###### Kriptografiya haqida asosiy tushunchalar «Kriptografiya»

############ 21. Tarmoq tapalogiyasi
Kompyuter tарmоg‘i topologiyasi (yaxlitlash, qiyofalash, tuzilish) deganda tarmoq kompyuterlarini bir-biriga nisbatan fizik joylashtirish va ularni aloqa liniyalari bilan ulashi tushiniladi. Takidlash muhimki, topologiya tushunchasi eng avval lokal tarmoqlarga tegishli bo‘lib, ularda aloqalar tuzulishini oson ko‘rish mumkin. Global tarmoqlarda aloqalar tuzilishi foydalanuvchilardan odatda berkitilgan va unchalik muhim emas, chunki har bir aloqa seansi shaxsiy o‘zini yo‘li bilan bajarilishi mumkin.
Asbob – uskunalarga, ishlatiladigan kabel turiga, mumkin bo‘lgan va eng qulay almashuvni boshqaradigan usullariga, ishlash ishonchligiga, tarmoqlarni kengaytirish imkoniyatlariga topologiya talablarini belgilaydi. Garchi tarmoqdan foydalanuvchiga topologiyani tanlash tez – tez bo‘lmasa ham, asosiy topoloiyalarning xususiyatlari, ularning ustunliklari va kamchiliklarini bilishi kerak.
Tarmoqning uchta asosiy topologiyalari mavjud:
• shina (bus), bunda hamma kompyuterlar bir aloqa liniyasiga parallel ulanadi va har bir kompyuterdan axborot bir vaqtda hamma qolgan kompyuterlarga uzatiladi (1-rasm);
• yulduz (star), bunda bitta markaziy kompyuterga chetda qolgan kompyuterlar ulanadi, shu bilan birga har biri o‘zining alohida aloqa liniyalaridan foydalanadi (2-rasm);
• halqa (ring), bunda har bir kompyuter axborotni har doim faqat bitta zanjirda kelayotgan kompyuterga uzatadi, axborotni esa faqat zanjirdagi oldinda kelayotgan kompyuterdan oladi va bu zanjir “halqa” bo‘lib birlashgan

###### 22. Тармок хавфсизлиги заифликалари.

Eng ko’p xatoliklar foydalanuvchilar operatorlar yoki shu tizimga xizmat ko’rsatuvchi tizim adminstratorlari tomonidan yo’l qo’yiladi bunday xatoliklar to’g’ridan to’g’ri hujumga olib kelishi m-n.Ba’zida esahakkerlar foydalanishi m-n bo’lgan zaif joylar ta’sir qiladi.

Xavfsizlik siyosatini qurish u-n avvalo tashkilotning kompyuter muhiti uchrashi m-n bo’lgan risklari baholanishi lozim va shunga mos harakatlar amalga oshirilishi shart.
Simsiz tarmoqlardagi radio to’lqinlarini kerakli qurilmalar yordamida ushlab olish oson.Simsiz tarmoqlar harakatida m-n bo’lgan ko’p sonli hujumlar uchun zaifliklarni paydo bo’lisihiga olib keladi.
Simli va simsiz tarmoqlarning asosiy farqi kompyuterlar o’rtasidagi nazorat qilinmaydigan sohaning farqidadir.
Lokal tarmoqda simsiz murojaat bo’lganda xavfsizlikka tahdidlar ancha oshadi.