøêèë åäÿí ÿñàñ

ôèêèð, ìöääÿà. Ðîìàíûí ëåéòìîòèâè.

ËßÁ

èñ. [ôàðñ.] êëàñ. øàèð. Äîäàã. Ùÿð çà-

ìàí äöøÿíäÿ ëÿáëÿðè éàäà; Òþêöëöð ýþçöì-

äÿí ãàíëàð, ÿôÿíäè! Ì.Ï.Âàãèô. Âåð øÿôà ëÿ-

áèíäÿí, éàçûüàì, ìÿíÿ; Çÿùðè-ôÿðàüûíäà àüó-

ëàíìûøàì. Ã.Çàêèð. 

Ëÿá òÿðïÿòìÿê – äî-

äàã òÿðïÿòìÿê; äèíìÿê, äàíûøìàã. Äåäèëÿð êè,

Òÿáðèçäÿ ÷îõ áàáû âàð, àììà ùå÷ êÿñ ãîðõó-

ñóíäàí ëÿá òÿðïÿäÿ áèëìèð. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.

ËßÁÀËßÁ

[ôàðñ.] á à õ ëÿáÿëÿá.  Àäûíû

àðèô ãîéóáñàí, éîõ úèáèíäÿ áèð ãÿïèê; Áàõ,

ëÿáàëÿáäèð ãûçûë, êàüûç úèáèøäàíûì ìÿíèì.

ß.Íÿçìè. [Âàùèä:] Úîøãóí äàü ñåëëÿðè èëÿ ëÿ-

áàëÿá äàøàí Êöðöí, Àðàçûí ñàùèëëÿðèíè äîëà-

øûá, Àëàçàí ÷àéû áîéóíúà ýÿçäèê. Á.Áàéðàìîâ.

ËßÁÁÀÄß

èñ.  [ÿð.] 1. êþùí.  á à õ àáà

1

.

[Ìîëëà Õÿëèë] óçóí ëÿááàäÿñèíèí ÿòÿêëÿðèíè

éåëëÿíäèðÿ-éåëëÿíäèðÿ î áàø-áó áàøà ýÿçèíèð,

ãàëûí áèð ãàðàíëûüà áöðöíÿí êÿíäÿ áàõûðäû.

Ñ.Ùöñåéí. [Àõóíä] ãàðà ýåúÿ ëÿááàäÿñèíè åù-

ìàëúà ÷èéíèíÿ ñàëûá, äÿùëèçÿ ÷ûõäû. Ìèð Úÿëàë.

2. ìÿú.  Óçóí, åíëè, áè÷èìñèç ïàëòàð ùàã-

ãûíäà. ßéíèíäÿêè ïàëòî äåéèë, ëÿááàäÿäèð.

ËßÁÁÅÉÊ

[ÿð.] ßñëèíäÿ “íÿ ÿìðèíèç

âàð?”, “ÿìðèíèçÿ ìöíòÿçèðÿì”, “áóéóðóí!”

äåìÿê îëóá, àäÿòÿí “äåìÿê” ôåëè èëÿ èøëÿíèð.

Èíäè ìÿí òÿê éåääè éàøûíäà ìöñÿëìàí óøàã-

ëàðû ýÿðÿê ñÿùÿðäÿí àõøàìà òÿê ëÿááåéê äåéèá,

ñóñóçëóãäàí îä òóòóá éàíà. Ú.Ìÿììÿäãóëó-

çàäÿ. [Ãöðáÿò õàëà:] Íåúÿ ùàðàäàí, ñÿùÿðäÿí

àõøàìàúàí áóðäà ëÿááåéê äåéèðÿì, íåúÿ îëà

êè, áèëìÿéÿì. Ìèð Úÿëàë. [Çåéíàë âÿ Âåéñèí]

äîñòëóãëàðû, òÿáèÿòëÿðèíèí óéüóí îëìàñû, ñà-

äÿúÿ áèð-áèðèíÿ ëÿááåéê äåìÿëÿðèíäÿí èáàðÿò

äåéèëäè. ß.ßáöëùÿñÿí.

ËßÁÁÅÉÊÄÅÉßÍ

èñ.  Þç ôèêðè îëìàéûá

áàøãàñûíûí ñþçö, ôèêðè, ýþñòÿðèøè èëÿ ùÿðÿêÿò

åäÿí àäàì. [Úîìÿðä Ñàäèãèéÿ:] Àüàëàðûí,

áÿé-õàíëàðûí âÿ îíëàðûí ñþçöíÿ ñèçèí êèìè

ëÿááåéêäåéÿíëÿðèí ìèëëÿòëÿ ùå÷ áèð ÿëàãÿñè

éîõäóð. ß.Àáàñîâ.

ËßÁßËßÁ

çÿðô [ôàðñ.] Àüçûíà ãÿäÿð äîëó,

òàìàì äîëó, àüûçáààüûç, ìàëàìàë, àüûç-àüûçà.

Êö÷ÿ èëÿ áèð ýöí êå÷ÿðêÿí, ìàò âÿ ìÿÿòòÿë ãàë-

äûì: áèð áþéöê èìàðÿò êÿíäëè ãàäûíëàðû èëÿ

ëÿáÿëÿá äîëó èäè. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.

ËßÁËßÁÈ

èñ. ×ÿðÿç êèìè éåéèëÿí ãîâðóë-

ìóø ãàáûãñûç íîõóä. ßêäèéèì íîõóä, áè÷äè-

éèì íîõóä, áàçàðà ýèðèá, ëÿáëÿáè îëóá. (Ìÿ-

ñÿë). [Éàíûíäàêû àäàì:] Àé óñòà, éàäûíà ëÿá-

ëÿáè äöøäö, íÿäè? ×ÿìÿíçÿìèíëè.  Ñöôðÿäÿ

òóò ãóðóñó, ìèéàíïóð, èííàá, ëÿáëÿáè, êèøìèø,

ñÿáçÿ, àëìà, ïîðòàüàë îëàðäû. Ù.Ñàðàáñêè.

ËßÁËßÁÈ×È

èñ. êþùí. Ëÿáëÿáè ãîâóðóá

ñàòàí àäàì. Ãÿçåò÷è, èíòåëèýåíò, ìèëéîíåð, çè-

éàëû, ôèëàí; Êàáàá÷û, ëÿáëÿáè÷è îðòàäà-àðàäà

ãàëàí! Ú.Úàááàðëû.

ËßÚ

ñèô.  [ÿð.] Òÿðñ, ùþúÿò, èíàä. 

Ëÿú

äöøìÿê –  á à õ ëÿúëÿøìÿê. ..Êèøè àðâàäûíà

äåéèð: – Àé àðâàä, ùå÷ ãÿì åéëÿìÿ, íÿ ãÿäÿð

úàíûì ñàüäûð, ùÿð ýöíöí õÿðúèí ãàçàíàúàüàì.

Àììà, äåéÿñÿí, øàù ìÿíèìëÿ ëÿú äöøìöøäöð.

(Íàüûë). Ëÿú ñàëìàã – èêè àäàì àðàñûíäà äöø-

ìÿíúÿñèíÿ ìöíàñèáÿò éàðàòìàã; äöøöíöøäöð-

ìÿê, àðàëàðûíû âóðìàã, âóðóøäóðìàã. Ñÿòòàð-

çàäÿ áàøûíû òîâëàäû: – Ñèç ìÿíè äîüìà ãûçûì

èëÿ ëÿú ñàëìàã èñòÿéÿíëÿðèí èôòèðàñûíà óéìàéûí,

éîëäàø! Ìèð Úÿëàë.

ËßÚËßØÌß

“Ëÿúëÿøìÿê”äÿí ô.èñ.

ËßÚËßØÌßÊ

ô. Äöøìÿí îëìàã, éîëà ýåò-

ìÿìÿê, äöøöíöøìÿê, ëÿú äöøìÿê.

ËßÚËÈÊ

èñ.  Òÿðñëèê, êÿúëèê, èíàäêàðëûã.

Ëÿúëèê åòìÿê. Ëÿúëèê ýþñòÿðìÿê. 

Ëÿúëèéèíÿ

ñàëìàã – èíàä ýþñòÿðìÿê, òÿðñëèê åëÿìÿê.

[Ãîúà:] Åé ïÿùëÿâàí, ëÿúëèéèíÿ ñàëìà, ýÿë îòóð,

÷þðÿéèíè éå. (Íàüûë).

Ëß×ßÊ

èñ. 1. Àüäàí, ÷èòäÿí, èïÿêäÿí âÿ

ñ.-äÿí ö÷êöíú ãàäûí áàø þðòöéö. Íÿùàéÿò

[Ýþâùÿð] .. ëÿ÷ÿéèíè à÷ûá ãóëàãëàðûíûí âÿ ãà-

øûíûí öñòöíäÿí ÷ÿêäè. ß.ßáöëùÿñÿí.

2. áîò. ×è÷ÿê òàúûíäà îëàí éàðïàã, ýöë éàð-

ïàüû. Äàüýöëöíöí ÷è÷ÿêëÿðè; Íàíÿëÿðèí ëÿ÷ÿê-

ëÿðè; Ïàðûëòûëû øåùëÿ äîëó. Ì.Äèëáàçè.  Øàèðèí

ýþçöíäÿí èêè äàìëà éàø; Äöøöð ÷è÷ÿêëÿðèí

ëÿ÷ÿêëÿðèíÿ. Á.Âàùàáçàäÿ. 

...àðâàä (þâðÿò)

ëÿ÷ÿéè îëñóí – “áó èøè ýþðìÿñÿì âÿ éà ýþðÿ

áèëìÿñÿì êèøè äåéèëÿì” ìÿíàñûíäà. [Ðöñòÿì

áÿé:] ..Ùÿðýàù îíó àòàñû éîëóíà ýþíäÿðìÿ-

ñÿì, áó ïàïàã ìÿíÿ þâðÿò ëÿ÷ÿéè îëñóí!

Í.Âÿçèðîâ. [Èáàä:] ßéÿð áèëÿì î áóðà ýÿëèá-

äèð, îíóí áþéöê òèêÿñèíè ãóëàüûíà äþíäÿð-

ìÿñÿì, áó, ïàïàã îëìàñûí, ëàï àðâàä ëÿ÷ÿéè

îëñóí! Ú.Úàááàðëû.

◊ (Áàøûíà) ëÿ÷ÿê þðòìÿê – þç íàìóñóíà,

øÿðÿôèíÿ, ìÿíëèéèíÿ òîõóíàúàã ùÿðÿêÿò åòìÿê,

250

ËßÁ

Ëß×ßÊ

ãîðõàãëûã ýþñòÿðìÿê. Ãî÷ Êîðîüëó ëÿ÷ÿê þðò-

ìÿç áàøûíà; Äöøìÿí ãàáàüûíäà ýöëìÿê ýÿ-

ðÿêäèð. “Êîðîüëó”.

Ëß×ßÊ-Ëß×ßÊ

ñèô. Ëÿ÷ÿêëÿðäÿí èáàðÿò,

ëÿ÷ÿêëÿð ùàëûíäà. Äÿéèðìàí öñòö ÷è÷ÿê; Éàð-

ïàüû ëÿ÷ÿê-ëÿ÷ÿê; Ãàðäàø áèð ãûç ñåâèáäèð;

Óçóíáîé, ãàðàáèð÷ÿê. (Áàéàòû). Àüàúëàð à÷ñûí

÷è÷ÿê; Éàðïàüû ëÿ÷ÿê-ëÿ÷ÿê. Ì.ß.Ñàáèð.

Ëß×ßÊËßÍÌß

“Ëÿ÷ÿêëÿíìÿê”äÿí ô.èñ.

Ëß×ßÊËßÍÌßÊ

ô. Ëÿ÷ÿê-ëÿ÷ÿê îëìàã,

ëÿ÷ÿê à÷ìàã, ëÿ÷ÿê ùàëûíà ýÿëìÿê. Ãûçûëýöë

ëÿ÷ÿêëÿíäè. – Áÿíþâøÿ ÷è÷ÿêëÿíäè; Éàðïàüû ëÿ-

÷ÿêëÿíäè; Éàòäûüû éàëàí îëäó; Þëöìö ýåð÷ÿê-

ëÿíäè. (Áàéàòû). ..Ìÿêòÿáèí ùÿéÿòè éàçûí àë ýöëö

âÿ òÿçÿ-òÿçÿ áþéöéöá ëÿ÷ÿêëÿíÿí ãîç éàðïàüû

ÿòðè èëÿ äîëó èäè. ß.ßáöëùÿñÿí.

Ëß×ßÊËÈ

ñèô. 1. Áàøûíà ëÿ÷ÿê áàüëàìûø,

áàøûíäà ëÿ÷ÿê îëàí. Ëÿ÷ÿêëè ãûç. Ëÿ÷ÿêëè ãàäûí.

2. áîò. Ëÿ÷ÿê à÷ìûø, ëÿ÷ÿêëÿðè îëàí. Ëÿ÷ÿêëè

ýöë. Ëÿ÷ÿêëè ïàìáûã.

Ëß×ßÊËÈÊ

èñ. 1. Ëÿ÷ÿéÿ éàðàð àü âÿ éà

÷èò âÿ ñ. Ëÿ÷ÿêëèê ïàð÷à.

2. Áèð ëÿ÷ÿéÿ ëàçûì îëàí ìèãäàðäà ïàð÷à.

Èêè ëÿ÷ÿêëèê ÷èò.

Ëß×ßÊÎÒÓ

èñ. áîò. Áàòàãëûã éåðëÿðäÿ áè-

òÿí, ýþí àøûëàìàã ö÷öí èñòèôàäÿ åäèëÿí áèð

áèòêè. Ëÿ÷ÿêîòó áàòàãëûã éåðëÿðäÿ áèòèð, êþêö,

éàðïàüû âÿ ýþâäÿñè ýþíö àøûëàìàã ö÷öí éà-

ðàðëûäûð. Ì.Ãàñûìîâ.

Ëß×ßÐ

èñ.  âÿ ñèô. äàí. Àáûðñûç, ùÿéàñûç,

ÿõëàãñûç ìÿíàñûíäà ñþéöø (éàëíûç ãàäûíëàð

ùàããûíäà). [Âÿçèð:] Êÿñ ñÿñèíè, àé ëÿ÷ÿð, ìÿíè

äèëÿ áàñäûðìà, äÿõè ñÿíè ìÿí òàíûäûì.

Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ. [Õûðäà õàíûì:] ..Éîõñà, î

ãûçëàðûí îõóòìóø ëÿ÷ÿðëÿð ÿýÿð áèëñÿëÿð, îüëàíû

÷ÿêÿúÿêëÿð áÿíäëÿðèíÿ. Í.Âÿçèðîâ.

ËßÔÔÀÇËÛÃ

èñ. [ÿð.] êëàñ. Áîø âÿ ìÿíà-

ñûç äàíûøìà; íàããàëëûã, áîøáîüàçëûã. Íàäèðèí

çåùíèíèí âÿ àüëûíûí øÿðàôÿòèíè äÿðê åòìÿéèá,

ôÿãÿò þçöíöí çÿùëÿ ýåòìèø ëÿôôàçëûüû èëÿ õàíÿí-

äÿíè ìÿøüóë åäèð. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.

ËßÔÇ

èñ.  [ÿð.] Àüûçäàí ÷ûõàí ìÿíàëû, éà

ìÿíàñûç ñÿñ òÿðêèáè; ñþç, êÿëìÿ. ..Àõóíä áÿðê-

äÿí-áÿðê áèçÿ òàïøûðäû êè, àéàìà ëÿôçèíè äèëè-

ìèçÿ ýÿòèðìÿéÿê, ëÿãÿá äåéÿê. Ú.Ìÿììÿä-

ãóëóçàäÿ. 

Ëÿôç åòìÿê – òÿëÿôôöç åòìÿê,

äåìÿê, èôàäÿ åòìÿê, áèëäèðìÿê. Ëÿôç åäÿðñÿ

èôàäÿ ìÿíàíû; Ñÿðô åäÿð ÿùëè-ìÿðèôÿò àíû.

Ñ.ß.Øèðâàíè.

ËßÜßÍÄß

èñ. ê.ò. Àüàúûí úàâàí áóäàã-

ëàðûíû éåðÿ áàñäûðìàãëà àüàú àðòûðìà öñóëëàðûí-

äàí áèðè; äàëäûðìà. Éåðäÿ ëÿüÿíäÿ öñóëóíäàí

èñòèôàäÿ åäÿðêÿí áóäàüûí ãàáûüûíû äèá òÿðÿô-

äÿí ùàëãà øÿêëèíäÿ êÿñèðëÿð, ñîíðà áóäàüû

ÿéÿðÿê òîðïàüû áàñäûðûðëàð. È.Àõóíäçàäÿ.

ËßÜÌ

á à õ ëàüûì. Áó éàçûãëàð äåéèëìè-

äèð ôàáðèêëÿðäÿ ÷àëûøàí; Ëÿüìëÿðäÿ êöëöíý

÷àëàí, çÿùìÿòëÿðÿ àëûøàí. À.Ñÿùùÿò. [Íöøàáÿ:]

Î ëà÷ûí áöðúöíÿ áó äàüëàðäàí; Àòûëàí ëÿüì

íåúÿ? À.Øàèã.

