• Основные стратегические варианты

BOZOR 
4.1-rasm. Korxonaning bozordagi o‘z holatini o‘rganish uslublari
Umumiy marketing bosimi cheksizlikka intilganda talab o‘zining Q
m
maksimal 
darajasiga etadi. Birlamchi talabning ushbu maksimal darajasi bozorning joriy 
salohiyati tushunchasiga to‘g‘ri keladi. 
Birlamchi (global) talab darajasiga faqat bozorda faoliyat ko‘rsatayotgan 
firmalarning marketing bosimi emas, muhitning ijtimoiy-iqtisodiy omillari ham ta’sir 
qiladi. Muhit omillarining o‘zgarishi reaksiya egri chizig‘ining 4.2-a rasmdagidek 
vertikal siljishiga olib keladi. SHu tufayli egri chiziq bo‘ylab harakatlanish bilan shu 
egri chiziqning o‘zining siljishini farqlay olish zarur. Raqobatchilar reaksiya 
funksiyasining siljishiga hech qanday ta’sir ko‘rsatmaydilar, bu siljish faqatgina 
tashqi iqtisodiy muhitning holati bilan, masalan iqtisodiy sekinlashish yoki 
yuksalishlar bilan belgilanadi. 
Birlamchi talab reaksiya funksiyasi sifatida.
Bozor salohiyati talabning 
ma’lum bir vaqt oralig‘idagi eng yuqori ko‘rsatkichiga mos keladi. Tarmoqdagi 
birlamchi talab bilan umumiy marketing faoliyati (o‘zgarmas makromuhit sharoiti 
uchun) o‘rtasidagi munosabat quyidagi 4.2- b rasmda ko‘rsatilgan. Agar vertikal o‘q 

---

77 
bo‘ylab birlamchi talab va gorizontal o‘q bo‘ylab umumiy marketing faoliyati 
qo‘yilsa, javob funksiyasi «S» shaklida bo‘ladi. 
Demak, marketing bosimi bir xilda bo‘lganda ham birlamchi talab iqtisodiyot 
taraqqiy etgan davrda yuqori va iqtisodiyot susaygan davrda past bo‘ladi. Birlamchi 
talabni E(Q) kerakli darajada ushlab turish uchun taraqqiyot davridan turg‘unlik 
davriga o‘tilganda marketing xarajatlari M
1
dan M
2
- gacha ko‘payishi kerak (4.2-
rasmga qarang). 
Jami
marketi ng 
bosi mi
M