1- dars. Masalalarni kompyuterda yechish bosqichlari mavzusiga

Qadam
Ko„rsatma
Natija
0 
– 
0 
1 
5 ni qo‗sh 
5 
2 
5 ni qo‗sh 
10 
3 
5 ni qo‗sh 
15 
4 
5 ni qo‗sh * 
20 
5 
3 ni ayir 
17 
6 
3 ni ayir 
14 
7 
3 ni ayir 
11
Qadam 
Ko‗rsatma 
Nati 
ja 
Ko‗rsatma 
Nati 
ja 
Ko‗rsatma 
Natija 
0 
– 
0 
– 
0 
– 
0 
1 
1 ni qo‗sh 
1 
1 ni qo‗sh 
1 
1 ni qo‗sh 
1 
2 
2 ga ko‗paytir 
2 
1 ni qo‗sh 
2 
2 ga ko‗paytir 
2 
3 
2 ga ko‗paytir 
4 
2 ga ko‗paytir 
4 
2 ga ko‗paytir 
4 
4 
2 ga ko‗paytir 
8 
2 ga ko‗paytir 
8 
1 ni qo‗sh 
5 
5 
2 ga ko‗paytir 
16 
2 ga ko‗paytir 
16 
2 ga ko‗paytir 
10 
6 
1 ni qo‗sh 
17 
1 ni qo‗sh 
17 
2 ga 
ko‗paytir 
; is 
7 
– 
– 
– 
– 
1 ni qo‗sh 
i6 
8 
– 
– 
– 
– 
1 ni qo‗sh 
17 

---

M-2. Quyidagi masalalar algoritmlarini blok-sxema yordamida tuzing. 
A, Radiusi 
R
ga teng aylana ichiga chizilgan kvadratning tomonini to
pish algoritmini tuzing.
B.
Uchta tanga berilgan. Ulardan biri soxta va og‗ir. Tortish uchun ik- ki pallali tarozi o‗lchov 
toshlarisiz berilgan. Soxta tangani aniqlash algoritmini tuzing. 
Izoh: Joyni iqtisod etish uchun mazkur qollanmada barcha blok sxemadagi kiritilsin so„zi o„rniga 
(

biror beigi); chop etilsin so„zi o„rniga (biror beigi 

) kabi belgilashni qo „llashni lozim topildi. 
Avval tangalarni A, B, D kabi nomlaymiz. 
1) 
Agar A va В tangalar taroziga qo‗y 
Uganda og‗irligi teng bo‗lsa, u holda D tanga 
soxta. 
2) 
Aks holda A va В tan- galardan og‗ir 
tomondagi tanga soxta bo‗ladi. 
D. Uchta tanga berilgan. Ulardan biri soxta va faqat og‗irligi bilan farqlanadi (aniq og‗ir yoki yengilligi 
ham ma'lum emas). Tortish uchun ikki pallali tarozi oMchov toshlarisiz berilgan. Eng kam tortish 
yordamida soxta tangani 5miqlash algoritmini tuzing. 
Avval tangalarni A, B, D kabi nomlaymiz. 
1) Agar 
A 
va 
В 
tangalar 
taroziga 
qo‗yilgandaog‗irligi teng bo‗lsa, u holda D tanga 
soxta. 
2) Agar A va D tangalar taroziga qo‗yilganda 
og‗irligi teng bo‗lsa, u holda В tanga soxta. 
3) Aks holda A tanga soxta. Demak, soxta 
tangani ikki marta tortishda aniqlash mumkin. 
9- dars. Algoritmning asosiy turlari mavzusiga 
M-l. Uchta sondan kattasini (UKT) aniqlab beruvchi algoritm tuzing. 
A sonni kattasi deb olamiz. Katta sonni keyingi 
sonlar bilan birinketin taqqoslaytniz va agar 
keyingi son katta bo‗Isa, keying sonni kattasi deb 
olamiz: 
1)
 
boshlansin; 
2)
 
A, B, D sonlar qiymati aniqlansin; 
3)
 
A soni max deb olinsin; 
4)
 
Agar max .soni В sondan kichik bo‗Isa В son 
max deb olinsin;. 
5)
 