ËßÜÂ

1

èñ. [ÿð.] Éîõ åòìÿ (åäèëìÿ), àðà-

äàí ãàëäûðìà (ãàëäûðûëìà). Íþãñàíëàðûí, êÿ-

ñèðëÿðèí ëÿüâè.

Ëÿüâ åäèëìÿê (îëóíìàã) –

1) àðàäàí ãàëäûðûëìàã, éîõ åäèëìÿê; 2) ôÿàëèé-

éÿòè (ãöââÿñè) äàéàíäûðûëìàã, òþâñèéÿ åäèë-

ìÿê. Èäàðÿ ëÿüâ îëóíìóøäóð. Ãÿðàð ëÿüâ åäèë-

ìèøäèð. – [×àð îðäóñó] êîìàíäàíëûüûíûí Ãàðà-

áàü õàíëûüûíû ëÿüâ åäÿ áèëÿúÿéè åùòèìàëû [Èáðà-

ùèì õàíà] ðàùàòëûã âåðìèðäè. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

Ëÿüâ åòìÿê – àðàäàí ãàëäûðìàã, éîõ åòìÿê;

ôÿàëèééÿòèíè äàéàíäûðìàã, òþâñèéÿ åòìÿê.

Ì.ß.Ñàáèð.  Îíëàð  “ñèëàhëàðû ëÿüâ åäÿê!” –

äåéèð; Îíëàð ñèëàhëàíûð ýèçëèíäÿ àíúàã. Á.Âà-

ùàáçàäÿ. Ëÿüâ îëìàã – àðàäàí ãàëõìàã, éîõ

îëìàã. Ñöííèéö øèÿ òÿÿññöáëÿðè ëÿüâ îëäóìó

éà? Íÿäÿí ëÿüâ îëäó ïåéìàíëàð; Âåðèëäè îäëó

ôÿðìàíëàð. Ì.ß.Ñàáèð.

ËßÜÂ

2

èñ. [ÿð.] êþùí. 1. Áîø, áèùóäÿ, ÿáÿñ

ñþç; úÿôÿíýèéàò.

2. Íàããàë, áîøáîüàç, ýÿâÿçÿ. 

Ëÿüâ îë-

ìàã – áîøáîüàçëûã åòìÿê, ùÿðçÿ äàíûøìàã,

íàããàëëûã åòìÿê. Ëÿüâ îëìà, ÿäÿá ýþçëÿ áó

ìÿâàäÿ, ÿêèí÷è! Ëàë îë, à áàëàì, áàøëàìà ôÿð-

éàäÿ, ÿêèí÷è! Ì.ß.Ñàáèð.

ËßÜÂÈÉÉÀÒ

èñ. [ÿð.] Áîøáîüàçëûã, úÿôÿí-

ýèéàò, áîø-áîø ñþçëÿð.

ËßÙ

òÿãë. Äàéàíìûø àòû ùÿðÿêÿò åòäèðìÿê,

ãà÷ûðòìàã ìÿãñÿäèëÿ ÷ûõàðûëàí ñÿñ.

ËßÙÚß

èñ.  [ÿð.] 1. äèë÷. Öìóìè äèàëåêò

õöñóñèééÿòëÿðèíÿ ìàëèê îëàí ùÿð ùàíñû áèð äèëèí

éåðëè øèâÿëÿð ãðóïó; äèàëåêò.

2. êþùí. Äèë ìÿíàñûíäà. Ìÿúíóíó äåéÿð-

ëÿð ÿùëè-èäðàê; ßøàðû ëÿòèôö ëÿùúÿñè ïàê. Ôö-

çóëè. Ãàø ãàðà, ýþç ïèéàëÿ, äèøëÿðè äöð, ïöñòÿ

äÿùàí; Øóõ éàíàã, ëÿë äîäàã, ëÿùúÿñè äÿ úàí-

ëàð àëàí. Ã.Çàêèð. Íÿäÿí áó òîðïàüûí øèðèí

ëÿùúÿñè; – Øàèðÿì, – äåéÿíÿ áèýàíÿ ãàëñûí?

Ñ.Âóðüóí. // Äàíûøìà òÿðçè, òÿëÿôôöç.

251

Ëß×ßÊ-Ëß×ßÊ

ËßÙÚß

Ëÿùúÿñè àùÿñòÿ, öçö õîø ýöëÿí; Íöêòÿøöíàñ,

ÿùëè-êàìàë, äÿðä áèëÿí. Àøûã Ãóðáàíè. [Ãûç-

ëàðûí] øèðèí ëÿùúÿëÿðè, äóçëó äàíûøûãëàðû, ìöòÿ-

íàñèá ÿíäàìëàðû âÿ àëûúû, õóìàð .. ýþçëÿðè âàð-

äûð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

ËßÙÚßØÖÍÀÑ

[ÿð. ëÿùúÿ âÿ ôàðñ. ...øöíàñ]

êþùí.  á à õ äèàëåêòîëîã.

ËßÙÚßØÖÍÀÑËÛÃ

êþùí.  á à õ äèàëåêòî-

ëîýèéà.

ËßÙËßÌß

“Ëÿùëÿìÿê”äÿí ô.èñ.

ËßÙËßÌßÊ

ô.  Áÿðê ãà÷ìàã, éåðèìÿê,

éîõóø ÷ûõìàã âÿ ñ. íÿòèúÿñèíäÿ, éàõóä ùÿðà-

ðÿòèí òÿñèðèíäÿí òåç-òåç âÿ àüûð íÿôÿñ àëìàã,

òþâøöìÿê (àäÿòÿí ùåéâàíëàð ùàããûíäà). Àòëàð

ëÿùëÿéèð. Ãóçó èñòèäÿí ëÿùëÿéèð. – Ëÿùëÿéèðëÿð,

òÿðëÿéèðëÿð, ÿë-öçëÿðè ãûçàðìûø; Áèð ïàðàñû ÷îõ

öøöéöð, ÿë-öçëÿðè áîçàðìûø. À.Ñÿùùÿò. [Õÿëôÿ:]

[Äóðñóí] éàçûã-éàçûã [÷ÿìÿíäÿ] óçàíûáäûð,

òàçû êèìè ëÿùëÿéèð. Ú.Úàááàðëû. Ìàë-ãàðà þçöíö

êþëýÿëèéÿ âåðèá ýþâøÿéèð, .. èòëÿð äèëèíè áèð ãàðûø

÷ûõàðàðàã ëÿùëÿéèðäè. Ì.Èáðàùèìîâ.

ëÿùëÿéÿ-ëÿùëÿéÿ çÿðô Ëÿùëÿéÿðÿê, òåç-òåç,

àüûð íÿôÿñ àëà-àëà; òþâøöéÿ-òþâøöéÿ. ßùìÿä

åâäÿí èëäûðûì êèìè ùÿéÿòÿ ãà÷ûá ñåâèíÿ-ñåâèíÿ

âÿ ëÿùëÿéÿ-ëÿùëÿéÿ ýÿëäè àíàñûíûí éàíûíà.

Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ.  Ñàíêè Ìöãèì áÿé

Úàâàíøèð äÿ àüçûíû à÷ûð, ëÿùëÿéÿ-ëÿùëÿéÿ ýöúëÿ

íÿôÿñ àëûðäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ËßÙËßØÌß

“Ëÿùëÿøìÿê”äÿí ô.èñ.

ËßÙËßØÌßÊ

ô. Ëÿùëÿìÿê (áèð íå÷ÿ ùåé-

âàí áèð éåðäÿ). Ãîéóíëàð ëÿùëÿøèð. – Ùåéâàí

äà èëàí ìÿëÿéÿíäÿ ëÿùëÿøèá äèëèíè áèð ãàðûø ÷û-

õàðäûð. È.Ùöñåéíîâ.

ËßÙËßÒÌß

“Ëÿùëÿòìÿê”äÿí ô.èñ.

ËßÙËßÒÌßÊ

ô.  1. Ëÿùëÿìÿñèíÿ ñÿáÿá

îëìàã, òþâøöòìÿê. Ýöíöí èñòèñè éîë÷óëàðû ëÿù-

ëÿäèð. – Ýöíöí ùÿðàðÿòè õàëãû ëÿùëÿäèð; Êÿíäÿ

òÿðÿô áèð óøàã éîëíàí ýåäèð. À.Ñÿùùÿò.

2. ìÿú. Áèðèíè éîðóëàíà ãÿäÿð èøëÿòìÿê, èøëÿ

éöêëÿìÿê, ÿëäÿí ñàëìàã.

ËßÙÇß

èñ.  [ÿð.] ßí úöçè áèð çàìàí, áèð

ýþç ãûðïûìëûã âàõò, àí, äÿì. Úàíàíû ýþðÿí

ëÿùçÿäÿ úàí äöøäö àéàüà; Éàëâàðäû ýÿäà

èúçèëÿ ñóëòàíûíû ýþðúÿê. Ñ.ß.Øèðâàíè. 

Áèð

ëÿùçÿ – áèð ñàíèéÿ, áèð àí, áèð äÿì, ýþç à÷ûá-

éóìóíúà. Ñàíìà êè, áèð ëÿùçÿ êåøèê÷èì éàòûð;

Ôèêðè ãàëûá ìÿíäÿ íèýàùáàíûì. À.Ñÿùùÿò.

[Êÿðÿì:] Úàíûì ßñëè, áèð ëÿùçÿ ìÿíèìëÿ îòóð,

ñÿíè òàïìûøàì âÿ ñÿíäÿí àéðûëà áèëìÿðÿì.

Ö.Ùàúûáÿéîâ. Áèð ëÿùçÿäÿ, áèð ëÿùçÿ è÷èíäÿ –

äÿðùàë, î ñààò, áèð ýþç ãûðïûìûíäà, ýþç éóìóá

à÷ûíúà. [Âàãèô:] ßùëè-çöëìö íåúÿ áÿðáàä åé-

ëÿäè áèð ëÿùçÿäÿ; Ñÿí áèçèì äàüëàð ïÿëÿíýè

ãÿùðÿìàí Åëäàðà áàõ! Ñ.Âóðüóí. // Öìó-

ìèééÿòëÿ çàìàí, âàõò, ìöääÿò. 

Ùÿð ëÿùçÿ,

ùÿð ëÿùçÿäÿ – ùÿìèøÿ, ùÿð âàõò, ùÿð çàìàí,

äàèìà. Áèúà éåðÿ ùÿð ëÿùçÿäÿ ìèí øóðö-øÿðèí

âàð; ×îõ ïèñ íÿçÿðèí âàð. Ì.ß.Ñàáèð. Ùàíñû

áèð êÿñáÿ éàïûøäûì êè, éàð îëñóí òàëå; Ñÿí ÷ûõûá

ãàðøûìà ùÿð ëÿùçÿäÿ îëäóí ìàíå. À.Ñÿùùÿò.

ËßÙÇßËÈÊ

Àäÿòÿí “áèð” ñþçö èëÿ – áèð

àíëûã, ÷îõ àç ìöääÿò ö÷öí, áèð ýþç ãûðïûìëûã.

[Âàãèô:] Ìîëëà Âÿëè, .. áó ãÿùâÿíèí ãîõóñóí-

äà äóéäóüóì áó áèð ëÿùçÿëèê ëÿççÿò äöíéàíûí

áöòöí ÿçàáûíû óíóòäóðóð. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

ËßÕËßÕß

èñ. äàí. Ïîçüóíëóã, ãàðûøûãëûã,

øóëóãëóã. 

Ëÿõëÿõÿ ñàëìàã – àðà ãàðûø-

äûðìàã, ïîçüóíëóã ñàëìàã, øóëóãëóã ñàëìàã.

[Àôòèë:] ..Ìöÿëëèìÿ êÿíäÿ ëÿõëÿõÿ ñàëûð. Ú.Úàá-

áàðëû.

ËßÕÒ-ËßÕÒ

êëàñ.  á à õ ëàõòà-ëàõòà. Ëÿõò-

ëÿõò îëìóø úèýÿðëÿð, ñàíìà êþíëöìäÿí ýÿëÿí;

Íàìÿëÿðäèð êèì, áÿíà ìÿúíóíè-øåéäàäÿí ýÿ-

ëèð. Ãþâñè.

ËßÈÍ

ñèô. âÿ èñ. [ÿð.]  á à õ ìÿëóí. Áó èñÿ,

áÿñ î ëÿèíèí äÿ èøè ãöëëàáûäûð; Äèíè, èìàíû

äàíûá, éîëäàí àçûáäûð, áàáûäûð. Ì.ß.Ñàáèð.

[Ãîúà:]  Ëÿèí! ×ÿêèë, Àëëàùûí äöøìÿíè!

À.Äèâàíáÿéîüëó. [Ìîëëà Êÿðèì:] Åé èíñàí

úèëäèíÿ ýèðìèø øåéòàíè-ëÿèí, ñþéëÿ, ñþéëÿ ýþ-

ðöì êèìñÿí, íÿ ýöíàùûí ñàùèáèñÿí âÿ íÿ ö÷öí

õîðòäàìûñàí? Á.Òàëûáëû.

ËßÊ

èñ.  Òÿðÿâÿç, ýöë âÿ ñ. ÿêìÿê ö÷öí

áîñòàíäà, áàü÷àäà âÿ ñ.-äÿ äþðäêöíú âÿ éà

óçóíñîâ øÿêèëäÿ áåëëÿíèá àéðûëìûø éåð. ×ÿëòèê

ëÿêè. Ýöë ëÿêè. Ýþéÿðòè ëÿêè. – ..Êÿíàðäà êåøíèø,

êÿâÿð âÿ òÿðõóí ëÿêëÿðè ýþçÿ ÷àðïûðäû. ×ÿìÿí-

çÿìèíëè.  ..Ëÿêëÿðÿ ÷è÷ÿê .. òîõóìó ñÿïäèëÿð.

ß.Ìÿììÿäõàíëû.

ËßÊß

èñ. 1. Ëÿêÿëÿéèúè áèð øåéèí ñÿòù öçÿ-

ðèíäÿ áóðàõäûüû èç. Ãàí ëÿêÿñè. Éàü ëÿêÿñè. Ìö-

ðÿêêÿá ëÿêÿñè. Ïàëòàðûíäàêû ëÿêÿíè ñèëìÿê. –

[Åëäàð] ñàçûí öñòöíäÿ òöíä-ãàðà ëÿêÿëÿðè ìÿíÿ

ýþñòÿðäè. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ. Éóéóëäó, äèâàðëàðà;

Ñû÷ðàìûø ãàí ëÿêÿñè. ß.Úàâàä. 

Ëÿêÿ äöø-

ìÿê –  á à õ ëÿêÿëÿíìÿê 1-úè ìÿíàäà. Äÿôòÿ-

ðèíÿ Ýöëÿðèí; Äöøäö ãàðà áèð ëÿêÿ. Ì.Äèëáàçè.

Ëÿêÿ ñàëìàã – áàõ ëÿêÿëÿìÿê 1-úè ìÿíàäà.

252

ËßÙÚßØÖÍÀÑ

ËßÊß

Øàùñÿíÿìÿì, ñÿí äÿ èíàí ñþçöìÿ; Ýþçöì

éàøû ëÿêÿ ñàëäû öçöìÿ. “Àøûã Ãÿðèá”. Îíóí

àüçûíäàí àõàí ãàí äþøÿìÿéÿ ïàðëàã ëÿêÿëÿð

ñàëäû. ß.Âÿëèéåâ. // Áÿäÿíèí ìöõòÿëèô éåð-

ëÿðèíäÿ ùÿð ùàíñû áèð ñÿáÿáÿ ýþðÿ ÿìÿëÿ ýÿëÿí

ðÿíý äÿéèøèêëèéè. Öçöíÿ ëÿêÿ äöøìÿê. ßëèíèí

öñòöíäÿ àü ëÿêÿëÿð âàð. Ýþçöíäÿ ëÿêÿ âàð. –

Ùÿêèì Ùÿñÿíèí úèéÿðèíäÿ êè÷èê áèð ëÿêÿ îëäó-

üóíó ñþéëÿäè. ×ÿìÿíçÿìèíëè. Ýöëñÿùÿð îðòà-

áîéëó, .. àü-ãûðìûçû ñèôÿòèíäÿ êè÷èê ëÿêÿëÿð ýþ-

ðöíÿí áèð àðâàä èäè. ß.Âÿëèéåâ.

2. ìÿú. Àäàìû ëÿêÿëÿéÿí, ðöñâàé åäÿí, àë-

÷àëäàí øåé; ðöñâàé÷ûëûã, áèàáûð÷ûëûã, øÿðÿôñèç-

ëèê. Èíòèùàðà ýÿëäèêäÿ, î, èíñàíûí öçÿðèíÿ àòûëàí

ëÿêÿëÿðè äàùà äà òóòãóíëàøäûðûð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

[Êÿðáÿëàéû ßçèì:] Áó âàõòàäÿê öñòöìöçäÿ

ëÿêÿ îëìàéûá, áèð åëÿ èø áàø âåðìÿéèá êè, áèçè

ëÿêÿëÿñèí. Ò.Ø.Ñèìóðã. 

