§ gen injeneriyasì izertlew obektleri

32-§. KLETKA INJENERIYASÌ TIYKARÌNDA HAYWANLAR NÁSIL QUWÌWSHÌLÌǴÌN ÓZGERTTIRIW. GIBRIDOMA
Kletka hám gen injeneriyası jetiskenlikleri haywan porodaların jaqsılaw ushın da usınıs etilgen. Bul jónelistegi dáslepki biotexnologiyalardan biri joqarı xojalıq hám genetikalıq kórsetkishlerge iye bolǵan qaramal porodaları máyek kletkasınıń kóplep payda bolıwına erisiw edi. Sizge málim,sıyırlar bir jılda tek bir dana, bazıda 2 dana máyek kletka payda etedi. Sol sebepli porodalı qaramaldı tezlik penen kóbeyttiriw imkanı bolmaǵan. Kóp muǵdarda joqarı sapalı sút beriwshi qaramalǵa málim gormon inekciya qılınıp, kóplep máyek kletka alıwǵa erisildi. Bul máyek kletkalar jatırdan alınıp, jasalma tuqımlandırıladı hám payda bolǵan zigota xojalıq áhmiyeti kem, ápiwayı sıyır jatırına kiritiledi,

yaǵnıy implantaciya qılınadı. Nátiyjede ápiwayı ógey ana qaramaldan qımbat bahalı porodalı áwlád alınadı. Bul biotexnologiya biziń mámleketimizde de qollanıladı. AQShtıń dúnyaǵa belgili Monsanto kompaniyası gen injenerligi usılı menen ósiw gormonın (growc hormone) islep shıǵarıp, sıyırlarǵa inekciya qıldı hám sol jol menen sıyırlardan sawılatuǵın sút muǵdarın asırıwǵa eristi.

Zigota (tuqımlanǵan máyek kletka)ǵa hár qıylı genlerdi mikroinekciya qılıp, transgen tıshqan yaki balpaq tıshqan alıw kóplep laboratoriyalarda orınlanadı. Mámleketimizde akademik J.H. Hamidov basshılıǵında usı usıldı qollap, qoyan zigotasına ósiw gormonı kiritildi hám ádettegige qaraǵanda iri hám tez ósiwshi transgen qoyan alındı.

Haywanlardı klonlaw. Bir bakteriya kletkası bóliniwi nátiyjesinde payda bolǵan bakteriya koloniyasına klon dep ataladı. Ósimliklerdiń klonı bir kletkadan jasalma shárayatta kóbeyttirilip yaki vegetativ kóbeytiw usılı menen alınadı. Joqarı haywanlar vegetativ jol menen kóbeymesligi sebepli olardıń klonın alıw jaqın kúnlerge shekem mashqala bolıp keler edi. 1977-jılı J. Gyurdon tárepinen kletka injenerligin qollaw nátiyjesinde joqarı haywanlar klonların jaratıw biotexnologiyası islep shıǵıldı (73-súwret).

1997-jıl Shotlandiyanıń Roslin institutı

73.