0-Zamonaviy kompyuterlarning arxi(6-22). docx

4. Asosiy xotira haqida asosiy tushunchalar

Asosiy  xotira - kompyuteming  dasturlar  va  ma’lumotlami  saqlash  uchun

mojllangan  komponentidir.  Xotira  ma’lum  bir  uzunlikka  ega  bo‘lgan  axborotlarni

saqlovchi yacheykalardan iborat bo‘ladi.  Hozirgi  kompyuterlarning  xotirasi 8-bitli,

ya’ni  bir baytli  yacheykalardan  iborat  bo‘lib,  xotiraga  ana  shu  baytlarning adreslari

orqali murojaat qilinadi. Baytlarni guruhlarga birlashtirilib so‘zlar (rus tilida - слово)

hosil  qilinadi.  1,  2,  4  va  8  baytli,  ya’ni 8,  16,  32  va  64-bitli yoki razryadli  so‘z

uzunliklariga ega kompyuterlar mavjud.

---

11

1.2-rasm. 8-razryadli so‘z uzunligiga ega 64 Kbaytli asosiy xotira.

1.3-rasm. 32-razryadga so‘z uzunligiga ega, baytlari to‘g‘ri tartibda

joylashtirilgan 4 Gbaytli asosiy xotira.

Ushbu  asosiy  xotirada  yacheykalar  adreslarining  qiymati 0000 dan FFFF

gacha  o‘zgarishi  mumkin.  Asosiy  rasmda  esa  baytlar  to‘g‘ri  tartibda  joylashtirilgan

xotira  chizmasi  keltirilgan.  Bu  xildagi  xotira baytlar  to‘g‘ri  tartibda  joylashtirilgan

xotira  deb  ataladi  (rus  tilida - прямой порядок следования байтов) va  u  SPARC

---

12

oilasiga mansub protsessorlarga ega bo'lgan serverlarda ishlatiladi.

Buyruqlarni xotiradan o‘qish misolida, xotiraga murojaat qilish qanday amalga

oshirilishini  ko‘rib  chiqamiz. 2.3-rasmda  asosiy  xotiraga  murojaat  qilish  jarayoni

ko‘rsatilgan.

Protsessorning IP  (Instruction  Pointer) yoki PC  (Program  Counter) deb

nomlanuvchi  registri,  tartib  bo‘yicha  bajarilishi  kerak  bo‘lgan  buyruq  adresini

ko‘rsatish  uchun  ishlatiladi.  Ushbu  registr  buyruqlar  sanagichi  yoki  buyruqlar

ko‘rsatgichi deb nomlanadi. PC registrida yozilgan adres, ya’ni navbatdagi bajarilishi

kerak  bo‘lgan buyruqning  adresi,  protsessorning  adres  shinasi  yordamida  asosiy

xotira  bilan  bog‘lanuvchi  porti - adres  registri orqali  xotiraning,  xotira  adresi

registriga  uzatiladi.  Shundan  so‘ng  xotiraning  ma’lumotlar  registriga  ushbu  adres

bo‘yicha  yozilgan  ma’lumot  chiqariladi.  Bu  ma’lumot,  ma’lumotlar  shinasi  orqali

protsessorning registrlaridan biriga, masalan akkumulyatorga, ya’ni A registriga kelib

tushadi.

1.4-rasm: Asosiy xotiraga murojaat qilish jarayoni.

Zamonaviy kompyuterlarda asosiy  xotiraga  murojaat qilishning  ikki  xil  rejimi

mavjud (2.4-rasm):

1. Real  rejim - 1  Mbayt  gacha  bo‘lgan asosiy  xotira  uchun,  bu  rejim

kompyuter MS DOS operatsion tizimida  ishlagan  paytida qo‘llanilagan. Hozirda bu,

MS DOS operatsion tizimini emulyatsiya qilishda ishlatiladi.

---

13

1.5-rasm. Real va himoyalangan rejimlarda asosiy xotiraning tuzilishi.

2. Himoyalangan rejim - xotira  hajmi 1  Mbaytdan  ko‘p bo‘lgan  holda ,  ya’ni

bu  kompyuterlar  Windows  operatsion  tizimida  ishlay  boshlagandan  buyon

qo'llanilgan rejim hisoblanadi.

Real  rejimda  xotiraga  murojaat  qilish segmentlarga murojaat  qilish  orqali,

himoyalangan rejimda esa, sahifalarga murojaat qilish orqali amalga oshiriladi. Bitta

segmentning hajmi - 64 Kbayt, sahifaning hajmi esa - 4 Kbaytga ega bo‘ladi.