(Öñòöíÿ) ëÿêÿ àò-

ìàã (âóðìàã, éàõìàã) – áèðèíèí íàìó-

ñóíà, øÿðÿôèíÿ òîõóíàúàã ñþç äåìÿê, áþùòàí

àòìàã, áèàáûð åòìÿê, îëìàéàí øåéè îíà èñíàä

åòìÿê. [Ñÿìÿä:] Éîëäàø ñÿäð, áó êèøè éàëàí

äàíûøûð, öñòöìÿ ëÿêÿ àòûð. Á.Òàëûáëû.

◊ Àü ëÿêÿ – úîüðàôèéà õÿðèòÿñèíäÿ: þéðÿ-

íèëìÿìèø éåð.

ËßÊßÀÏÀÐÀÍ

ñèô. âÿ èñ. Ëÿêÿíè òÿìèç-

ëÿìÿê ö÷öí õöñóñè öñóëëà ùàçûðëàíìûø êèì-

éÿâè ìàääÿ.

ËßÊßÚÈÊ

èñ.  Êè÷èê ëÿêÿ, áàëàúà ëÿêÿ.

Öçöíäÿ ëÿêÿúèêëÿð âàð.

ËßÊßÄÀÐ

ñèô.  âÿ èñ. êþùí.  á à õ ëÿêÿëè

3-úö ìÿíàäà. 

Ëÿêÿäàð åäèëìèø –  á à õ ëÿ-

êÿëÿíìèø 2-úè ìÿíàäà. [ßùìÿä:] Áèíàìóñ

áàúû, íàìóññóç ãàðäàø, ùå÷ òÿëÿñìÿéèí, íÿ

ãÿäÿð ìÿí ùÿéàòäà âàðàì, ëÿêÿäàð åäèëìèø

íàìóñóìóí èíòèãàìûíû ñèçäÿí àëàúàüàì.

Ú.Úàááàðëû. Ëÿêÿäàð åòìÿê –  á à õ ëÿêÿëÿ-

ìÿê 2-úè ìÿíàäà.

ËßÊß-ËßÊß

ñèô. âÿ çÿðô ×îõëó ëÿêÿëÿðè

îëàí, ëÿêÿ äöøìöø, ëÿêÿëè. [Ëàëÿíèí] òóôëèñè âÿ

òóìàíû ýèë ìÿùëóëóíäàí ëÿêÿ-ëÿêÿ îëìóøäó.

Ì.Ùöñåéí.

ËßÊßËßÌß

“Ëÿêÿëÿìÿê”äÿí ô.èñ.

ËßÊßËßÌßÊ

ô. 1. Ïàëòàðà, éàõóä áèð øåéèí

öñòöíÿ ëÿêÿ ñàëìàã; áàòûðìàã, áóëàìàã. Ïàë-

òàðûíû ëÿêÿëÿìÿê. Êèòàáû ëÿêÿëÿìÿê. ×ÿêìÿ-

ëÿðèíè ëÿêÿëÿìÿê.

2. ìÿú. Áèðèñèíèí àäûíà, øÿðÿôèíÿ òîõóíó-

ëàúàã ñþç äåìÿê; îëìàéàí øåéè îíà èñíàä

åòìÿê, áÿäíàì åòìÿê, ðöñâàé åòìÿê, áèàáûð

åòìÿê, ùþðìÿòäÿí ñàëìàã, ãàðà éàõìàã.

[Ìîëëà Õÿëèë] ìöÿëëèìè õàëã íÿçÿðèíäÿ ëÿêÿ-

ëÿìÿê ö÷öí Èñëàìû ãóðøàìûøäû êè, øèêàéÿò åòñèí.

Ñ.Ùöñåéí. [Áàðàò:] Éîëäàø Øÿðèô, íÿ ùàãã èëÿ

ñÿí ìöÿëëèìÿ Àëìàç õàíûìû áèàáûð åäèðñÿí,

ëÿêÿëÿéèðñÿí? Ú.Úàááàðëû.

ËßÊßËßÍÄÈÐÌß

“Ëÿêÿëÿíäèðìÿê”äÿí

ô.èñ.

ËßÊßËßÍÄÈÐÌßÊ

á à õ ëÿêÿëÿìÿê.

Çåéíàë þç éàðàìàçëûãëàðûíû äîüðóëòìàã

ö÷öí ìöùèòëÿðèíè ëÿêÿëÿíäèðìÿéÿ ÷àëûøàí áèð

ãðóï àäàìëàðà ìÿíñóá èäè. Ñ.Ùöñåéí.

ËßÊßËßÍÌß

“Ëÿêÿëÿíìÿê”äÿí ô.èñ.

Áèç ùå÷ âàõò þç ãÿùðÿìàí ÿúäàäûìûçûí øàíëû

àäûíûí âÿ õàòèðÿñèíèí ëÿêÿëÿíìÿñèíÿ ðàçû îë-

ìàéàúàüûã. ß.ßáöëùÿñÿí.

ËßÊßËßÍÌßÊ

ô.  1. Ëÿêÿëÿíäèðèúè áèð

øåéäÿí öçÿðèíÿ ëÿêÿ äöøìÿê, ëÿêÿ òóòìàã,

ëÿêÿ-ëÿêÿ îëìàã; áàòìàã, ëÿêÿëÿðëÿ þðòöë-

ìÿê.  Þðïÿéè ëÿêÿëÿíìÿê. Ïàëòîñó ëÿêÿëÿí-

ìÿê. – Åéâàíûí ìÿùÿúúÿðèíè òîç áàñìûø, ÿë-

öçéóéàíûí ýöçýöñö ëÿêÿëÿíìèøäè. ß.Âÿëèéåâ.

2. ìÿú. Áÿäíàì îëìàã, ðöñâàé îëìàã, áè-

àáûð îëìàã. [Èíúÿ:] Ùÿð áèð ùàëäà ãûçûí àäû

ëÿêÿëÿíñÿ, þëöì îíäàí éàõøûäûð. Ú.Úàááàðëû.

Ìèäùÿä íàìóñóíóí ëÿêÿëÿíäèéèíè, øÿðÿôèíèí

÷åéíÿíäèéèíè íÿçÿðèíÿ ýÿòèðäè. ß.Âÿëèéåâ.

ËßÊßËßÍÌÈØ

ô.ñèô. 1. Öñòöíÿ ëÿêÿëÿð äöø-

ìöø, ëÿêÿ òóòìóø, ëÿêÿ-ëÿêÿ îëìóø; ëÿêÿëè.

Ëÿêÿëÿíìèø ïàëòàð.

2. ìÿú. Áèàáûð îëìóø, ðöñâàé îëìóø (åäèë-

ìèø), ëÿêÿ (2-úè ìÿíàäà) âóðóëìóø.

ËßÊßËßÒÌßÊ

á à õ ëÿêÿëÿíäèðìÿê.

ËßÊßËÈ

ñèô. 1. Ëÿêÿñè îëàí, öçÿðèíÿ ëÿêÿ

âÿ éà ëÿêÿëÿð äöøìöø, ëÿêÿ áàñìûø; ÷èðêëÿí-

ìèø, áàòìûø, áóëàíìûø. Ëÿêÿëè ïàð÷à. Ëÿêÿëè

àéàããàáû. Ëÿêÿëè þðïÿê. Ëÿêÿëè ïàëòàð.

2. Ýþçöí àüûíäà ãàðà âÿ éà ãûðìûçû õàë

(ëÿêÿ) ÿìÿëÿ ýÿëìèø. Ëÿêÿëè ýþç. – [Íàøàäûí]

öçöíäÿ ÷îïóðëóã ÿëàìÿòè îëäóüó êèìè, ýþçö-

íöí áèð òàéû äà ëÿêÿëè èäè. Ñ.Ùöñåéí.

3. ìÿú. Öñòöíäÿ ëÿêÿ (2-úè ìÿíàäà) îëàí.

Ëÿêÿëè àä. Ëÿêÿëè àäàì. – [Àëìàç:] Ëÿêÿëè àäëà

éàøàìàãäàíñà, þëöì éàõøûäûð. Ú.Úàááàðëû.

ËßÊßËÈËÈÊ

èñ. Ëÿêÿëè øåéèí âÿ éà àäàìûí

ùàëû.

ËßÊßÐ

èñ. äàí. Ýþðêÿì, ñóðÿò, ñèð-ñèôÿò.

Áèð ëÿêÿðè éîõäóð.

253

ËßÊßÀÏÀÐÀÍ

ËßÊßÐ

ËßÊßÐÑÈÇ

ñèô. Êèôèð, ÷èðêèí, áÿäëÿêÿð.

ËßÊßÑÈÇ

ñèô. 1. Òÿìèç, àéäûí, à÷ûã, ñàô.

Ëÿêÿñèç ñÿìà. Ëÿêÿñèç öôöã. – Ýþéëÿðèí àéíàñû,

ëÿêÿñèç (ç.) äóðóð; Õèëãÿòèí ÿí äÿðèí ìÿíàñû

áóäóð. Ñ.Âóðüóí. Ìàâè öôöãëÿð äóìäóðó, ëÿ-

êÿñèç âÿ íÿùàéÿòñèç ýþðöíöðäö. Ì.Èáðàùèìîâ.

Ñÿùÿð ÷àüû ùàâà ñÿðèí; Ýþéëÿð ëÿêÿñèç. Ð.Ðçà.

2. ìÿú. Øÿðÿôëè, íàìóñëó, àäû òÿìèç, àëíû-

à÷ûã. Ëÿêÿñèç ãûç. – Þç ëÿêÿñèç âèúäàíûíëà; Àíà

éóðäó ìþùêÿì ãîðó! ß.Úÿìèë.

ËßÊßÑÈÇËÈÊ

èñ.  Ëÿêÿñèç øåéèí âÿ éà

àäàìûí ùàëû; ëÿêÿñèç îëìà.

ËßÊËßÌß

“Ëÿêëÿìÿê”äÿí ô.èñ.

ËßÊËßÌßÊ

ô. Ëÿê äöçÿëòìÿê, ëÿê ãàéûð-

ìàã. Ùÿéÿòè ëÿêëÿìÿê. – Áîñòàíû ëÿêëÿäèëÿð;

Òàüûíû òÿêëÿäèëÿð; Äöøäöì íàäàí ÿëèíÿ; Íà-

çûìû ÷ÿêìÿäèëÿð. (Áàéàòû).

ËßÊËßÒÌß

“Ëÿêëÿòìÿê”äÿí ô.èñ.

ËßÊËßÒÌßÊ

ô.  Ëÿê äöçÿëòäèðìÿê, ëÿê

ãàéûðòäûðìàã.  Áîñòàíû ëÿêëÿòìÿê. Ýþéÿðòè

ö÷öí éåð ëÿêëÿòìÿê.

ËßÊÒß

ñèô. äàí.  êþùí. Ùÿéàñûç, àáûðñûç

(àíúàã ãàäûíëàð ùàããûíäà). [Øÿðÿôíèñÿ õàíûì

Ýöë÷þùðÿéÿ:] Èòèë úÿùÿííÿìÿ, ëÿêòÿ, ÿë ÷ÿêìÿç,

ãîéìàç èøèìè òóòóì. Ì.Ô.Àõóíäçàäÿ.

ËßÃßÁ èñ. [ÿð.] Ìöÿééÿí áèð ñÿúèééÿâè

õàñèééÿòèíÿ âÿ éà áàøãàëàðûíäàí àéðûëàí ÿëà-

ìÿòèíÿ ýþðÿ àäàìà âåðèëÿí ãåéðè-ðÿñìè àä;

àéàìà. [Ìÿäÿä:] Ñÿíÿ Êîðîüëó ëÿãÿáèíè âåð-

ìÿêäÿ, Òàïäûã, ñÿùâ åòìÿìèøèê. ß.ßáöëùÿñÿí.

Áèçèì øÿùÿð âÿ êÿíäëÿðäÿ êå÷ìèøäÿ ùàìûíûí

ëÿãÿáè îëàðäû. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

ËßÃßÁËÈ

ñèô.  Ëÿãÿáè îëàí, ëÿãÿá äàøû-

éàí; àéàìàëû. Ãîíøóäà éàøàéàí Äàíãûëûáÿé

ëÿãÿáëè áèðèñè, íÿäÿíñÿ, éåäèêëÿðèíèí àðòûüûíû

ùÿìèøÿ áóðàéà àòàðäû. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

ËßË

èñ.  [ÿð.] 1. Ãûðìûçû ðÿíýëè ãèéìÿòëè

äàø. Ãàñèä áàäÿíè è÷äè. Ëÿëè þïöá úèáèíÿ ãîéäó.

“Êîðîüëó”. Áóíóí åâèíäÿ ÿíôèéÿäàí äà âàðäûð,

îíóí öñòöíäÿ ëÿë âÿ úàâàùèðàòäàí äöçÿëìèø

÷ûëïàã áèð ãàäûí øÿêëè âàðäûð. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

2. ìÿú. øàèð. Ãûðìûçû øåéëÿðÿ, õöñóñÿí

éàíàüà, äîäàüà âÿ ñ.-éÿ èøàðÿ. Äèøëÿäèìñÿ

ëÿëèí, åé ãàíûì òþêÿí, ãÿùð åéëÿìÿ; Òóò êè,

ãàí åòäèì, ÿäàëÿò åéëÿ, ãàíû ãàíÿ òóò. Ôöçóëè.

Øóõ éàíàã, ëÿë äîäàã, ëÿùúÿñè äÿ úàíëàð àëàí.

Ã.Çàêèð. // ìÿú. Ñàô, øÿôôàô øåé ùàããûíäà.

[Éóñèô Øàùìàðà:] Áàðìàãëàðûìû êÿñÿðÿì,

ÿýÿð ÿêäèéèì òÿíÿêëÿð öñòö äîëóñó ëÿë ýÿòèð-

ìÿñÿ. Á.Áàéðàìîâ.

ËßË-ÚÀÂÀÙÈÐÀÒ

òîï. [ÿð.] Ãèéìÿòëè

äàø-ãàø, úàâàùèðàò. Òÿìèç àä, òÿìèç öðÿê áó

äöíéàäà ëÿë-úàâàùèðàòäàí äà ãèéìÿòëèäèð!

Ñ.Ðÿùèìîâ.

ËßËß

èñ. 1. Êå÷ìèøäÿ êöáàð âÿ âàðëû àèëÿ-

ëÿðäÿ îüëàí óøàüûíûí òÿðáèéÿñèëÿ ìÿøüóë îëàí

àäàì. [Ãÿòèáÿ õàíûì:] Ñÿáà õàíûì, þçöìö

÷îõ ôÿíà ùèññ åäèðÿì, Ãóòëóüó ëÿëÿñèíÿ òàï-

øûðûí. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Ùàúû Ñÿìñàì .. áàøãà

ìöëêÿäàðëàð êèìè îüëó ö÷öí ëÿëÿ ñàõëàìûðäû.

Ï.Ìàêóëó.

2. Áþéöéÿ, éàøëû êèøèëÿðÿ ìöðàúèÿò çàìàíû

èøëÿäèëèð. [Ôÿðùàä:] Åéáè éîõäóð, ýÿëèí è÷ÿðè,

õîø ýþðäöê, ëÿëÿëÿðèì. ß.Ùàãâåðäèéåâ. Ëÿëÿ,

ñÿíäÿí áèð øåé ñîðóøàúàüàì, ýèçëÿìÿ, äîüðó-

ñóíó ñþéëÿ. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ. [Ãÿäèð:] Àé ëÿëÿ,

éàâàø ñöðöí!.. Ìèð Úÿëàë. // äàí. Ùþðìÿò ö÷öí

þçöíäÿí áþéöê àäàìûí àäûíà ÿëàâÿ îëóíóð.

[Ðÿùèì:] Ðÿùìÿòëèê áÿé ìÿíÿ Ðÿùèì ëÿëÿ äå-

éÿðäè. ß.Ùàãâåðäèéåâ. [Ìÿñòàí:] Ãîé Òàïäûã

ëÿëÿ .. ãàüàìäàí äàíûøñûí. ß.ßáöëùÿñÿí.

ËßËßÄÀÜ:

ëÿëÿäàü åòìÿê ìÿù. – ùèðñ-

ëÿíäèðìÿê, àúûãëàíäûðìàã, äÿùøÿòÿ ñàëìàã.

Ãà÷àã Íÿáè áîç àòà ìèíèá àéíàëû èëÿ íà÷àë-

íèêëÿðè, ïðèñòàâëàðû íÿ òÿùÿð ëÿëÿäàü åäèðäèñÿ,

Ìèäùÿä äÿ ãóçüóí ñöðöñöíö åëÿ ïÿðÿí-ïÿðÿí

ñàëäû. “Ãà÷àã Íÿáè”.

ËßËßÝÈËß

èñ. Óøàüû îâóòìàã ö÷öí îíà

âåðèëÿí ùÿð ùàíñû áèð øåé (øèðíè, ìåéâÿ âÿ ñ.).

Óøàüû ëÿëÿýèëÿ èëÿ äèëÿ òóòìàã.

ËßËßÊ

èñ.  1. Ãóøëàðûí ãàíàäëàðûíûí âÿ

ãóéðóãëàðûíûí óúëàðûíäàêû óçóí ñàïëàãëû òöê.

