Guruhlash bir yoki bir necha belgilar asosida
tuzilishi mumkin. Bir belgi
asosida tuzilgan guruhlash
oddiy yoki bir o’lchamli, ikki va undan ortiq belgilar
asosida qurilgan guruhlash murakkab yoki ko’p
o’lchamli guruhlash deb ataladi. Bir omil belgi asosida
tuzilgan analitik guruhlash o’rganilayotgan
omil bilan
natijaviy belgi orasidagi bog’lanishni aks ettirsa ham,
ammo bu bog’lanish
sof holda yuzaga chiqmaydi,
chunki omilning o’zi boshqa omillar ta’siri ostida
shakllanadi va shu sababli natijaviy belgi o’zgaruvchanligi
bevosita
o’rganilayotgan omil ta’siridan tashqari yana yot «shovqun» ga ham bog’liqdir.
Statistik guruhlashning yuqoridagi turlari dastlabki har bir ob’ektga tegishli
ma’lumotlar asosida amalga oshiriladi. SHuning uchun birlamchi guruhlash deb
yuritiladi. Lekin bunday birlamchi guruhlashlar
bilan bir qatorda ularning
natijalarini qayta ishlash yo’li bilan tuziladigan ikkilamchi guruhlash ham
mavjuddir. Bu usulga odatda birlamchi guruhlash
natijalari maqsadga muvofiq
bo’lmasa, yoki ularni taqqoslash maqsadiga moslashtirish zarurati tug’ilganda
murojaat qilinadi. Ikkilamchi guruhlash ikki yo’l bilan amalga oshiriladi.:
1. birlamchi guruhlar oraliqlarini ixchamlashtirib maqsadga
muvofiqlashtirish;
2. umumiy yig’indiga nisbatan ayrim guruhlarning salmog’ini
ixtisoslashtirish.
Oddiy yoki bir
o’lchamli guruhlash
bir belgi asosida,
murakkab yoki ko’p
o’lchamli guruhlash
ikki va undan ortiq
belgilar asosida tuzi-
ladi.
