“ Ijtimoiy fanlar

Seminar mashg’ulotlari 
298 
6. “Ommaviy madaniyat” o'z navbatida mafkuraviy, informatsion, iqtisodiy qadriyatlardan 
foydalangan xolda “ma'rifatparast”lik g'oyalari asosida o'ziga xos muomala va muloqot madaniyatini 
ham targ'ib qiladi. Buni biz bugungi kunda yoshlar orasida ko'rishishdagi “boshni boshqa 
suqishtirish”, imo-ishora, o'zaro muloqotning 
“kurakda turmaydigan so'zlar”ga tayanilishi 
orqali ko'rib guvohi bo'lmoqdamiz.
“Ommaviy madaniyat”ning asl maqsadi har 
kuyga 
solish 
mumkin 
bo'lgan 
olomonni 
shakllantirish bo'lgani bois, u ma'naviy oziq 
beradigan, 
badiiy 
yuksak, 
o'quvchini 
mushohadaga 
undab, 
tasavvur 
olamini 
kengayishiga xizmat qiladigan asarlarni yaqiniga 
yo'latmaydi. 
Shuning 
uchun 
“ommaviy 
madaniyat” namunalari badiiy-estetik qimmatga
ega emas. Ommaviy madaniyat xoh G'arb hox Sharq bo'lsin uning ma'naviy hayotiga sezilarli ta'sir 
ko'rsatmoqda. U yildan yilga inson shaxsiga, uning estetik tafakkuriga juda katta kuch bilan daxl 
qiluvchi hodisaga aylanib bormoqda. Bu ayniqsa, estetik tarbiyaning eng muhim vositasi bo'lgan 
san'at orqali jamoatchilikka ta'sir etmoqda. Bu hodisa san'atda behayo filmlar, shahvoniy romanlar, 
tuturuqsiz musiqalar ko'rinishida namoyon bo'lib, ularning asosida fahsh, zo'ravonlik, shafqatsizlik 
hamda zo'ravonlik kabi axloqiy illatlar yotishini bugungi kunda jamiyatimizning ziyoli qatlami 
tushunib yetmoqda. Bu borada XX-asrning 70 yillarida amerikalik bir qator sotsiologlar, faylasuflar, 
san'atshunoslar “ommaviy madaniyat”ning ijtimoiy taraqqiyotga, ayniqsa umumadaniy jarayonlarga 
ta'siri haqida bir qator tadqiqotlarni olib borgan edilar.
Xususan, sotsiolog CH.Reych o'zining “Gullayotgan Amerika” kitobida “Isyonkor yoshlar 
o'zlarining shaxsiy “madaniyat”larini yaratmoqdalarki, bu madaniyatning asosini kiyim, musiqa va 
narkotiklar tashkil etmoqda. Yosh “isyonkorlar” madaniyatning ijtimoiy taraqqiyot bilan bog'liq 
falsafiy, axloqiy, estetik ahamiyatidan hamda muomala va muloqot madaniyatidan yuz o'girgan 
xolda o'zlariga mos qadriyatlarni yaratmoqdalar va ularni himoya qilmoqdalar. Bu kabi
“yangi odam” uchun mazkur qadriyatning asosi – bu o'zini mavjud tizimdan tashqarida xis qilishga 
bo'lgan layoqatidir.”-, degan fikrni bayon etgan edi.

---