[Ãûç] åéâàíûí êöíúöíäÿ ëàðû õîðóçóí ãàíà-

äûíäàí äöøìöø óçóí ëÿëÿéè ýþðöá ñåâèíúÿê

ýþòöðäö. Ì.Èáðàùèìîâ. Ùÿð èë îâ÷óëàð éöç ìèë-

éîí ìàíàòëàðëà ãèéìÿòè îëàí õÿç, äÿðè, ïèé,

ÿò, ãóø òöêö, ëÿëÿê âÿ ñ. ìÿùñóë ÿëäÿ åäèðëÿð.

Ì.Ðçàãóëóçàäÿ. // Áÿçÿê ö÷öí áàø ýåéèìèíÿ

òàõûëàí áåëÿ òöê. Øëéàïàéà ëÿëÿê òàõìàã.

2. ìÿù. Ãàðüûíûí öñò ãàáûüû.

ËßËßÊËßÍÌß

“Ëÿëÿêëÿíìÿê”äÿí ô.èñ.

ËßËßÊËßÍÌßÊ

ô. 1. Ëÿëÿéè ýþðöíìÿéÿ

áàøëàìàã, ëÿëÿéè ÷ûõìàã. Úöúÿ ëÿëÿêëÿíäè.

2. Ëÿëÿéè òþêöëìÿê, ëÿëÿéè äöøìÿê. Õÿñòÿ

òîéóã ëÿëÿêëÿäè.

ËßËßÊËÈ

ñèô. 1. Óçóí ëÿëÿêëÿðè îëàí, ëÿ-

ëÿêëÿ þðòöëìöø (ãóøëàð ùàããûíäà). [Çÿððèíòàú

õàíûì:] Àëàýþç, ñÿí ìÿíÿ ãóëëóã åäÿðñÿí, ìÿí

äÿ ñÿíè ëÿëÿêëè òîâóç êèìè áÿçÿðÿì. Ñ.Ðÿùèìîâ.

254

ËßÊßÐÑÈÇ

ËßËßÊËÈ

2. Ëÿëÿê òàõûëìûø, ëÿëÿê êå÷èðèëìèø, ëÿëÿêëÿ

áÿçÿäèëìèø. Ëÿëÿêëè øëéàïà. – “Éàøàñûí!” áà-

üûðòûñû; Ãîïóíúà ùÿð áèð éàíäàí; Ùÿðÿêÿò ÿìðè

âåðäè; Ëÿëÿêëè áàø êîìàíäàí. ß.Úàâàä.

3. Èñ. ìÿíàñûíäà. Ëÿëÿêëèëÿð – ãóøëàð.

◊ Ëÿëÿêëè áóëóäëàð úîüð. – ÷îõ ùöíäöðäÿ

îëàí àü ðÿíýëè, êþëýÿñèç áóëóäëàð.

ËßËßÊÑÈÇ

ñèô. Ùÿëÿ ëÿëÿéè ÷ûõìàìûø âÿ

éà ëÿëÿéè òþêöëìöø. Ëÿëÿêñèç ãóø.

ËßËßÊÒÞÊÌß

èñ.  Ãóøëàðäà: êþùíÿ ëÿ-

ëÿêëÿðè òþêöá, éåíè ëÿëÿêëÿð ÷ûõàðìà ïðîñåñè.

Ñöðöíÿíëÿð ãàáûã ãîéäóãëàðû êèìè, ãóøëàð äà

ëÿëÿê òþêöðëÿð. Ëÿëÿêòþêìÿ çàìàíû áÿäÿíäÿêè

ëÿëÿêëÿð òþêöëöð âÿ îíëàðûí éåðèíäÿ éåíè ëÿëÿê-

ëÿð ÷ûõûð. “Çîîëîýèéà”.

ËßËßÊÂÀÐÈ

ñèô. Ëÿëÿéÿîõøàð, ëÿëÿê êèìè.

Ëÿëÿêâàðè éàðïàã. – [Ýþéðöø àüàúûíûí] éàð-

ïàãëàðû ëÿëÿêâàðè øÿêèëäÿ äöçöëìöøäöð. Ù.Ãÿ-

äèðîâ.

ËßËßËÈÊ

èñ. êþùí. Ëÿëÿíèí ýþðäöéö èø;

òÿðáèéÿ÷èëèê. [Úÿáè:] Àëëàù ìÿíÿ î ãÿäÿð þìöð

âåðñèí êè, Ãÿìÿð õàíûìûí óøàãëàðûíà ëÿëÿëèê

åäèì. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

◊ Ëÿëÿëèê åòìÿê ìÿú. – éàëòàãëàíìàã.

ËßËßØ

èñ. çàð. Áèð àäàì þçöíö þéäöéö,

ëîâüàëàíäûüû çàìàí þçöíÿ èøàðÿ îëàðàã èøëÿò-

äèéè ñþç (éàëíûç øÿõñ ñîíëóãëàðû èëÿ èøëÿíèð).

[Ñöëåéìàí ßñýÿðÿ:] Ýþðäöéöí ãûçëàðäàí áè-

ðèñèíè ñå÷, ñîíðà ëÿëÿøèíè ýþíäÿð, ýåäèì åë÷è-

ëèê åëÿéèì, âÿññàëàì. Ö.Ùàúûáÿéîâ. [Ãóðáàí:]

Íÿ äåéèì, Ùàúû Úÿëàëûí ïóëó ìÿíäÿ îëàéäû,

ýþðÿðäèí ëÿëÿøèí íÿ ëÿëÿøäèð. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

Ãîðõìà, ëÿëÿøèí þëìÿéèá êè. ß.ßáöëùÿñÿí.

ËßËÈ

äàí.  á à õ íÿííè.

ËßËÈÌß

“Ëÿëèìÿê”äÿí ô.èñ.

ËßËÈÌßÊ

ô. äàí. 1. Éàëâàðìàã, éàëâàðûá-

éàõàðìàã.

2. Áèð øåéèí ùÿñðÿòèíäÿ îëìàã, àðçóñóíäà

îëìàã.  Àøäàí þòðö ëÿëèìÿê.  Óøàã îéóíúàã

ö÷öí ëÿëèéèð.

ËßËÎ: 

ëÿëî ýåòìÿê äàí. – éåìÿëè áèð øåéèí

ùÿñðÿòèíäÿ îëìàã, ùÿääÿí àðòûã èñòÿìÿê. Êà-

áàáäàí þòðö ëÿëî ýåäèð.

ËßËÞÉÖÍ

ñèô. äàí. Àúýþç, òàìàðçû, ýþð-

ìÿìèø. // Èñ. ìÿíàñûíäà. Àúäàí ëÿëþéöí òþðÿð.

(Àòà. ñþçö). // Åùòèðàñëû, ùÿðèñ.

◊ Ëÿëþéöí ýåòìÿê – áèð øåéèí àðçóñóíäà

îëìàã, ùÿñðÿòèíè ÷ÿêìÿê; áèð øåé ö÷öí ÿëäÿí

ýåòìÿê. [Âåéñ:] Ñÿí îíäàí þòðö, äåéÿñÿí, ëàï

ëÿëþéöí ýåäèðñÿí êè! ß.ßáöëùÿñÿí.

ËßËÞÉÖÍËÖÊ

èñ. Àúýþçëöê, ýþðìÿìèø-

ëèê, ùÿðèñëèê, òàìàðçûëûã.

ËßÌ

1

èñ. [ÿð.] êþùí. Ïàðëàìà, ïàðûëäàìà.

ËßÌ

2

èñ. ìÿù. 1. Òàëâàð.

2. Ìàüàðà.

ËßÌß

èñ.  Òàâàíäàí áèð àç àøàüû äèâàð

óçóíó êÿðïèúäÿí, òàõòàäàí, ïàë÷ûãäàí ãàá-

ãàúàã äöçìÿê ö÷öí äöçÿëäèëìèø éåð; ðÿô.

Àñòàíàäà òöñòöëÿíèð áþéðö áàòûã ñàìîâàð;

Ëÿìÿäÿñÿ ðÿíýè ó÷ìóø áåø-îí íèì÷ÿ, êàñà

âàð. Ñ.Ðöñòÿì.

ËßÌßËÈ

ñèô.  Ëÿìÿñè îëàí; ðÿôëè. Ëÿìÿëè

îòàã.

ËßÌÏß

èñ. ìÿù. Òàâàí, ñÿãô. Äöç ñòîëóí

öñòöíäÿí, ëÿìïÿäÿí àñûëìûø îíëóã ëàìïà øþ-

ëÿëÿíèðäè. Á.Áàéðàìîâ.

ËßÌÏßËÈ

ñèô. ìÿù. Ëÿìïÿ âóðóëìóø; òà-

âàíëû, ñÿãôëè. Ëÿìïÿëè îòàã.

ËßÌÑ

ñèô. [ÿð.] ßçýèí, ñöñò, ùàëñûç, þëýöí,

ùèññèç. 

Ëÿìñ åòìÿê (åëÿìÿê) – ùèññ åò-

ìÿê, äóéìàã. Ãóëàüûìû ëÿìñ åòäè î çàìàíäà;

Äóéäóì, ó÷óð ìÿëÿêëÿð àñèìàíäà. À.Ñÿùùÿò.

Ëÿìñ îëìàã – ùàëñûç îëìàã, êåéëÿøìÿê,

ñöñòëÿøìÿê, ÿçýèíëÿøìÿê.

ËßÌÑËßØÌß

“Ëÿìñëÿøìÿê”äÿí ô.èñ.

ËßÌÑËßØÌßÊ

ô. Ñöñòëÿøìÿê, êåéëÿøìÿê,

ùàëñûçëàøìàã, ùèññèçëÿøìÿê. [Äÿðâèø:] Þçöìö

èòèðäèì, íÿ åòìÿëèéÿì áèëìÿäèì, .. ùóøóì âÿ

áÿäÿíèì ëÿìñëÿøäè, ïîçüóíëàøäûì. À.Äèâàí-

áÿéîüëó.

ËßÌÉÅÑÈÐ

äàí.  á à õ ÿñèð-éåñèð. [Éåòÿð:]

Áó áèð áåëÿ ëÿìéåñèðèí äóàñû ãîéìàç êè, Õàëûã-

âåðäè ãàðäàøûí áàøûíäàí áèð òöê ÿñêèê îëñóí.

ß.Âÿëèéåâ.

ËßÍ

êëàñ.  á à õ ëÿíÿò. [Øåéõ Ùàäè:] Ãàëèáà

ñèçúÿ þéëÿ áèð óñòàä; Îëóíóð èìäè ëÿíö òÿíëÿ

éàä?! Ù.Úàâèä. 

Ëÿí åòìÿê (åéëÿìÿê) –

ëÿíÿòëÿìÿê, ëÿíÿò îõóìàã. Ëÿí åéëÿéÿðÿê ãà-

ñèáÿ ìÿõëóãó ñîéóðñàí; Ôàíè äåéÿðÿê àëÿìè

òÿìèð åëÿéèðñÿí. Ì.ß.Ñàáèð.

ËßÍÁßÐ:

ëÿíáÿð âóðìàã äàí. – ëÿíýÿð-

ëÿíìÿê, òÿðïÿíìÿê, éàíëàðûíäàí òþêöëìÿê,

äàøìàã (äîëó ãàáäàêû ìàéå ùàããûíäà). Âåä-

ðÿäÿêè ñó ëÿíáÿð âóðóð.

ËßÍÄßÙÎÐ

ñèô. äàí. Ãàáà, êîáóä, íàòà-

ðàç, éåêÿïÿð, çîðáà. Ëÿíäÿùîð àäàì. // Ãàé-

äàñûç, ñÿëèãÿñèç, áè÷èìñèç. Ëÿíäÿùîð ïàëòàð.

255

ËßËßÊÑÈÇ

ËßÍÄßÙÎÐ

ËßÍßÒ

[ÿð.] 1. Äèíè åòèãàäà ýþðÿ Àëëàùûí

ìÿðùÿìÿòèíäÿí ìÿùðóì îëìà, íèôðèí (àäÿòÿí

êþìÿê÷è ôåèëëÿðëÿ èøëÿíèð). 

Ëÿíÿò äàìüàñû

áàñìàã – ëÿíÿòëÿíäèðìÿê. Ëÿíÿò åòìÿê (åëÿ-

ìÿê, îõóìàã, éàüäûðìàã) – íèôðèí åòìÿê,

ãàðüûìàã. Öðÿéèíäÿ àüðû, ýþçöíäÿ ùÿñðÿò; Î,

ëÿíÿò éàüäûðäû ÷ÿðõè-äþâðàíà. Á.Âàùàáçàäÿ.

◊ Ëÿíÿò ñÿíÿ, êîð øåéòàí!, ëÿíÿò øåé-

òàíà! – àðçóåäèëìÿç áèð ùÿðÿêÿòäÿí ÷ÿêèíìÿê

èñòÿðêÿí äåéèëÿí íèäà èôàäÿñè. [Ñöëåéìàí:]

ßñýÿð ìÿíÿ åòèáàð åäèá åë÷èëèéÿ ýþíäÿðèáäèð,

þçö äÿ ãûçà áÿíääèð. Íåúÿ îëà áèëÿð êè, îíó

ìÿéóñ åëÿéèì, ëÿíÿò øåéòàíà! Ö.Ùàúûáÿéîâ.

Áåëÿ-áåëÿ ôèêèð Ìÿøÿäè ßñýÿðèí áàøûíà ýÿë-

äèêúÿ .. “ëÿíÿò øåéòàíà!” äåéèá áàøûíäàí ÷ûõàð-

äûðäû. Ñ.Ì.Ãÿíèçàäÿ. Õàëûãâåðäè êèøè þçöíö

òîõòàòäû, öðÿéèíäÿ “ëÿíÿò ñÿíÿ, êîð øåéòàí!” –

äåäè. ß.Âÿëèéåâ.

ËßÍßÒËßÌß

“Ëÿíÿòëÿìÿêäÿí” ô.èñ.

ËßÍßÒËßÌßÊ

ô. Íèôðèí åòìÿê, ãàðüûìàã,

ëÿíÿò îõóìàã. Èñêÿíäÿð  “Þëöëÿð àëÿìè”íèí

ñàõòàêàðëûüûíû, éàëàíûíû, ïó÷ âÿ ìÿíàñûçëû-

üûíû ôàø åäèá ëÿíÿòëÿéèð. Ì.Èáðàùèìîâ.  Ëÿ-

íÿòëÿäè, îä éàüäûðäû, éóðäóì ùÿð éàíäàí;

Þëöì! – äåäè, – ãàðò äöøìÿíÿ, – éóðäóìóí

ñÿñè. Í.Ðÿôèáÿéëè.

ËßÍßÒËßÍÌß

“Ëÿíÿòëÿíìÿê”äÿí ô.èñ.

ËßÍßÒËßÍÌßÊ

ìÿúù. Ãàðüûíìàã, íèô-

ðèí åäèëìÿê.

ËßÍßÒÖËËÀÙ

[ÿð.] íèäà. “Àëëàùûí ëÿíÿòè

îëñóí!” ìÿíàñûíäà ãàðüûø êèìè èøëÿäèëÿí èôàäÿ.

Ùàúû àðàáàäàí äöøäö, “òôó, ëÿíÿòöëëàù!” äå-

éèá, òÿñáåù ÷åâèðÿ-÷åâèðÿ êÿíäÿ ñàðû ýåòäè.

Ìèð Úÿëàë.

ËßÍÝ

[ôàðñ.] ñèô. 1. Àüûð, àñòà, éàâàø; àüûð-

òÿðïÿíÿí. ×îõ ëÿíý àäàìäûð! // Çÿðô ìÿíà-

ñûíäà. Ëÿíý ýåòìÿê. Ëÿíý èøëÿìÿê. Ëÿíý äà-

íûøìàã. – Îíóí ýÿðäèøèíäÿ áèð àçúà ëÿíý âàð;

Àëÿìÿ ÿéàíäû, ýþðöíöð àøêàð. Àøûã ßëÿñýÿð.

Ãàðà Êÿðÿìîüëóíóí àüçûíäàí ñþçëÿð íèñ-

áÿòÿí ëÿíý âÿ ñîéóã ÷ûõûðäû. Ì.Èáðàùèìîâ.

[Éóñèô:] Ñèç ÷îõ ëÿíý èøëÿéèðñèíèç. Ñ.Ðÿùìàí.

Ëÿíý îëìàã – ãÿñäÿí éóáàíìàã, áÿíä

îëìàã, äàéàíûá ýþçëÿìÿê, èëèøìÿê. Áèð áÿ-

ùàíÿ èëÿ áåø-îí äÿãèãÿ [ùÿéÿòäÿ] ëÿíý îëóá,

îüðó àäàì êèìè éàâàøúà ÷ûõäûã äàðâàçàéà

òÿðÿô. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. [Ñîíà:] Áàüûøëà-

éûí, éîëäà áèð ãÿäÿð ëÿíý îëäóì. Ù.Íÿçÿðëè.

Ëÿíýÿ äöøìÿê – ýåúèêìÿê, éóáàíìàã, äî-

ëàøûüà äöøìÿê. Áèð ôÿãèðèí èøè äöøöá ëÿíýÿ;

Ýÿëìèø èäè çÿìàíÿäÿí òÿíýÿ. Ñ.ß.Øèðâàíè.

Áàüëûäûð éîë, ýþðöðñÿí, ãàôèëÿ äöøìöø ëÿíýÿ.

