Yarimstatik malumotlar tuzilmasi

Yarimstatik malumotlar tuzilmasi
Yarimstatik malumotlar tuzilmasini quyidagicha tavsiflash mumkin:
o‘zgaruvchan uzunlikka ega va uni o‘zgartiruvchi oddiy funksiyalariga ega;
tuzilmaning uzunligini o‘zgartirish malum bir chegarada, yani qandaydir bir maksimal qiymatdan oshmagan holda amalga oshirilishi mumkin;
Agar yarimstatik tuzilmani mantiqiy jihatdan qaraydigan bo‘lsak, u holda chiziqli ro‘yhat munosabati bilan bog‘langan malumotlar ketma-ketligi tushuniladi. Xotirada yarimstatik malumotlar tuzilmasini fizik jihatdan tasvirlaydigan bo‘lsak, bu xotirada slotlarning oddiy ketma-ketligidir, yani har bir element xotirada navbatdagi slotlarda joylashadi. Yarimstatik MTni fizik tasvirlashning yana bir ko‘rinishi bir tomonlama bog‘langan ro‘yhat (zanjir) ko‘rinishida ifodalash mumkin, yani bunda har bir navbatdagi elementning adresi joriy elementda ko‘rsatiladi. Bunday tasvirlashda tuzilmaning uzunligiga cheklanish unchalik qattiq qo‘yilmaydi. Bunday tuzilmalarga navbat, stek, dek va satrlar kiradi.
Navbat
Navbat bu FIFO (First In - First Out - "birinchi kelgan birinchi ketadi"), shunday o‘zgaruvchan uzunlikdagi ketma-ketlik, ro‘yhatki, unda tuzilmaga elementlar faqat bir tomondan, yani navbatning oxiridan qo‘shiladi va elementlarni tuzilmadan chiqarish boshqa tomondan, yani navbat boshidan amalga oshiriladi. Navbat ustida bajariladigan asosiy amallar
yangi elementni qo‘shish,
elementni chiqarib tashlash,
uzunligini aniqlash,
navbatni tozalash.
Navbatni statik xotirada vektor ko‘rinishida ifodalashda 2 ta parametr, yani navbat boshini (navbatning 1-elementini) va oxirini (navbatning oxirgi elementini) ko‘rsatuvchi ko‘rsatkichlar olinadi
Navbat tuzilmasi
Navbatga yangi element kiritilayotganda navbat oxiri ko‘rsatkichi ko‘rsatayotgan adresga yoziladi va shundan keyin navbat oxiri ko‘rsatkichi bittaga oshiriladi. Navbatdan elementni o‘chirishda navbat boshi ko‘rsatkichi ko‘rsatayotgan adresdagi element o‘chiriladi va shundan keyin bu ko‘rsatkichning qiymati bittaga oshiriladi. Navbatga elementlar kiritilganda navbat oxiri ko‘rsatkichi shu navbat uchun ajratilgan xotira sohasining oxiriga yetib qoladi. Bunda navbat to‘lgan hisoblanadi.
Agar navbatdan elementlar o‘chiriladigan bo‘lsa, navbat boshida bo‘sh joy ajratiladi. Vaholanki, navbat oxiri ko‘rsatkichi chegaraga yetib qolganligi sababli, navbatga yangi element kiritib bo‘lmaydi. Shu sababli navbatda har safar element o‘chirilganda qolgan barcha elementlar bitta oldinga surilishi kerak bo‘ladi. Natijada navbat oxirida bo‘sh joy ochiladi. Bu holatda navbat boshi ko‘rsatkichiga xojat qolmaydi. Lekin shuni aytish kerakki, bu yondashuv bir muncha noqulay hisoblanadi. Shuning uchun har safar elementlarni surib o‘tirmaslik uchun navbatni halqasimon shaklda tashkil etamiz. Yani bunda xotirada navbat sohasining oxiriga yetib borilganda navbat boshiga o‘tib ketiladi. Ushbu holatda navbat boshi va oxiri ko‘rsatkichlari xotiradagi navbat sohasining boshini ko‘rsatadi. Bu ikkala ko‘rsatkichlarning tengligi navbatning bo‘shligini anglatadi. Halqasimon navbatda element qo‘shish amali o‘chirish amalidan ko‘proq bajarilsa, navbat oxiri ko‘rsatkichi navbat boshi ko‘rsatkichiga yetib oladi. Bu holat navbat to‘laligini anglatadi. Halqasimon navbatda elementni o‘chirish ikkala ko‘rsatkich ko‘rsatayotgan bitta adresda amalga oshiriladi. Bunday navbatning uzunligi boshi va oxiri ko‘rsatkichlari farqi bilan aniqlanadi.
Steklar

Stek bu LIFO (Last In - First Out - "oxirgi kelgan birinchi ketadi"), shunday o‘zgaruvchan uzunlikdagi ketma-ketlik, ro‘yhatki, unda tuzilmaga elementlarni kiritish va chiqarish amallari bir tomondan, yani stek uchidan amalga oshiriladi. Stek ustida bajariladigan asosiy amallar:

yangi elementni qo‘shish;
elementni o‘chirish;
stek elementlar sonini aniqlash;
stekni tozalash.
Stekni statik xotirada vektor ko‘rinishida ifodalashda stek uzunligini ko‘rsatuvchi ko‘rsatkich ishlatiladi. Bu ko‘rsatkich stekdagi 1-bo‘sh joyni ko‘rsatadi. Dastlab hali stek bo‘shligida bu ko‘rsatkich R=0 bo‘ladi. Quyidagi rasmda stekda 6 ta element mavjudligi uchun R=7 bo‘ladi
Stek tuzilmasi
Stekka yangi element kiritilayotganda stek ko‘rsatkichi (R) ko‘rsatayotgan adresga yoziladi va shundan keyin bu ko‘rsatkich bittaga oshiriladi. Stekdan elementni o‘chirishda ko‘rsatkichning qiymati bittaga kamaytiriladi va shu adresdagi element o‘chiriladi. Stekni tozalash amalini bajarish uchun stek ko‘rsatkichi R ga stek uchun ajratilgan xotira sohasining boshlangich adresi qiymati beriladi. R stekdagi elementlar sonini bildiradi.
C++ tilida stekni statik ko‘rinishda, yani bir o‘lchamli massiv ko‘rinishida amalga oshirishga misol:
Masalaning qo‘yilishi: Elementlari butun sonlardan iborat stekning juft qiymatli elementlari o‘chirilsin. Aytaylik, stek uchun 10 ta joy ajratilgan bo‘lsin, bunda dastlab stek bo‘shligi sababli R=0 bo‘ladi. Stekga yangi element qo‘shish va chiqarish, stek bo‘shligini va to‘laligini tekshirish funksiyalaridan foydalanib shu masalani yechamiz.
. Quyida keltirilgan vazifani bajaruvchi dasturni tuzing. Stek o’lchami 5 ga teng. Unga 3 ta element kiritilganda top ko’rsatkich qiymati nechaga teng bo’ladi.