Agar max soni D sondan kichik bo‗Isa D son 

---

max deb olinsin; 
6)
 
javob sifatida max yozilsin; 
7)
 
tugallansin.
M-2. Quyidagi algoritmlar qanday algoritm turiga misol bo‗lishini va natijasini aniqlang: 
a:=3; x:=2*a+a*a. a=?, x=? 
Chiziqli algoritm; a=3, x=2*3+3*3=6+9=15 
b) x:=l; x:=x+ll, x:=x*x- 4. x=? 
Chiziqli algoritm; x=l; x=l+ll=12; x=12*13- 4=144-4=140 
d) a:=15; b:=a; a:=a-b. a=?, b=? 
Chiziqli algoritm; b=15; a=15-15=0 
f) 1) x:=l; 
2) agar x > 2 bo‗lsa, u holda x:=x+l 1 va 4- bandga o‗tilsin, 
aks holda 3-bandga o‗tilsin; 
3) x:=x*x-4; 
4) natija x yozilsin; 
5) tugallansin. 
Tarmoqlanuvchi algoritm. x=l ; 
x (=1)>2 shart bajarilmaydi, shuning 
uhun x=x*x-4=1*1-4=1-4=-3 
Javob: x=-3 
g) 1) a:=15; 
2) b:= a; 
3) agar a > b bo‗lsa, u holda a:=a-b va 5- 
bandga o‗tilsin, aks holda 4-bandga o‗tilsin; 
4) a:=a+b; 
5) natija a, b yozilsin; 
6) tugallansin. 
Tarmoqlitnuvchl iil|i,or'itni. 
a-15; 
b=a (=15); 
a (=15)>b ( 1 5 ) shnrt bu- 
jarilmaydi, shuning uchun 
a=a+b = 15+15= 30 
Javob: a=30; b=15 
M-3. Berilgan sonni ishorasini aniqlovchi algoritmni blok-sxema yordamida tuzing. 
e) 1) a:=3; 
2) agar a>2 bo‗lsa, u holda x:=2*a+a*a va 
4-bandga o‗tilsin, aks holda 3-bandga o‗tilsin; 
3)x:=9-a*x; 
4) natija x yozilsin; 
5) tugallansin. 
Tarmoqlanuvchi algoritm. 
a=3 ; 
a (=3)>2 shart bajariladi, 
shuning uchun "
4
x=2*a+a*a= 
=2*3+3*3=6+9=15 
Javob: x=15 

---

Ma‘lumki, A soni manfiy, musbat 
yoki nol bo‗ladi. Shuning uchun 
awal A sonini 0 dan kichiklikka 
tekshiramiz, agar son 0 dan kichik 
bo‗lsa ―A manfiy‖ deb javob 
chiqarib algoritmni tugatamiz. Aks 
holda A sonni 0 dan kattalikka 
tekshiramiz, agar son 0 dan kichik 
bo‗lsa ―A musbat‖ deb javob 
chiqarib algoritmni tugatamiz. 
Aks holda A soni manfiy ham, musbat ham bo‗lmaydi, shuning uchun ―A nol‖ deb javob 
chiqarib algoritmni tuzamiz. 
М-4, у = x2 — 1 funksiyasini x ning [1; 10] oraliqdagi butun qiymatla- rida hisoblash algoritmini blok-
sxema shaklida tuzing. 
[1; 10] oraliqda x ning butun qiymatlari Is 2; 3; ...; 
10 bo‗ladi. Demak, algoritm ta- krorlanuvchi 
bo‗ladi. Avval x=l da funksiyani hisoblaymiz, javob 
sifatida x ni qiymatini va unga mos у ning 
qiymatini chiqaramiz. Agar x ning qiymati 10 dan 
kichik bo‗Isa, uni qiymatini bittaga oshiramiz, ya‘ni 
x=x+l, so‗ng yana funksiya qiymatini hisoblab, x va 
unga mos у qiy- matni chiqaramiz. 
Agar x=9 bo‗lsa, funksiya qiymatini hisoblab x va unga mos у qiymatni chi¬qaramiz. Bu holda ham x 
(=9)<10 bo‗ladi, shuning uchun x ni qiymatini bittaga oshiramiz, ya‘ni x=x+l (=10), funksiya qiymatini 
hisoblab x va unga mos у qiymatni chiqaramiz. Endi x=10 (10 dan kichik emas) bo‗lgani uchun algoritmni 
tamomlaymiz.