Ì.Ìþúöç. [Áàéðàì êèøè:] Àíúàã åë ýöúö éàä-

äàí ÷ûõûáäûð, éÿíè éàääàí ÷ûõìàéûá ùà, áèð

àçúà ëÿíýÿ äöøöáäöð. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ. Ëÿíýÿ

ñàëìàã – éóáàòìàã, ýåúèêäèðìÿê. [Áÿêèð:]

Ãîøóí àüûð ýåäèð, áèçè ëÿíýÿ ñàëûð. Ö.Ùàúû-

áÿéîâ. [Ùàúû Ãóðáàí:] ..Ãîéóíóí ïóëóíó

ëÿíýÿ ñàëûáëàð. Îíà ýþðÿ éàçûã óøàã ãàéûäûá

ýÿëÿ áèëìÿéèð. Í.Âÿçèðîâ.

2. Àõñàã, òîïàë. Ëÿíý àäàì.

ËßÍÝßÐ

èñ. [ôàðñ.] 1. Á à õ ëþâáÿð. Ýÿìè-

ëÿðèí ëÿíýÿðèíè ñàëûá äåäèëÿð: – Áó íÿçèðÿäÿ áèð

ìöääÿò ñåéð åäÿê. (Íàüûë). Êö÷ÿëÿð èçäèùàìëà

÷àëõàíûð; Éöêö àüûð áèð ýÿìèíèí ëÿíýÿðè êèìè.

Ð.Ðçà.

Ëÿíýÿð âóðìàã (âåðìÿê) – äóð-

ìàäàí ýàù áèð òÿðÿôÿ, ýàù î áèðè òÿðÿôÿ ÿéèë-

ìÿê; éàòûá-ãàëõìàã, éåëëÿíìÿê, éûðüàëàí-

ìàã. Ýÿìè àüûð-àüûð ëÿíýÿð âóðóá, êþðïöäÿí

àðàëàíìàüà áàøëàäû. Ì.Ùöñåéí. [Òàíê] ëÿí-

ýÿð âóðàðàã .. éàõûíëàøûðäû. ß.Ìÿììÿäõàíëû.

2. Ìöâàçèíÿòè ñàõëàìàã ö÷öí ÿëäÿ òóòóëàí

óçóí àüàú (àäÿòÿí êÿíäèðáàçëàð ÿëëÿðèíäÿ òó-

òóðëàð). Áèð ýÿíú ÿëèíÿ óçóí, øöéöë áèð àüàú –

ìöâàçèíÿò àüàúû (ëÿíýÿð) àëàðàã, êÿíäèðèí öñ-

òöíäÿ ðÿãñ åäÿðäè. Ù.Ñàðàáñêè. // Òÿðÿçèäÿ âÿ

áàøãà úèùàçëàðäà òàðàçëûã, ìöâàçèíÿò ýþñòÿ-

ðÿí ìèë. [Ìÿøÿäè Ìþùñöí] äàøëàð ÷àòûøìà-

äûãäà, êàñàíûí ëÿíýÿðè éåðäÿí ãàëõàíàäÿê

ÿëèíÿ ýÿëÿíè òÿðÿçèéÿ àòûð. Ìèð Úÿëàë. // Ìÿú.

ìÿíàäà. ×îõ áèëèá àç äàíûøìàã èýèäèí ëÿí-

ýÿðèäè. (Àòà. ñþçö).

3.  Ëÿíýÿðëÿ øÿêëèíäÿ  çÿðô – àüûð-àüûð,

éàâàø-éàâàø. Ëÿíýÿðëÿ ýåòìÿê. – Êîõà àòûí

éàëìàíûíäàí òóòóá ëÿíýÿðëÿ ãàëõäû. Ñ.Ðÿ-

ùèìîâ. Àüûð, éàéëû ãàïûíûí áèð òàéû ëÿíýÿðëÿ

àðàëàíìàüà áàøëàäû. Ìèð Úÿëàë.

ËßÍÝßÐÈ

èñ. êþùí. Ñèíèéÿîõøàð äàéàç ìèñ

ãàá. Äöéöíö ëÿíýÿðèéÿ áîøàëòìàã.

ËßÍÝßÐËßÌß

“Ëÿíýÿðëÿìÿê”äÿí ô.èñ.

ËßÍÝßÐËßÌßÊ

ô. Ëÿíýÿð âóðìàã, ùÿð

èêè òÿðÿôÿ éàòûá-ãàëõìàã; éûðüàëàìàã, ÿéèë-

ìÿê, éåëëÿíìÿê. Àðàáà éîë óçóíó ëÿíýÿð-

ëÿéèð. – [Ìàøûí] àñôàëò öñòöíäÿ ýåäèðìèø êèìè

÷îõ ðàùàò, ëÿíýÿðëÿìÿäÿí, éûðüàëàíìàäàí

éåðèäè. Á.Áàéðàìîâ.

ËßÍÝßÐËßÍÌß

“Ëÿíýÿðëÿíìÿê”äÿí

ô.èñ.

256

ËßÍßÒ

ËßÍÝßÐËßÍÌß

ËßÍÝßÐËßÍÌßÊ

ô. Áèð òÿðÿôäÿí î áèðè

òÿðÿôÿ ÿéèëìÿê, ñÿíäÿëÿìÿê, éûðüàëàíìàã;

ëÿíýÿðëÿìÿê, ëÿíýÿð âóðìàã. // Òÿðïÿíìÿê,

éåëëÿíìÿê.  Òÿìèç, àü êàñàäà éàâàøúà ëÿí-

ýÿðëÿíÿí ñÿðèí âÿ äóðó ñó Éóíèñÿ ùÿéàò êèìè

øèðèí ýÿëäè. Ìèð Úÿëàë.

ëÿíýÿðëÿíÿ-ëÿíýÿðëÿíÿ çÿðô  Ëÿíýÿð âó-

ðàðàã, éûõûëà-äóðà, éûõûëà-éûõûëà, éûðüàëàíà-

éûðüàëàíà, éàí áàñà-áàñà. Øàùíèýàð .. Ñàëàòûíû

åùìàëúà êÿíàð åäèá, ãàáàüà äöøäö. Ëÿíýÿð-

ëÿíÿ-ëÿíýÿðëÿíÿ ãàïûéà éàõûíëàøäû. È.Øûõëû.

ËßÍÝßÐËÈ

äàí.  á à õ ëÿíýÿðéåðèøëè. Ýþâ-

ùÿð õàíûì þçöíÿìÿõñóñ àüûð âÿ ëÿíýÿðëè áèð

éåðèøëÿ éàõûíëàøûá ïÿðäÿëÿðäÿí áèðèíèí èïèíè

÷ÿêäè. È.Ùöñåéíîâ.

ËßÍÝßÐÉÅÐÈØ

èñ. äàí. Ëÿíýÿðëÿíÿ-

ëÿíýÿðëÿíÿ, éàí áàñà-áàñà éåðèìÿ òÿðçè. Ëÿí-

ýÿðéåðèøè êèìäÿí þéðÿíèáñÿí?

ËßÍÝßÐÉÅÐÈØËÈ

ñèô. äàí. Ëÿíýÿðëÿíÿ-

ëÿíýÿðëÿíÿ, éàíûíû áàñà-áàñà éåðèéÿí. Ëÿí-

ýÿðéåðèøëè àäàì.

ËßÍÝÈÄÈÚÈ

ñèô.  Ëÿíýèäÿí, éóáàäàí, ýå-

úèêäèðÿí.

ËßÍÝÈÄÈËÌß

“Ëÿíýèäèëìÿê”äÿí ô.èñ.

ËßÍÝÈÄÈËÌßÊ

ìÿúù.  Éóáàíäûðûëìàã,

ýåúèêäèðèëìÿê, âàõòû êå÷èðèëìÿê, âàõòûíäà ýþ-

ðöëìÿìÿê (åäèëìÿìÿê). ..Ìèëëè ìóñèãèíèí

èíêèøàôû ëÿíýèäèëèð, áèç ìöñÿëìàíëàðûí ìóñèãè

òÿùñèëè àëìàã àðçóñóíóí, ìèëàä òàðèõèíäÿí

áÿðè àíúàã XX ÿñðäÿ îéàíàí áó òÿáèè àðçóíóí

ãàðøûñûíà ñÿää ÷ÿêèëèð. Ö.Ùàúûáÿéîâ.

ËßÍÝÈÌß

1. “Ëÿíýèìÿê”äÿí ô.èñ.

2. èñ.  Éóáàíìà, ýåúèêìÿ. Áó ëÿíýèìÿëÿð

Íÿðèìàí ö÷öí äþçöëìÿç èäè. Ìèð Úÿëàë.

ËßÍÝÈÌßÄßÍ

çÿðô Éóáàíìàäàí, ýåúèê-

ìÿäÿí.

ËßÍÝÈÌßÊ

ô.  1. Áèð éåðäÿ ëàçûì îëäó-

üóíäàí, éàõóä áèð ñÿáÿá öçöíäÿí àðòûã ãàë-

ìàã, èëèøèá ãàëìàã. Èêè ýöíÿ ýåòäè, áèð ùÿôòÿ

ëÿíýèäè.  – [×èìíàç:] Îüóë, Áàêûäà ëÿíýèìÿ

ùà! ß.ßáöëùÿñÿí.  Ñîíà èëÿ êÿñäèêëÿðè øÿðòÿ

ýþðÿ [Áÿùðàì] ðàéîíäà áèð àéäàí àðòûã ëÿí-

ýèìÿìÿëè èäè. ß.Âÿëèéåâ.

2. Âàõòûíäà ýÿëìÿìÿê, ýåúèêìÿê, éóáàí-

ìàã. [Ñÿëèìÿ:] Ùå÷ èíäèéÿäÿê áåëÿ ëÿíýèäèéè

éîõ èäè. ß.Ùàãâåðäèéåâ. [Øèðèí:] Ðöñòÿì áÿé

ùÿìèøÿ ìöÿééÿí âàõòà íå÷ÿ äÿãèãÿ ãàëìûø

ùàçûð îëàð, áÿñ ýþðÿñÿí, áó ýöí íèéÿ ëÿíýèäè?

×ÿìÿíçÿìèíëè. [Ùÿòÿìîâ êàòèáÿ:] Áàçàð

åðòÿñè, áÿëêÿ áèð àç ëÿíýèäèì. Á.Áàéðàìîâ.

// Äàéàíûá äóðìàã, äàéàíûá ýþçëÿìÿê, àéàã

ñàõëàìàã. Ãàïû àüçûíäà ëÿíýèìÿê. – [ßùìÿä]

ëàìïàíû éàíäûðìàäàí ãàðàíëûã îòàãäà õåéëè

ëÿíýèäè. Ñ.Ðÿùèìîâ.

3. ìÿú.  Ýåðèäÿ ãàëìàã, ÷àòìàìàã, äàëà

ãàëìàã. Ãà÷àé ñåâèíèðäè êè, ìåáåë ùàðäàñà

ëÿíýèéèð. Êèìñÿ îíó éîëà ñàëìàüû óíóäóá.

È.Ìÿëèêçàäÿ.

ËßÍÝÈÒÌß

“Ëÿíýèòìÿê”äÿí ô.èñ.

ËßÍÝÈÒÌßÊ

ô.  1. Ýåúèêäèðìÿê, éóáàò-

ìàã, ëÿíýèìÿñèíÿ ñÿáÿá îëìàã. Ìÿí áèð èë äÿ

Çàùèäè ëÿíýèòäèì. Ìèð Úÿëàë. Ìåøÿíèí ãàòû êþë-

ýÿñè åëÿ áèë ñÿùÿðèí à÷ûëìàñûíû áèð àç äà ëÿí-

ýèòìÿê, àüàúëàðûí ìöðýöëÿìÿñèíÿ ìàíå îëàí

ñÿùÿð ìåùèíèí ãàðøûñûíû àëìàã, éàðïàãëàðûí

õûøûëäàéûá ãóøëàðû îéàòìàñûíà èìêàí âåðìÿê

èñòÿìèðäè. È.Øûõëû.

2. ìÿú. Áèð ñÿáÿáÿ ýþðÿ áèð øåéè âàõòûíäà

ýþðöá ãóðòàðìàìàã, éàõóä ãÿñäÿí âàõòûíû

óçàòìàã, òÿõèðÿ ñàëìàã. Èøè ëÿíýèòìÿê. Ñÿíÿä-

ëÿðè ëÿíýèòìÿê. Ìÿêòóáó ëÿíýèòìÿê. – [Ãî÷-

ÿëèíèí]  äþéöø õàñèééÿòíàìÿñè îëìàäûüûíäàí

ÿðèçÿñèíè ëÿíýèòìÿê èñòÿéèðäèëÿð. ß.Âÿëèéåâ.

ËßÍÝËÈÊ

èñ. Ùÿðÿêÿòäÿ àüûðëûã; àüûð òÿð-

ïÿíìÿ, ýåúèêìÿ, éóáàíìà. Áèð çàìàí âàðäû;

Âåðñò àüàúëàðûíû ñàéà-ñàéà; Ö÷ ýöíÿ ýåäÿð-

äèê Ìîñêâàéà; Äàðûõàðäûã; Áó ñöðÿòèí ëÿíý-

ëèéèíÿ.. Á.Âàùàáçàäÿ.

ËßÍÒßÐÀÍ

ñèô.  âÿ  çÿðô [ÿð.]  êþùí.  äàí.

Ùÿðçÿ, ùÿð íÿ ýÿëäè, ÿäÿáäÿí êÿíàð, íàëàéèã.

Ëÿíòÿðàí äåìÿê. Ëÿíòÿðàí äàíûøìàã. – Êèì

éàõøû ñþéëÿäèñÿ, îíà ìèí éàìàí äåäèí;

Ãåéçÿ ýÿëèá áÿðÿëäè ýþçöí, ëÿíòÿðàí äåäèí.

Ì.ß.Ñàáèð.

ËßÏß

1

èñ. 1. Äàëüà, êè÷èê äàëüà. Ãàðà äÿíè-

çèí õÿôèô ëÿïÿëÿðè ñàùèëè þïöð(äö).. Ù.Íÿçÿðëè.

2. ìÿú. Èçäèùàì, èíñàí àõûíû, êöòëÿ ìÿíà-

ñûíäà. Ëÿïÿëÿð áó ïèëëÿêÿíëÿðè ñàõñû ãàá êèìè

âóðóá ãûðûð. Ìèð Úÿëàë.

3. ìÿúù. Ãöââÿòëÿ òÿçàùöð åäÿí øåé ùàã-

ãûíäà. [Äÿðâèø:] Ìÿí äÿ ìÿüëóá îëäóì, âÿòÿí

ìÿùÿááÿòèíèí àøûá-úîøàí ëÿïÿñè ìÿíè àðõà-

ñûíà àëäû.. À.Äèâàíáÿéîüëó.

ËßÏß

2

èñ. Ãîç, ôûíäûã, áàäàì êèìè ãàáûãëû

ìåéâÿëÿðèí, ùÿì÷èíèí ïàõëàëû áèòêèëÿðèí è÷è.

Áàäàì ëÿïÿñè. Ãîç ëÿïÿñè. Ïàõëà ëÿïÿñè. – [Óñòà

Çåéíàë:] Àôÿðèí øàèðÿ! – äåéèá, ãîçóí ëÿïÿ-

ñèíäÿí áèðèíè àüçûíà ãîéàðäû. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

257

ËßÍÝßÐËßÍÌßÊ

ËßÏß

[Êÿðÿìîâ:] Ñþçöìö ôûíäûã êèìè ñûíäûðûá è÷èí-

äÿí ëÿïÿ ÷ûõàðòìàéûí. Ñ.Ðÿùìàí.

ËßÏß

3

èñ. áîò. Áèòêèëÿðäÿ: ðöøåéì éàð-

ïàãëàð.

ËßÏßÀËÒÛ

èñ. áîò. Áèòêèíèí êþêëÿ ýþâäÿ

öçÿðèíäÿêè ðöøåéì éàðïàãëàðû (ëÿïÿëÿðèí) àðà-

ñûíäà ãàëàí ùèññÿñè. ×èéèäèí êþêúöéö îíóí ãà-

áûüûíû éûðòûá ÷ûõäûãäàí ñîíðà, ëÿïÿàëòû òîðïà-

üûí öçöíÿ ÷ûõìàüà áàøëàéûð. “Ïàìáûã÷ûëûã”.

ËßÏßÚÈÊ

1

èñ. Áàëàúà ëÿïÿ, äàëüàúûã. Ùî-

âóçäà ëÿïÿúèê âàðäûð. – Äÿíèçäÿ õÿôèô ëÿïÿ-

úèêëÿð îéíàéûðäû. Ì.Èáðàùèìîâ. Áèð ýöí ãàôè-

ëÿñèëÿ; Õàí ÷ûõìûøäû ñàùèëÿ; Ëÿïÿúèêëÿð ãóø

êèìè; Ãàëõûá ó÷óðìóø êèìè. Ì.Ìöøôèã.

ËßÏßÚÈÊ

2

èñ.  Êè÷èê ëÿïÿ, áàëàúà ëÿïÿ,

ëÿïÿ ãûðûíòûñû (á à õ ëÿïÿ

2

).

