Ma’ruza. Yarimstatik ma’lumotlar tuzilamasi. Navbat, stek va dek

13-14-ma’ruza.
Yarimstatik ma’lumotlar tuzilamasi. Navbat, stek va dek.
Reja.

1. 
   Yarimstatik ma’lumotlar tuzilmalari.
   
2. 
   Stek tuzilmasi va uni dasturda amalga oshirish, ustida amal bajarish
   
3. 
   Navbat tuzilmasi va dasturda ifodalanishi, ustida amal bajarilishi
   
4. 
   Deklar. Ustida amal bajarish
   

Kalit so’zlar: navbat, stek, dek, yarimstatik tuzilmalar.
Yarimstatik ma’lumotlar tuzilmalari
Yarimstatik ma’lumotlar tuzilmalari deb nomlangan shunaqa tuzilmalar borki, ular ba’zi bir xususiyatlari bilan statik tuzilmalarga, ba’zi bir xususiyatlari bilan dinamik tuzilmalarga o’xshagan bo’ladi. Ya’ni dastur bajarilishi mobaynida tuzilma uzunligining o’zgaruvchanligi dinamiklik xususiyati bo’lsa, elementlari xotirada ketma-ket joylashishi statik tuzilmalarga o’ xshash bo’ladi. Yarimstatik ma’ lumotlar tuzilmasi bir xil toifadagi elementlar ketma-ketligi hisoblanadi va unga

• 
  Steklar
  
• 
  Navbatlar
  
• 
  Deklar
  

kiradi. Deyarli barcha zamonaviy dasturlash tillarida yuqorida keltirilgan tuzilmalat bilan ishlash uchun kutubxonalar mavjud. Va ular konteyner ko’rinishida realizatsiya qilingan. Shuni aytib o’tish kerakki, bu yarimstatik tuzilmalarni dasturda statik tuzilma ko’rinishida xam va dinamik tuzilma ko’rinishida xam ifodalash mumkin, faqat yarimstatiklik shartlarini buzmagan holda, ya’ni bu tuzilmalarning barchasida ixtiyoriy elementlarga tashqaridan murojaat qilib bo’lmaydi.
Steklar
Stek - chiziqli ma’lumotlar tuzilmasi bo’lib, ma’lumotlarni kiritish va chiqarish uning bir tomonidan amalga oshiriladi. Bunday stek kafeteriyadagi tarelkalar to’plamini eslatadi. Yangi elementlar stekning uchiga qo’yiladi va yuqori qismidan olinadi. Oxirgi qo’yilgan element stek uchidan birinchi bo’lib olinadi. Shu sababli, stek LIFO (last in first out) tuzilishidagi ma’lumotlar tuzilmasi bo’ladi, ya’ni, “oxirgi kelgan birinchi ketadi” prinsipi bo’ yicha ishlaydi.
Stek o’lchami cheklangan bo’lsa, elementni stekka qo’yilishi stekda kamida bitta elementga joy bo’lgan holdagina amalga oshiriladi. Shuning uchun stek ustida amal bajarishdan oldin stek holatini tekshirish lozim bo’ladi,ya’ni

• 
  Stekka element kiritilishidan oldin joy borligini tekshirish;
  
• 
  Stekdan elementni o’chirishdan oldin element borligini tekshirish.
  

Steklar bilan ishlash uchun C++ tilida tayyor kutubxona mavjud bo’lib, unga dastur boshida #include deb murojaat qilish kerak. Dasturda stek e’lon qilish uchun quyidagicha yozish kerak.
Stack <toifa> stek_nomi;
Misol uchun,
Stack stek1;
Stekda quyidagi amallar o’rinli:

•