• Основные стратегические варианты

Segmentasiya va differensiasiya
tushunchalarini adashtirib yubormaslik 
kerak. Differensiasiya ikki xil darajadagi xilma-xil tovarlarga tayanuvchi: bir xil 
turdagi tovarlar bo‘yicha raqobatchilar o‘rtasida va bir ishlab chiqaruvchining turli 

---

64 
segmentlarga 
mo‘ljallangan tovarlari o‘rtasidagi tafovutlarni anglatuvchi 
tushunchadir. 
Chemberlen o‘zining monopolistik raqobat haqidagi klassik asarida 
differensiasiyaga quyidagicha ta’rif bergan:
“Agar bir sotuvchining tovarlarini (yoki xizmatlarini) boshqa sotuvchining 
tovarlaridan (yoki xizmatlaridan) farqlash uchun qandaydir ahamiyatli asos mavjud 
bo‘lsa, bu tovarlar sinfi differensiyalangan hisoblanadi. Bunday asos xaridorlar uchun 
qandaydir ahamiyat kasb etar ekan, u real yoki mavhum bo‘lishi mumkin va u bir 
tovarning boshqasidan ustun tomonlarini ko‘rsatishga olib keladi”. 
Shunday qilib, agar iste’molchilar tovarlarni turlicha deb o‘ylasalar, ya’ni o‘z 
muammolarining echimlarini turlicha deb tasavvur qilsalar, bu tovarlar 
differensiasiyalangan bo‘ladi. 
Differensiasiya - tovarlarning xilma-xilligiga asoslangan bo‘lsa, segmentasiya 
esa bozorni tashkil qiluvchi potensial xaridorlarning ehtiyojlariga asoslangan. 
Iste’molchilarning bir jinsli emasligi aniqlanishi tufayli firmalar o‘zlarining har bir 
segmentdagi takliflarini yangilashga majbur bo‘ladilar. Odatda segmentasiya bozorni 
bo‘laklarga ajratish deb qaraladi. 
Shunday qilib, differensiasiya - takliflar xilma-xilligini yoritib beruvchi, 
segmentlash talablar xilma-xilligini yoritib beruvchi konsepsiyadir. 
Mikrosegmentlash to‘rt asosiy bosqichdan iboratdir: 
-segmentlovchi tahlil: tovar bozorlarini tovarning fazilatlari nuqtai nazaridan 
bir jinsli va boshqa segmentlardan farq qiluvchi segmentlarga ajratish; 
-maqsadli segmentlarni tanlash: firmaning vazifalari va uning maxsus 
imkoniyatdan kelib chiqqan holda bir yoki bir necha maqsadli segmentlarni tanlab 
olish; 
-pozitsiyalashtirishni tanlash: har bir maqsadli segmentda potensial 
iste’molchilarning istaklarini va raqobatchilar egallab turgan pozitsiyalarni hisobga 
olgan holda ma’lum bir pozitsiyani tanlash; 
-maqsadli marketing dasturi: maqsadli segmentlarning tavsifnomalariga 
moslashtirilgan marketing dasturini ishlab chiqish. 

---

65 
Vaziyat tahlili mavjud strategiyalarni tahrir qilishda, xuddi shuningdek, yangi 
strategiyalar ishlab chiqishda zarurdir. 
Marketing strategiyasini amalga oshirishning birinchi bosqichi, ya’ni vaziyat 
tahlili 
bozor 
imkoniyatlarini 
aniqlashga, 
bozor 
segmentini 
aniqlashga, 
kompaniyaning kuchli va zaif tomonlarini belgilashga imkon beradi. Bozor 
tahlilining natijalari marketing strategiyasini ishlab chiqish uchun asos bo‘lib xizmat 
qiladi. 
Iste’mol tovarlari bozori uchun birinchi bosqichda tovar bozorlarini quyidagi 
usullar yordamida segmentlarga ajratish mumkin: 
-iste’molchilarning ijtimoiy-demografik tavsifnomalari asosida (ijtimoiy-
demografik segmentlash); 
-potensial iste’molchilarning tovardan qidirayotgan foydalari asosida (foydalar 
bo‘yicha segmentlash); 
-faollik, manfaatlar va hayot tarzi asosida (ijtimoiy-madaniy segmentlash); 
-xarid paytidagi xulq-atvor tavsifnomalari asosida (xulq-atvorga ko‘ra 
segmentlash). 
Bu segmentlash usullarining har biri o‘zining ijobiy va salbiy tomonlariga ega 
bo‘lib, ular quyida ko‘rib chiqiladi.