ËßÏßÄÞÉßÍ

èñ. Äàèì ëÿïÿëÿð ÷àðïàí

ñàùèë õÿòòè. Þçöí äÿ îòóð ëÿïÿäþéÿíäÿ, ýþçëÿ

ùà÷àí õÿçðè ýÿëÿúÿê. Ú.Úàááàðëû. Áó òÿïÿ õåéëè

ìàèë áèð åíèøëÿ äöç ñóéóí êÿíàðûíà ãÿäÿð óçà-

íûð, ëÿïÿäþéÿí äåéèëÿí ÿñèë ñàùèëëÿ áèðëÿøèðäè.

Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.  Ñöêàí÷û ýþñòÿðèí èíäè ñèç

ìÿíÿ; Ýÿëñèí, äàëüàëàðû î, éàðà áèëñèí; Âåðèá

ñèíÿñèíè ëÿïÿäþéÿíÿ; Ýÿìèíè èðÿëè àïàðà áèëñèí.

Á.Âàùàáçàäÿ.

ËßÏßËßÌß

“Ëÿïÿëÿìÿê”äÿí ô.èñ.

ËßÏßËßÌßÊ

ô. Ëÿïÿñèíè ÷ûõàðòìàã, ãà-

áûãäàí è÷èíè ÷ûõàðòìàã, ãàáûüûíû ñîéìàã. Ãîçó

ëÿïÿëÿìÿê. Ëîáéàíû ëÿïÿëÿìÿê. Íîõóäó ëÿïÿ-

ëÿìÿê.

ËßÏßËßÍÄÈÐÌß

“Ëÿïÿëÿíäèðìÿê”äÿí

ô.èñ.

ËßÏßËßÍÄÈÐÌßÊ

ô.  Äàëüàëàíäûðìàã.

Ñóéó ëÿïÿëÿíäèðìÿê. – Áèðè àòàð, ñóéó ñÿïÿëÿí-

äèðÿð; Áèðè ãà÷àð, ÷àéû ëÿïÿëÿíäèðÿð. À.Ñÿùùÿò.

ËßÏßËßÍÌß

“Ëÿïÿëÿíìÿê”äÿí ô.èñ.

ËßÏßËßÍÌßÊ

ô. 1. Äàëüàëàíìàã. Ýöíöí

àõûð øÿôÿãëÿðè àùÿñòÿúÿñèíÿ ëÿïÿëÿíÿí ñóéà

äöøöá îíäà õöñóñè ýþçÿëëèê âöúóäà ýÿòèðèðäè.

Ò.Ø.Ñèìóðã.

2. ìÿú. Äÿíèç äàëüàëàðûíû õàòûðëàäàúàã øÿ-

êèëäÿ éåëëÿíìÿê, òÿðïÿíìÿê; äàëüàëàíìàã.

Êÿíäèí êÿíàðûíäàêû ÿêèíëÿðèí áàøàãëàðû ñàêèò

áèð äÿíèç êèìè ëÿïÿëÿíèðäè. Ñ.Ùöñåéí. Àëãûø ñÿñè

ëÿïÿëÿíÿí ìåøÿëÿðÿ éàéûëäû, ÷àéëàðûí, ÷åøìÿ-

ëÿðèí øûðûëòûñûíà ãàðûøäû. Ñ.Ðÿùèìîâ.

ëÿïÿ-ëÿïÿ á à õ ëàïàð-ëàïàð 2-úè ìÿíàäà.

Ýþéäÿí åíèð éåðÿ ëÿïÿ-ëÿïÿ ãàð; Áàúû, ãàð-

äàø, àíà öçöìÿ áàõàð. “Àøûã Ãÿðèá”.

ËßÏßËßÒÌß

1

“Ëÿïÿëÿòìÿê

1

”äÿí ô.èñ.

ËßÏßËßÒÌß

2

“Ëÿïÿëÿòìÿê

2

”äÿí ô.èñ.

ËßÏßËßÒÌßÊ

1

á à õ ëÿïÿëÿíäèðìÿê.

ËßÏßËßÒÌßÊ

2

ô. Ãàáûüûíû ÷ûõàðòäûðìàã,

òÿìèçëÿòìÿê, ëÿïÿñèíè ÷ûõàðòäûðìàã. Ãîçó ëÿ-

ïÿëÿòìÿê. Íîõóäó ëÿïÿëÿòìÿê.

ËßÏßËÈ

1

ñèô. Ëÿïÿñè îëàí, äàëüàëû. Ëÿïÿëè

äÿíèç. Ëÿïÿëè ÷àé. 

– 

Àòëàð ëÿïÿëè, áîç-áóëàíûã

ñóéóí êþïöêëö ñèíÿñèíè ýþðÿí êèìè äàéàíäû.

È.Øûõëû.

ËßÏßËÈ

2

ñèô. Ëÿïÿñè îëàí (á à õ ëÿïÿ

2

).

ËßÏßÑÈÇ

1

ñèô. Ëÿïÿñè îëìàéàí; ñàêèò, äàë-

üàñûç. Ëÿïÿñèç ýþë. – Äàëüà äÿíèçäÿ éàõøûäûð;

Äÿíèç ëÿïÿñèç îëìàç. Ð.Ðçà.

ËßÏßÑÈÇ

2

ñèô. Ëÿïÿñè îëìàéàí (á à õ ëÿïÿ

2

).

Ëÿïÿñèç ãîç.

ËßÏÈÊ

1

èñ. Éàñòû, äÿéèðìè áàëàúà äàø.

ËßÏÈÊ

2

èñ. äàí. Åâäÿ ýåéèëÿí éöíýöë àéàã-

ãàáû; øàï-øàï.

ËßÏÈÊÄÀØ

èñ. Ëÿïèêëÿ îéíàíûëàí áèð îéóí

(á à õ ëÿïèê

1

).

ËßÏÈÐ

1

èñ. Òîðïàã, ãàð âÿ ñ. öçÿðèíäÿ èíñàí

âÿ éà ùåéâàí àéàüûíûí íèøàíû, èçè. Àò ëÿïèðè.

Äîâøàí ëÿïèðè. Ãóø ëÿïèðè. – Éåðÿ äöøìöø øÿá-

íÿì ùÿëÿ ãóðóìàìûøäû. Éåð öçöíäÿ áåø-àëòû

àéàã ëÿïèðè ìÿëóì îëóðäó. Ò.Ø.Ñèìóðã. Äÿâÿ

ëÿïèðëÿðèíäÿí, àéàã èçèíäÿí; Éîëëàðûí ñèíÿñè

îéóã-îéóãäóð.  Ð.Ðçà.  Îüóëñóç-þâëàäñûç

îúàãëàð êèìè; Ñþíöá ýåäÿúÿéÿì: áó äàø, áó

òîðïàã; Áèðúÿ ëÿïèðèìè éàøàòìàéàúàã. Ì.Àðàç.

Ëÿïèð òóòìàã – èçÿ äöøöá ýåòìÿê, ëÿïèðëÿ

ýåòìÿê.

ËßÏÈÐ

2

èñ. ìÿù. Àéàãëàðû ãûñà òîéóã úèíñè.

ËßÏÈÐ×È

èñ.  1. Ùåéâàíû ëÿïèðèëÿ èçëÿéèá

òàïàí îâ÷ó; èç÷è, èçàõòàðàí.

2. Êå÷ìèø áèð ùàäèñÿíèí áóðàõäûüû èçëÿðè

àðàøäûðûá òàïàí àäàì.

ËßÏÈÐßÍ

ñèô. ìÿù. Ëÿïèð áîéäà, ëÿïèð êèìè;

áàëàúà, îâóú áîéäà. Áèð àçäàí ñîíðà äÿëëÿê

ùàçûð îëäó âÿ ëÿïèðÿí êèìè áàëàúà ýöçýöíö

ÿòÿéè èëÿ òÿìèçëÿéèá óñòàéà òÿãäèì åòäè.

×ÿìÿíçÿìèíëè.

ËßÐÝß

èñ. áîò. Ïàõëàëûëàð ôÿñèëÿñèíäÿí

îëàí, éàðïàãúûãëàðû áûüúûãëà ãóðòàðàí áèòêè.

ËßÐÝßËÈÊ

èñ.  Ëÿðýÿ ÿêèëìèø éåð, ëÿðýÿ

òàðëàñû.

ËßÐÇÀÍ

ñèô.  âÿ  çÿðô [ôàðñ.]  êëàñ. Ëÿðçÿ

åäÿí, òèòðÿéÿí, òèòðÿê, ðÿøÿäàð. [Âÿçèð ïàäøà-

258

ËßÏß

ËßÐÇÀÍ

ùà:] Íÿ êè âàðäûð, ùÿìÿ ëÿðçàíäû ãàáàüûíäà

ñÿíèí; Úöðÿò åòìÿç, îëà áèð êèìñÿ ìöõàëèô

ÿìðèí. Ö.Ùàúûáÿéîâ. 

Ëÿðçàí åòìÿê (ãûë-

ìàã) – òèòðÿòìÿê, ÿñäèðìÿê. ßñìÿêëÿ íÿñèìè-

äèëáÿðÿôøàí; Éàðïàüû ãûëûð áóäàãäà ëÿðçàí.

Õÿòàéè. Ëÿðçàí îëìàã – ÿñìÿê, òèòðÿìÿê.

ËßÐÇß

èñ. [ôàðñ.] Òèòðÿìÿ, òèòðÿéèø, ÿñìÿ.

Ëÿðçÿ åòìÿê (åéëÿìÿê) – òèòðÿìÿê, ÿñ-

ìÿê.  Ëÿðçÿ ñàëìàã – äÿùøÿòÿ ýÿòèðìÿê,

âÿëâÿëÿ ñàëìàã, ñàðñûòìàã. Áÿðê äàâà îëäó.

Ýöëëÿíèí ñÿñè äàüëàðà ëÿðçÿ ñàëìûøäû. “Ãà÷àã

Íÿáè”.  Ëÿðçÿéÿ äöøìÿê (ýÿëìÿê) – ÿñ-

ìÿê, òèòðÿìÿê, ùÿðÿêÿòÿ ýÿëìÿê, ñàðñûìàã.

Àò Êîðîüëóíó ýþðúÿê åëÿ êèøíÿäè, åëÿ êèøíÿäè

êè, äàì-äàø ëÿðçÿéÿ ýÿëäè. “Êîðîüëó”. Íÿ ãà-

éûì äóðóáäóð îë ñÿðâãàìÿò; Òÿðïÿíÿéäè, áèð

ëÿðçÿéÿ ýÿëÿéäè. Ì.Ï.Âàãèô. Ëÿðçÿéÿ ýÿòèð-

ìÿê (ñàëìàã) – òèòðÿòìÿê, ñàðñûòìàã. [Àüà-

ñÿôÿð] éåðëÿðè ëÿðçÿéÿ ýÿòèðÿí ýóðóëòó è÷èíäÿ

Ùÿìçÿíèí ïû÷ûëòûñûíû åøèòìÿê ö÷öí èðè áàøûíû

îíóí òÿðÿôÿ ÿéìÿéÿ ÷àëûøäû. ß.ßáöëùÿñÿí.

◊ Áÿäÿíèíÿ (âöúóäóíà, öðÿéèíÿ, úàíûíà)

ëÿðçÿ äöøìÿê – ãîðõóäàí ÿñìÿéÿ áàøëàìàã,

áÿðê ãîðõóéà, âàùèìÿéÿ äöøìÿê. Ùàøûì áó

ýóðóëòóíó åøèòäèêäÿ áÿäÿíèíÿ ëÿðçÿ äöøäö.

Á.Òàëûáëû. Éàñàâóëáàøû áó êþùíÿ úàñóñó (òî-

ïàëû) ýþðÿí êèìè úàíûíà ëÿðçÿ äöøäö. Ì.Ðçà-

ãóëóçàäÿ. Öðÿéèíÿ (âöúóäóíà, úàíûíà) ëÿðçÿ

ñàëìàã – áÿðê ãîðõóòìàã, äÿùøÿòÿ ýÿòèðìÿê,

ãîðõóéà ñàëìàã. Áèð äÿ êè, ìÿí èýèä îíà äå-

éèðÿì êè, ÿñèë ÷ÿòèí âàõòäà òöôÿíýè öçöíÿ ãàë-

äûðìàã èëÿ ãàáàüûíäàêû äöøìÿíèí úàíûíà ëÿðçÿ

ñàëñûí. Ì.Ùöñåéí.

ËßÐÇßËßÍÌß

“Ëÿðçÿëÿíìÿê”äÿí ô.èñ.

ËßÐÇßËßÍÌßÊ

ô. Ëÿðçÿéÿ ýÿëìÿê (äöø-

ìÿê); òèòðÿìÿê, ÿñìÿê.

ËßÐÇÈØ

èñ. [ôàðñ.] á à õ ëÿðçÿ. Òóòäó äöí-

éàíû îä øÿðàðÿëÿðè; Éàõäû äöêêàíëàðû, èìàðÿ-

ëÿðè; Íÿ’ðåéè-òöíäáàä, ùèääÿòè-íàð; Ëÿðçèøè-

ÿðç, ñÿäìåéè-ÿùúàð. Ì.ß.Ñàáèð.

ËßØÊßÐ

èñ.  [ôàðñ.]  êþùí. Ãîøóí, îðäó.

Ýÿëèá ãåéçÿ ùþêì åéëÿäèì ëÿøêÿðÿ; Àòûí øÿùðÿ

ö÷ éàíäàí îä áèð êÿðÿ. Ì.ß.Ñàáèð. [Ðÿùìàí

Ùàðóíà:] Ëàï íàùàãäàí ëÿøêÿðè ýþíäÿðäèíèç

áåëÿ óçàã. Ö.Ùàúûáÿéîâ. // Ìÿú.  ìÿíàäà.

Éåðèø åòäè ãÿì ëÿøêÿðè; Êþíëöì øÿùðè òàëàí

îëäó. Àøûã ßëÿñýÿð.

ËßØÊßÐÝÀÙ

èñ.  [ôàðñ.]  êëàñ. Îðäóíóí

éåðëÿøäèéè éåð; îðäóýàù.

ËßÒ

[ôàðñ.] äàí. 1. ñèô. ßò êèìè, ñöñò, êåé,

ùÿðÿêÿòÿ ãàäèð îëìàéàí, þëýöí. Ëÿò àäàì.

Ëÿò êèìè îëìàã.

2. èñ. Ùåéâàíëàðûí èíêèøàô åòìÿñèíÿ ìàíå

îëàí ãàðûí õÿñòÿëèéè. Ãîéóí ëÿò îëóá.

ËßÒÀÔßÒ

èñ. [ÿð.] 1. Ëÿòèôëèê, éóìøàãëûã,

õîøëóã. [Äÿðâèø Íàêàìûí] äàùà ñÿñèíäÿ êþùíÿ

ëÿòàôÿò ãàëìàäû. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

2. Ýþçÿëëèê; ðóùó îõøàéàí ùàë âÿ êåéôèé-

éÿò, ìÿëàùÿò, ãÿøÿíýëèê. Áó ùöñíö ëÿòàôÿòäÿ,

éÿãèíäèð, áÿøÿð îëìàç; Ðöõñàðûâà áÿíçÿð ôÿëÿê

öçðÿ ãÿìÿð îëìàç. Ñ.ß.Øèðâàíè. Áó áàüûí ëÿ-

òàôÿòè .. îõóúóëàðà ìÿëóì îëäóüó ö÷öí òÿðè-

ôèíÿ ùàúÿò éîõ. Ú.Úàááàðëû.  Áàêûíûí éîõñóë

áàùàðû áöòöí ëÿòàôÿò âÿ ýþçÿëëèéèëÿ ýÿëìèøäè.

Ñ.Ùöñåéí.

ËßÒÀÔßÒËÈ

ñèô. Çÿðèô, èíúÿ, ëÿòèô, ìÿëà-

ùÿòëè, õîø. Áöëëóð ëÿòàôÿòëèì, ñÿíóáÿð áîéëóì;

Ùóðèéö ãûëìàíûì, íå÷öí ýÿëìÿäè? Ì.Ï.Âàãèô.

ËßÒÀÔßÒËÈËÈÊ

á à õ ëÿòàôÿò.

ËßÒÈÔ

ñèô. [ÿð.] 1. Éóìøàã, ìöëàéèì, õîø.

Éàéûí ñÿôàëû, ëÿòèô áèð ýöíö èäè. Ñ.Ùöñåéí.

Ïåòåðáóðãóí áÿéàç ýåúÿëÿðèíÿ ìÿõñóñ ëÿòèô

éàç ùàâàñûíû ëÿççÿòëÿ óäàðàã, áèð íÿôÿð îüëàí

ýåäèðäè. Ì.Ùöñåéí.

