• Основные стратегические варианты

Ijtimoiy-demografik segmentlash -
segmentlashning bilvosita usuli bo‘lib, 
iste’molchilar qidirayotgan ustunlikdagi farqlarni aynan ijtimoiy-demografik 
tafovutlar belgilaydi.
Erkak va ayollarning kiyim-kechak, bosh kiyimlar, kosmetika, zargarlik 
buyumlari kabi tovarlarga bo‘lgan ehtiyojlari turlichadir, xuddi shunday tafovutni 
yoshlar va keksalar, daromadi yuqori va past bo‘lgan tabaqalar, shahar va qishloq 
aholisi o‘rtasida ham kuzatish mumkin. SHu tariqa, ijtimoiy-demografik mezonlar 
ehtiyojlarning indikatori sifati foydalaniladi. 
Ijtimoiy-demografik segmentlashda eng ko‘p qo‘llaniladigan ko‘rsatkichlar 
iste’molchining yashash joyi, jinsi, yoshi, daromadi, ijtimoiy sinfi kabi rivojlangan 
mamlakatlarda olish oson bo‘lgan ma’lumotlardir. Amalda ijtimoiy-demografik 
segmentlash bir paytning o‘zida ikki yoki uchta ko‘rsatkichga tayanadi. 

---

66 
Ijtimoiy-demografik segmentlashning foydaliligi.
Bu usulda ijtimoiy-
demografik ko‘rsatkichlarni o‘lchash osonligi tufayli undan ko‘proq foydalaniladi. 
Sanoati rivojlangan barcha mamlakatlarda iqtisodiy va ijtimoiy axborotlarni statistika 
institutlari, ijtimoiy sug‘urta kopmaniyalari kabi rasmiy manbalardan bevosita olish 
mumkin. 
So‘nggi yillarda rivojlangan mamlakatlarda jiddiy ijtimoiy-demografik 
o‘zgarishlar yuz berdi. Ular ichida quyidagilarni ko‘rsatib o‘tish mumkin: tug‘ilish 
kamaydi; o‘rtacha umr uzaydi; ishlovchi ayollar soni ko‘paydi; oila qurish kechika 
boshladi; ajralishlar soni ko‘paydi; to‘liq bo‘lmagan oilalar soni ko‘paydi. 
Bu o‘zgarishlar turmush tarziga va iste’mol shakllariga bevosita ta’sir 
ko‘rsatadi. Ular bozorda yangi segmentlar yaratadi va ayni paytda mavjud 
segmentlardagi talablarni ham o‘zgartiradi. Masalan: 
-bank xizmatlari, faol xordiq chiqarish, tibbiy xizmat ko‘rsatishga nisbatan 
keksa yoshdagilar (65 yoshdan katta) segmenti; 
-to‘liq bo‘lmagan oilalar segmenti: bo‘ydoqlar, ajrashganlar, bevalar; 
-xarid qobiliyati yuqori, ammo bo‘sh vaqti cheklangan va ikki kishi 
ishlaydigan oilalar segmenti; 
-vaqtni tejashga yordam beradigan barcha tovar va xizmatlarga (mikroto‘lqinli 
pechlar, oziq-ovqat yarim fabrikatlari, tez xizmat ko‘rsatish restoranlari) katta e’tibor 
beradigan ishlovchi ayollar segmenti. 
Ijtimoiy-demografik ma’lumotlardan foydalanishdagi asosiy yo‘nalishlar 
quyidagilardan iborat: 
-segment yoki bozorning ijtimoiy-demografik yo‘nalishini aniqlash; 
-tanlangan ijtimoiy-demografik guruhga ta’sir ko‘rsatish ehtimoli katta bo‘lgan 
kommunikasiya vositalarini tanlash; 
- yangi tovarning potensial xaridorlarini aniqlash; 
- xaridorlar soniga qarab bozorni miqdoriy baholash.