2. Èíúÿ, çÿðèô, ãÿøÿíý. ×èéíèíÿ ñàëäû áèð

ëÿòèô ÿáà; ßëèíÿ àëäû áèð çÿðèô ÿñà. Ñ.ß.Øèð-

âàíè. [Áÿé:] ×îõ ðàçûéàì, – äåéèá ÿéëÿøäè âÿ

õàíûì äà þç ëÿòèô ÿëëÿðèëÿ îíà áèð ñòÿêàí ÷àé

òþêöá âåðäè. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

ËßÒÈÔß

1

èñ. [ÿð.] ôîëê. Ùÿéàòäàêû, ìÿèøÿò-

äÿêè ýöëìÿëè âÿ ìÿçÿëè ÿùâàëàòëàð ùàããûíäà

éûüúàì, ãûñà ùåêàéÿ, àíåêäîò. Ìîëëà Íÿñ-

ðÿääèíèí ëÿòèôÿëÿðè. – [Äÿðâèø Íàêàì] áèðäÿí

ýþðÿíäÿ êè, áó ñþùáÿò úàìààòûí áèð ïàðàñûíà

íàõîø ýÿëäè, î ñààò ñþùáÿòè äÿéèøèá áèð íå÷ÿ

ëÿòèôÿ ñþéëÿðäè. ß.Ùàãâåðäèéåâ. Âàãèô .. Êà-

çûìà áàõûð, îíäàí éåíè áèð ëÿòèôÿ åøèòìÿê èñ-

òÿéèðäè. ×ÿìÿíçÿìèíëè. [Áÿùëóë:] ßæäÿð áèçèì

áþëìÿéÿ ýÿëèá óúàäàí .. ëÿòèôÿ ñþéëÿéèðäè.

Á.Áàéðàìîâ. // Öìóìèééÿòëÿ, çàðàôàò, ýöë-

äöðöúö ãÿðèáÿ ñþç, ùåêàéÿ.

ËßÒÈÔß

2

ñèô. âÿ èñ. [ÿð.] êëàñ. Ýþçÿë, èíúÿ,

ãÿøÿíý (ãûç âÿ éà ãàäûí). ßíäàìû ëÿòèôåéè-

èëàùè; Äÿðéàéè-ëÿòàôÿò è÷ðÿ ìàùè. Ôöçóëè. [Ùàúû

Ãÿíáÿð:] Çàðàôàò äåéèë, ñÿêêèç éàøûíäàí èíäèéÿ

êèìè ñàõëàéûá áó äÿðÿúÿéÿ éåòèðìèøÿì, áåëÿ

ëÿòèôÿíè ÿëäÿí ãîéñàì, ìÿíÿ àõìàã äåéÿðëÿð.

Í.Âÿçèðîâ.

259

ËßÐÇß

ËßÒÈÔß

ËßÒÈÔß×È

èñ.  Ëÿòèôÿ ñþéëÿìÿêäÿ ìàùèð

îëàí, ýþçÿë ëÿòèôÿëÿð äàíûøàí; çàðàôàò÷û. ×îõ

ðàçûéàì, ñèç ùÿì ýþçÿë, ùÿì äÿ ÷îõ ìàùèð áèð

ëÿòèôÿ÷èñèíèç. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

ËßÒÈÔß×ÈËÈÊ

èñ. Ëÿòèôÿ ñþéëÿìÿéè ñåâ-

ìÿ, áàúàðìà; çàðàôàò÷ûëûã. [Âàãèôèí] çþâã,

íÿøÿ âÿ ëÿòèôÿ÷èëèéè éöêñÿê äÿðÿúÿéÿ ÷ûõìûøäû.

×ÿìÿíçÿìèíëè.

ËßÒÈÔËßØÌß

“Ëÿòèôëÿøìÿê”äÿí ô.èñ.

ËßÒÈÔËßØÌßÊ

ô. Ëÿòèô îëìàã, èíúÿëÿø-

ìÿê, çÿðèôëÿøìÿê, ýþçÿëëÿøìÿê.

ËßÒÈÔËÈÊ

èñ. 1. Éóìøàãëûã, ìöëàéèìëèê,

õîøëóã, ëÿòàôÿò. Àéëû ýåúÿíèí ëÿòèôëèéè.

2. Èíúÿëèê, çÿðèôëèê, ãÿøÿíýëèê. Àøûã, ëÿòèôëèê

ýöôòàð èëÿíäèð; ßíäÿëèáèí ìåéëè ýöëçàð èëÿíäèð.

Àøûã Ïÿðè.

ËßÒËßÍÌß

“Ëÿòëÿíìÿê”äÿí ô.èñ.

ËßÒËßÍÌßÊ

ô.  ßòëÿíìÿê, êþêÿëèá ÿòÿ

äþíìÿê, ùÿðÿêÿò åäÿ áèëìÿìÿê; àòèëëÿøìÿê.

[Êè÷èêáÿéèì:]  Àé àíà, åâäÿ îòóðóá ëÿòëÿí-

ìÿêäÿíñÿ áó éàõøûäûð: ïàëàçà áöðöí, åëíÿí

ñöðöí. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

ËßÒËßØÌß

“Ëÿòëÿøìÿê”äÿí ô.èñ.

ËßÒËßØÌßÊ

á à õ ëÿòëÿíìÿê.

ËßÂÀÇÈÌÀÒ

èñ. [ÿð. “ëÿâàçèì” ñþç. úÿìè]

Áèð èø ö÷öí ëàçûì îëàí øåéëÿðèí ìÿúìóñó.

Äÿðñ ëÿâàçèìàòû. Ñÿùíÿ ëÿâàçèìàòû. Îâ ëÿâà-

çèìàòû. – [ßìèðàñëàí áÿé:] Äÿñòÿëÿð òîïëà-

éûíûç, ëÿâàçèìàò úÿì åäèíèç. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

Áþéöêõàíûì ãàáàãúà ùàìàì ëÿâàçèìàòûíû

Ãóëàì Ùöñåéí èëÿ ùàìàìà ýþíäÿðìèøäè.

Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Ëÿìÿíèí êöíúëÿðè áþéöê äöø-

áÿðÿõîð âÿ áó êèìè åâ ëÿâàçèìàòû èëÿ áÿçÿíÿðäè.

Ù.Ñàðàáñêè.

ËßÂßÍÄ

èñ. âÿ ñèô. äàí. [èòàë. ëåâàíòèíî]

ßõëàãñûç, ïîçüóí (àäÿòÿí ñþéöø éåðèíäÿ èø-

ëÿíèð). Ëÿâÿíäÿ ãîøóëàí áÿëàéÿ äöøÿð. (Àòà.

ñþçö). [Íà÷àëíèê:] ß, ëÿâÿíä îüëó, ëÿâÿíä!

Ñÿí íÿ ùÿòÿðÿí-ïÿòÿðÿí ñþçëÿð äàíûøûðñàí?!

“Ãà÷àã Íÿáè”. [Ãàéûíàíà:] [Îíëàð] ùà-

éàñûç-àáûðñûç, þçöíäÿí ñÿðõîø ëÿâÿíäëÿðäèð.

Ú.Úàááàðëû.

ËßÂßÍÝÈ

èñ. È÷è ãîç, òóðøó âÿ ñ. äîëäó-

ðóëìóø áàëûã âÿ éà ãóøëà ùàçûðëàíìûø õþðÿê.

ËßÉÀÃßÒ

èñ. [ÿð.] 1. Èíñàíäà éöêñÿê ìÿ-

íÿâè êåéôèééÿòëÿðè ýþñòÿðÿí õàññÿëÿðèí ìÿú-

ìóñó, ùÿì÷èíèí áó õàññÿëÿðèí äÿéÿðèíè äÿðê

åäÿí øÿõñèí þçöíÿ ãàðøû äóéäóüó åùòèðàì

ùèññè. Éöêñÿê èíñàíè ëÿéàãÿò. – Àüëû ìÿäÿñèíäÿí

õûðäà ýÿäÿëÿð; Äöíéàíû éåäèðäè þç íèééÿòèíÿ;

Êÿñèá òàìàùûíäàí óëó äÿäÿëÿð; Úàëàäû ùÿìèøÿ

ëÿéàãÿòèíÿ. Á.Âàùàáçàäÿ.

2. Ãàáèëèééÿò, áàúàðûã, èñòåäàä, èãòèäàð.

[Ùÿñÿí àüà:] Áàõûì ýþðöì íÿéÿ ëÿéàãÿòëÿðè

âàð, áèð ÿìÿëëè ãóëëóüà ãîéóì, èøëÿñèíëÿð.

ß.Ùàãâåðäèéåâ. Áàùàðûí õàñèééÿòèíè, ëÿéàãÿ-

òèíè âÿ åâäàðëûüûíû Ðÿùèìÿ áÿéÿíèá åâèí úÿìè

èõòèéàðûíû îíà âåðäè. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

3. Ëÿéàãÿòëÿ øÿêëèíäÿ çÿðô – 1) ëàéèãëè áèð

ñóðÿòäÿ, ëàéèã îëäóüó òÿðçäÿ. Ëÿéàãÿòëÿ ãàðøû-

ëàìàã. Ëÿéàãÿòëÿ úàâàá âåðìÿê. – Íÿ ãÿäÿð êè,

ýåú äåéèë, ãàéûò áó éîëäàí, ãàôèë; Ëÿéàãÿòëÿ þë-

ìÿéè þìðöí ùöíÿð òàúû áèë! Õ.Ðçà; 2) áàúà-

ðûãëà, ëàçûìûíúà. Òàïøûðûüû ëÿéàãÿòëÿ éåðèíÿ

éåòèðìÿê.

ËßÉÀÃßÒËÈ

ñèô. 1. Ëÿéàãÿòè îëàí, ëàéèã.

Ìöêàôàòà ëÿéàãÿòëè èø÷è. // Ëàéèãëè, ùþðìÿòëè.

[Ãàçû Õóäàéàð áÿéÿ:] ßýÿð ñÿíäÿí áÿäýöìàí

âÿ íàöìèä îëñà èäèì, ùå÷ áó ãÿäÿð äàíûøìàüà

äóðìàç èäèì ñÿííÿí. Àììà õåéð, ìàøàëëàù,

àðòûã ëÿéàãÿòëè àäàìñàí. Ú.Ìÿììÿäãóëó-

çàäÿ.

2. Ãàáèëèééÿòëè, áàúàðûãëû, èñòåäàäëû, èãòèäàðëû.

Ãàôàð .. Èêðàì âÿ Ôàòìà êèìè çåùèíëè, ëÿéà-

ãÿòëè óøàãëàð áþéöäöá éåòèðÿí àðâàäûíà ýöë-

äÿí àüûð ñþç äåéèëìÿñèíÿ äþçìÿéÿúÿêäè.

ß.ßáöëùÿñÿí.

ËßÉÀÃßÒËÈËÈÊ

èñ. Ëÿéàãÿòè îëìà, ëÿéà-

ãÿòëè îëìà; áàúàðûãëûëûã, ãàáèëèééÿòëèëèê.

ËßÉÀÃßÒÑÈÇ

ñèô. 1. Ëàéèã îëìàéàí, ëÿ-

éàãÿòè îëìàéàí; ëàéèãñèç, íàëàéèã. Ñöäàáÿéÿ

ëàéèã áèð øåé àëìàã ö÷öí [Ãÿùðÿìàíè âÿ

Ôèðèäóíóí] ïóëó ÷àòìàçäû, ëÿéàãÿòñèçèíè (èñ.)

äÿ àïàðìàã ìÿíàñûçäû. Ì.Èáðàùèìîâ. [Ãàäèð]

.. ãåéçëè-ãåéçëè áó ëÿéàãÿòñèç ñþçëÿðè äÿ ÿëàâÿ

åòäè. ß.ßáöëùÿñÿí.

2. Ãàáèëèééÿòñèç, áàúàðûãñûç, èñòåäàäñûç. Ëÿ-

éàãÿòñèç àäàìëàðû äèðè ùåñàá åòìÿ. “Ãàáóñ-

íàìÿ”.

ËßÉÀÃßÒÑÈÇËÈÊ

èñ. Ëàéèã îëìàéàí øåé

âÿ ùÿðÿêÿò; ÿäÿáñèçëèê, íàëàéèãëèê.

ËßÉßÍ

èñ. Ìöõòÿëèô åùòèéàúëàð – è÷èíäÿ

ÿë-öç âÿ éà ïàëòàð éóìàã, ìöðÿááÿ áèøèðìÿê

âÿ ñ. ö÷öí èñòèôàäÿ åäèëÿí ìèñäÿí âÿ éà áàøãà

ìàòåðèàëëàðäàí ãàéðûëìûø ìöõòÿëèô øÿêèëëè äÿ-

ðèí ãàá. [Ìîëëà] ùÿìèøÿ ÿòÿéèíèí àëòûíäà äà

áèð ëÿéÿí ýÿòèðèá, îíó äà ïëîâëà äîëäóðóá åâÿ

àïàðûð. ß.Ùàãâåðäèéåâ. Ãàïûíûí éàíûíäà,

260

ËßÒÈÔß×È

ËßÉßÍ

ëÿéÿíèí è÷èíäÿ ÷îõëó òÿçÿúÿ éóéóëìóø ïàëòàð

âàðäû. Ñ.Ðÿùìàí. Ñÿðâíàç ãàðû úÿëä ñó ãûçäû-

ðûá Íÿúÿôàëû êèøèíèí êåéèìèø àéàãëàðûíû ëÿéÿíÿ

ñàëäû. Á.Áàéðàìîâ.

ËßÉßÍ×ß, ËßÉßÍÚÈÊ

èñ. Áàëàúà ëÿéÿí,

êè÷èê ëÿéÿí. Ãîéóí ÿòèíèí ãèéìÿñè êè÷èê áèð

ëÿéÿí÷ÿäÿ äîäàãáàäîäàã èäè. ß.Âÿëèéåâ.

ËßÇÝÈ

èñ.  Äàüûñòàíäà âÿ Àçÿðáàéúàíäà

éàøàéàí Äàüûñòàí õàëãëàðûíäàí áèðè âÿ áó

õàëãà ìÿíñóá àäàì. Êèìñÿí, ùàðàëûñàí? Äà-

íûø, àé ÷îáàí: – Äàüûñòàí ÿùëèéÿì, ëÿçýèéÿì,

ãàðäàø! Ñ.Âóðüóí.

ËßÇÝÈÚß

ñèô. âÿ çÿðô Ëÿçýè äèëèíäÿ. Ëÿç-

ýèúÿ êèòàá. Ëÿçýèúÿ äàíûøìàã.

ËßÇÝÈÙßÍÝÈ

èñ.  Èòè îéíàíûëàí Äàüûñòàí

îéóí ùàâàëàðûíäàí áèðèíèí àäû.

◊ Ëÿçýèùÿíýè îéíàìàã (âóðìàã) ìÿú. –

÷îõ ñåâèíìÿê, ñåâèíúäÿí àòûëûá-äöøìÿê.

Ìîëëà Éóñèôèí ýÿòèðäèéè ôèòâàëàðû îõóéóá øàä-

ëûãëàðûíäàí ëÿçýèùÿíýè îéíàéûðëàð. ß.Ùàã-

âåðäèéåâ. [Ñàëìàí áÿé:] Áàéàãäàí áàøûíû

òÿðïÿäÿ áèëìèðäèí, èíäè ëÿçýèùÿíýè âóðóðñàí.

Í.Âÿçèðîâ.

ËßÇÝÈÕÈÍÝÀËÛ

èñ.  ßò âÿ éà ãîâðóëìóø

ñîüàíëà áèøèðèëÿí ñóëó õèíýàë.

ËßÇÝÈÍÊÀ

èñ.  á à õ ëÿçýèùÿíýè.  Ùÿïñè

áèðäÿí ùàëãà âóðäó; Úîøãóí ìÿúëèñ ãóðóëäó;

×àëüû úîøäó, èíúÿ, øàãðàã ëÿçýèíêàëàð âóðóëäó.

À.Èëäûðûì.

ËßÇÈÇ

ñèô.  [ÿð.]  á à õ ëÿççÿòëè 1-úè ìÿ-

íàäà.  Ëÿçèç éåìÿêëÿð. – Áÿëè, íÿìÿêëÿ îëóð

ðÿñìäèð êÿáàá ëÿçèç! Ñ.ß.Øèðâàíè.  Î ãÿäÿð

ëÿçèç õþðÿêëÿð êè, áèðúÿ ðàìàçàí àéëàðûíäà

îðòàëûüà ýÿëèð, ãåéðè îí áèð àéûí ÿðçèíäÿ ýÿë-

ìèð. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. [Ãÿìÿð:] Ýþð ñÿíÿ

áàúûí áàäûìúàíäàí, ïîìèäîðäàí íÿ äöðëö-

äöðëö, ëÿçèç õþðÿêëÿð áèøèðÿúÿêäèð. Ñ.Ñ.Àõóíäîâ.

ËßÇÇßÒ

èñ.  [ÿð.] 1. Éåéèëÿí, è÷èëÿí ùÿð

ùàíñû áèð øåéäÿí äóéóëàí õîø ùèññ; òàì, äàä.

Ùÿð õþðÿéèí áèð ëÿççÿòè âàð. Áó ìåéâÿíèí

ëÿççÿòè íåúÿäèð? Àüçûìûí ëÿççÿòè ãàëìûøäûð.

// Äàäëûëûã, øèðèíëèê. Ëÿççÿòè ùÿëÿ äÿ äàìàüûì-

äàäûð. Áó ÿíúèðèí ëÿççÿòèíäÿí êå÷ìÿ.

2. ìÿú. Áèð øåéäÿí äóéóëàí õîø ùèññ, ñå-

âèíú äóéüóñó; ùÿçç, íÿøÿ. Èëèí ùÿð ôÿñëèíèí áèð

ùöñíö âàð, àììà ãûøûí ëÿççÿòè áèð þçýÿäèð.

Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Îëóíúà êåôèí êþê, éîë-

ëàð äà ùàìâàð; Ãûçûøìûø àòëàðäà áàøãà ëÿç-

çÿò âàð. ß.Úàâàä. Îâ äà îëìàñà, åëÿ áóíóí

òàìàøàñû, þçö áèð ëÿççÿòäèð. Ì.Ðçàãóëóçàäÿ.

Ëÿççÿò àëìàã (àïàðìàã, ýþðìÿê, ÷ÿê-

ìÿê) – ùÿçç àëìàã, çþâã àëìàã, õîøóíà ýÿë-

ìÿê, õîøëàíìàã. [ßìðàù:] Èíäè áÿéëÿ õàíûì

âóðóøàúàã, ëÿççÿò àïàðàúàüàì. ß.Ùàãâåð-

äèéåâ. Ðöñòÿì êèøè òöòöíöí ÿòðèíäÿí, ñà÷àãëû

òåëëÿðèíèí ðÿíýèíäÿí õöñóñÿí ëÿççÿò àëàðäû.

Ì.Èáðàùèìîâ. Ëÿççÿò âåðìÿê – õîøëàíäûð-

ìàã, çþâã âåðìÿê, ùÿçç âåðìÿê. ..Ìåøÿäÿí

àõàí áóëàãëàðûí ñÿñè âÿ ýÿðäèøèí úîìÿðäëèéè

Áàùàäûðà áþéöê ëÿççÿò âåðèðäè. Í.Íÿðèìàíîâ.

Ãóçó÷óëàðûí ùÿâÿñëÿ îéíàìàëàðû, ãóçóëàðûí

èøòàùà èëÿ îòëàìàëàðû Ýóðøàäà ëÿççÿò âåðèðäè.

ß.Âÿëèéåâ. Ëÿççÿòäÿí äöøìÿê – ÿââÿëêè äàä

âÿ òÿðàâÿòèíè èòèðìÿê. Ëÿççÿòè ãà÷ìàã (ýåò-

ìÿê) – ÿââÿëêè ëÿççÿòè, çþâãö âåðìÿìÿê,

òÿñèðäÿí äöøìÿê. Äàùà áó èøèí ëÿççÿòè ãà÷äû.

Ëÿççÿòèíè ýþðìÿê – áèð øåéèí çþâãöíö, íÿ-

øÿñèíè ùèññ åòìÿê, äóéìàã. Òÿëÿáÿëèéèí ëÿç-

çÿòèíè ýþðìÿê. – Íÿáè íþêÿð÷èëèéèí ëÿççÿòèíè

ýþðäöéö ö÷öí ðÿíúáÿðëèê åòìÿê ôèêðèíÿ äöøöð.

“Ãà÷àã Íÿáè”. [Óøàã:] Ìÿíè èñòÿéèðñÿí, äóð

ýåäÿê áàáàìûí îòàüûíà, áèç äÿ àòà âÿ àíà èëÿ

áèð éåðäÿ ÷þðÿê éåìÿê ëÿççÿòèíè ýþðöá ôÿðÿù

åäÿê. Ì.Ñ.Îðäóáàäè.

3. Ëÿççÿòëÿ øÿêëèíäÿ çÿðô – õîøëàíà-õîøëàíà,

ùÿâÿñëÿ, èøòàùà èëÿ. ..Õóäàéàð êàòäà ëÿççÿòíÿí

éûõûëûá éàòäû. Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. [Ðàìà-

çàí] íàùàð ö÷öí ùàçûðëàíìûø ñöäëö ïëîâó ëÿç-

çÿòëÿ éåéèð(äè).. Ì.Ùöñåéí.

ËßÇÇßÒËßÍÄÈÐÌß

“Ëÿççÿòëÿíäèðìÿê”-

äÿí ô.èñ.

ËßÇÇßÒËßÍÄÈÐÌßÊ

ô. Ëÿççÿòèíè àðòûð-

ìàã, ëÿççÿòëè åòìÿê, äàäà ýÿòèðìÿê, äàäëàí-

äûðìàã. ßäâèééÿ õþðÿéè ëÿççÿòëÿíäèðèð. – Ôÿ-

ðÿùëÿ éåäèéè õþðÿéèí äÿ ëÿççÿòëÿíäèéèíè äóéàí

Íàçëûíûí, áàúûñû Òàìàì éàäûíà äöøìÿñèëÿ

ãÿëáè ãàðàëìûøäû. ß.ßáöëùÿñÿí.

ËßÇÇßÒËßÍÌß

“Ëÿççÿòëÿíìÿê”äÿí ô.èñ.

ËßÇÇßÒËßÍÌßÊ

ô. Äàùà ëÿççÿòëè îëìàã,

ëÿççÿòè, äàäû àðòìàã; äàäëàíìàã.

ËßÇÇßÒËÈ

ñèô.  1. Ëÿççÿò âåðÿí, äàäëû,

éåìÿëè, òàìû ýþçÿë. Ëÿççÿòëè õþðÿê. Ëÿççÿòëè

éåìÿêëÿð. – Ìÿøÿäè Èìàìÿëè ÷îõ ëÿççÿòëè ïëîâà

âÿ áàë ãàéüàíàüûíà áèçè ãîíàã åëÿäè.

Ú.Ìÿììÿäãóëóçàäÿ. Õþðÿêëÿð îëäóãúà ëÿòèô

âÿ ëÿççÿòëè èäè. Ì.Ñ.Îðäóáàäè. Áöòöí íàhàð

äÿñòýàhû ãûçûë ãàáëàðäà ýÿëäè; Ãûçûë ïèéàëÿ-

ëÿðäÿ ëÿççÿòëè ìåé âåðèëäè. Á.Âàùàáçàäÿ.

261

ËßÉßÍ×ß

ËßÇÇßÒËÈ

2. ìÿú. Õîøàýÿëÿí, õîø. Ñþçö ëÿççÿòëè, øèðèí-

äèëëè óøàãäûð óøàüûì; Íÿ ÿäÿá âàõòûäû, ãîé ñþé-

ñöí, óøàãäûð óøàüûì! Ì.ß.Ñàáèð. [ßùìÿä:]

Õåéð àà, åëÿ àäàì äåéèë, ëÿççÿòëè îüëàíäûð.

Í.Âÿçèðîâ.

3. ìÿú. Öðÿéÿéàòàí, çþâãâåðÿí, õîøàýÿëÿí;

õîøëàíûëàúàã, øèðèí. Âåð ïóëóíó äàäëû, ëÿççÿòëè

çàä àë! Ãîé áàáàëûí áîéóìà, ýåò àðâàä àë!

Ì.ß.Ñàáèð.  Ëÿççÿòëè õÿéàëàòäàí, áèð ñþç äÿ

îëñà, ßùìÿä éàäûíäà áèð øåé ñàõëàìàìûøäû.

Á.Òàëûáëû.

ËßÇÇßÒÑÈÇ

ñèô. Ëÿççÿòè îëìàéàí, äàäñûç,

äàäñûç-òàìñûç. Ëÿççÿòñèç éåìÿê. – È÷êè éûõìûø

áöòöí ÿñàáûí, ðÿíýè ñàðàëûá; Þìðö ñÿðõîøëóã

èëÿ áàäÿ ýåäèá ëÿççÿòñèç. À.Ñÿùùÿò.

ËßÇÇßÒÑÈÇËÈÊ

èñ. Ëÿççÿòè, äàäû îëìàéàí

øåéèí ùàë âÿ êåéôèééÿòè. Õþðÿê ëÿççÿòñèçëèéè

öçöíäÿí éåéèëìÿäè.

ËÛÜ

á à õ ëûããà. [Ôèðèäóí áÿé:] Ýþçöíÿ

äþíäöéöì, ôàéòîíó òÿðïÿäèá áþéðöíäÿí íÿ

òþâð èëèøäèðäèñÿ, òÿïÿñè öñòÿ ýåòäè ëûüûí è÷èíÿ,

öðÿéè ýåòäè. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

ËÛÜÀ

èñ. Ãàòû, ìÿò, ãÿëèç. [Ìèðçÿ] ýåúÿëÿð

ãàìûø ãÿëÿìè ìöðÿêêÿáèí ëûüàñûíà áàñûá,

éàâàø-éàâàø éàçàð, ëàêèí êÿëàìûíû êèìñÿéÿ

îõóìàç. ×ÿìÿíçÿìèíëè.

ËÛÜËÀÍÌÀ

“Ëûüëàíìàã”äàí ô.èñ.

ËÛÜËÀÍÌÀÃ

ô. Ëûü ùàëûíà ýÿëìÿê, ëûü îë-

ìàã. Éàüûøûí ñóéó ëûüëàíûá.

ËÛÜËÀØÌÀ

“Ëûüëàøìàã”äàí ô.èñ.

ËÛÜËÀØÌÀÃ

á à õ ëûüëàíìàã.

ËÛÃÃÀ

èñ. Éàüìóðäàí, ñóëó ãàðäàí éåðäÿ

ÿìÿëÿ ýÿëÿí äóðó ïàë÷ûã; áàòäàã, ëåùìÿ.

ËÛÃÃÛËÄÀÌÀ

“Ëûããûëäàìàã”äàí ô.èñ.

ËÛÃÃÛËÄÀÌÀÃ

ô. Ëûããûëòû èëÿ ãàéíàìàã

(ñàìîâàð, ÷àéíèê, ñó âÿ ñ.). ×àéíèê ëûããûëäàéûð.

ËÛÃÃÛËÄÀÒÌÀ

“Ëûããûëäàòìàã”äàí ô.èñ.

ËÛÃÃÛËÄÀÒÌÀÃ

ô. È÷ÿðèñèíäÿ ìàéå îëàí

ãàáû òÿðïÿäèá ëûããûëòû ñÿñè ÷ûõàðòìàã. Ñöä-

ãàáûíû ëûããûëäàòìàã.

ËÛÃÃÛËÒÛ

òÿãë. È÷ÿðèñèíäÿ ìàéå îëàí ãàáû

òÿðïÿòäèêäÿ ÷ûõàí ñÿñ, ëûããûëäàìà ñÿñè.

ËÛÐ×ÛËÄÀÌÀ

“Ëûð÷ûëäàìàã”äàí ô.èñ.

ËÛÐ×ÛËÄÀÌÀÃ

ô. Ëûð÷ûëòû ñÿñè âåðìÿê, ëûð-

÷ûëòû ñÿñè ÷ûõàðìàã.

ËÛÐ×ÛËÒÛ

òÿãë.  Ïàë÷ûüà, áàòäàüà âÿ á.

ãÿëèç øåéÿ áàòûá ÷ûõàí áèð øåéäÿí ùàñèë îëàí

ñÿñ.

ËÛÐÒ

ñèô. 1. ×îõ äÿéèá ñóëàíìûø. Ëûðò àð-

ìóä. Ëûðò ÿçýèë.

2. ìÿú. Ñöñò, ÿò êèìè áîø. Ëûðò îëìàã (ñöñò

îëìàã, ÿçýèíëÿøìÿê, ñöñòëÿøìÿê).

ËÛÐÒÃÀÐÛÍ

ñèô. äàí. Áþéöê âÿ ñàëëàã ãàðíû

îëàí. Ëûðòãàðûí àäàì.

ËÛÐÒËÛÃ

èñ. 1. Ëûðò øåéèí (àäàìûí) ùàëû.

2. ìÿú. Áîøëóã, ñöñòëöê, ÿçýèíëèê.

ËÛÐÒÌÀÚ

á à õ ëûããà.

ËÈÀÍÀ

[ôð.] áîò. Òðîïèê ìåøÿëÿðäÿ, Ãàô-

ãàç ìåøÿëÿðèíäÿ áèòÿí èðè ñàðìàøûã, áèòêè.

ËÈÁÀÑ

èñ. [ÿð.] 1. Ïàëòàð, ýåéèì. Ñÿôÿð ëè-

áàñû. Òîé ëèáàñû. Äÿðâèø ëèáàñû. Ùÿðáè ëèáàñ. –

Ïÿíáåéè-äàüè-úöíóí è÷ðÿ íèùàíäûð áÿäÿíèì;

Äèðè îëäóãúà, ëèáàñûì áóäóð, þëñÿì êÿôÿíèì.

Ôöçóëè. [Ìèðçÿ] äóðóá, ëèáàñûíû ýåéèíèá, ýåòäè

Çåéíàëûí äöêàíûíà. ß.Ùàãâåðäèéåâ.

2. ìÿú. Þðòöê ìÿíàñûíäà. Äÿðÿëÿð, òÿïÿëÿð

áîçóìòóë áèð ëèáàñ ýåéìèøäè. Ì.Ùöñåéí.

ËÈÁÀÑËÛ

ñèô. Ïàëòàðëû, ýåéèìëè. [Ãÿùðÿìàí:]

Ãàðà ëèáàñëû áèð êèøè ãàïûíûí ãûôûëûíû ñûíäûð-

ìàüà ìÿøüóë èäè. Ù.Íÿçÿðëè.

ËÈÁÀÑÑÛÇ

ñèô. âÿ çÿðô Ïàëòàðñûç. Íå÷ÿ âàõò-

äàí ñîíðà èøèí öñòö à÷ûëäû. Ùÿãèãÿòÿí áèð ñåéèä

ãûçû ùàìàí ýöíö ìÿøÿäèíèí åâèíÿ ëèáàññûç

ÿéëÿøèáìèø, î äà ìÿøÿäèíèí þç àðâàäû èìèø.

ß.Ùàãâåðäèéåâ.

ËÈÁÅÐÀË

[ëàò. ëèáåðàëèñ – àçàä] 1. Ëèáå-

ðàëèçì (1-úè ìÿíàäà) òÿðÿôäàðû.

2. Ëèáåðàë ïàðòèéàëàðäàí áèðèíèí öçâö.

3. ìÿú. äàí. Ëèáåðàëëûã ýþñòÿðÿí, çÿðÿðëè áèð

èøÿ êþìÿê åäÿí àäàì, áàðûøäûðûúû, ýöçÿøò÷è.

ËÈÁÅÐÀËÚÀÑÛÍÀ

ñèô.  âÿ çÿðô  Ëèáåðàëà

(2-úè ìÿíàäà) õàñ îëàí áèð òÿðçäÿ, ëèáåðàë

êèìè, ëèáåðàëëûã ýþñòÿðÿðÿê. Ëèáåðàëúàñûíà

ìöíàñèáÿò.

ËÈÁÅÐÀËÈÇÌ

[ëàò.] 1. Ôåîäàë òÿùêèì÷èëèê

äþâðöíäÿ âÿ áóðæóà èíãèëàáëàðû çàìàíû áóð-

æóàçèéà ö÷öí àçàäëûã òÿëÿá åäÿí, îíóí ñèéàñè

ùàêèìèééÿòè ãóðóëäóãäàí ñîíðà èñÿ ñîí äÿ-

ðÿúÿ ìöðòÿúå áèð ìàùèééÿò êÿñá åäÿí ñèéàñè

úÿðÿéàí.

2. êþùí. Àçàäôèêèðëèëèê.

3. ìÿú. äàí. Ëöçóìñóç éóìøàãëûã, ðÿùì-

äèëëèê, ìÿðùÿìÿò ýþñòÿðìÿ; ýöçÿøòÿ ýåòìÿ,

éóìøàãëûã ýþñòÿðÿðÿê çÿðÿðëè áèð èøÿ éîë âåð-

ìÿ. Èìòàùàí ñåññèéàñûíäà ùå÷ áèð ëèáåðàëèçìÿ

éîë âåðèëìÿìÿëèäèð.

ËÈÁÅÐÀËËÀØÌÀ

“Ëèáåðàëëàøìàã”äàí ô.èñ.

262

ËßÇÇßÒÑÈÇ

ËÈÁÅÐÀËËÀØÌÀ

ËÈÁÅÐÀËËÀØÌÀÃ

ô. 1. êþùí. Ëèáåðàë îë-

ìàã, ëèáåðàë áèð øÿêèë (ùàë) àëìàã; äåìîêðàò-

ëàøìàã, àçàäôèêèðëè îëìàã.

2. äàí. Ìþùêÿìëèéèíè, ñàáèòëèéèíè èòèðìÿê,

ëèáåðàëèçìÿ (3-úö ìÿíàäà) ãàïûëìàã.

ËÈÁÅÐÀËËÛÃ

á à õ ëèáåðàëèçì 3-úö ìÿ-

íàäà. 

Ëèáåðàëëûã ýþñòÿðìÿê – ëöçóìñóç

éåðÿ éóìøàãëûã (ðÿùìäèëëèê) ýþñòÿðìÿê, ïèñ

èøëÿðÿ ýþç éóììàãëà îíëàðà éîë âåðìÿê.

ËÈÁÅÐÒÈ

[èíý.] Èïÿê âÿ éà èïÿê ãàðûøûã

éóìøàã, ïàðûëòûëû ïàð÷à íþâö. Ëèáåðòè ÷àðøàá.

Ëèáåðòè êþéíÿê.

ËÈÁÈÄÎ

èñ. [ëàò.] 1. Ïñèõîàíàëèçèí ÿñàñ àí-

ëàéûøëàðûíäàí áèðè, øöóðñóç úèíñè ùÿâÿñ.

2. Ïñèõè åíåðýèéà.

ËÈÁÐ