1- dars. Masalalarni kompyuterda yechish bosqichlari mavzusiga

Edit 
menyusining 
Copy 
buyrug‗i tanlanadi yoki 
Ctrl+Ins 
tezkor klavishlar juftligi bosi- ladi. 
F6 
klavishini bosish orqali 
birinchi oyna faollashtiriladi. Yurgichni faol oynadagi matn maydonini kerakli joyiga joylashtiriladi. 
Xotiradagi matn nusxasini joylashtirish uchun Edit menyusining Paste buyrug‗i tanlanadi yoki Shift+Ins 
tezkor klavishlar juftligi bosiladi. Natijada nusxa madhiyaning birinchi to‗rtligi davomiga joylashadi. 
M-e) 1-oynadagi matnni ―Madhiya.txt‖ nomi bilan saqlang; Mashqning bajarilishi: 0‗zbekiston 
Respublikasi madhiyasining birinchi va ikkinchi to‗rtligi yozilgan birinchi oynadagi matnni saqlash 
uchun File menyusining Save yoki Save as buyruqlaridan biri tanla¬nadi yoki F2 tezkor klavish 
bosiladi. Natijada saqlash muloqot oynasi hosil bo‗ladi. Ushbu oynaninig Save file as darchasining 
yurgich tur¬gan joyiga Madhiya.txt yozilgach OK tugmasi tanlanadi yoki Enter klavishi bosiladi. 
M-f) 2-oynani saqlamasdan yoping. 
Mashqning bajarilishi: Yuqoridagi vazifalami bajarib bo‗lgandan so‗ng F6 klavishini bosish orqali 
ikkinchi oyna faollashtiriladi. Faol 
oynani yopish uchun yopish 3BE to‗rtburchagini tanlash yoki Alt+F3 tezkor klavishlarini bosish 
mumkin. Natijada so‗rov oynasi hosil bo‗ladi. Ushbu oynadan ШШШМШШ tugmasi tanlansa 
ma‘lumotlar saqlanmasdan yopiladi. 
14- dars. Paskal dasturlash tili alifbosi va tuzilishi mavzusiga 
M-l. 0‗ng ustundagi belgilami chap ustundagi to‗plamiga mosini aniqlang. 

---

15- dars. 0„zgarmas va o„zgaruvchi miqdorlar mavzusiga 
M-l. Quyidagi o‗zgamaslami turlarini aytib bering. 
a) ‗7!―; ‗infnrmatika‗; *-987378‗; ‗BMA‗; - bu o‗zgarmaslar satrli o‗zgarmas- lar turiga kiradi, chunki 
belgilar apostrof ichida yozilgan va bittadan ortiq. 
b) 4,‗; ‗u‗; ‗0‗; * - bu o‗zgarmaslar belgili o‗zgarmaslar turiga kiradi, chunki o'zgarmaslar apostrof 
ichiga olingan va bitta belgidan iborat. 
d) 99; -200; 101; 87; - bu o‗zgarmaslar sonli o‗zgarmaslar turining butun turiga kiradi. 
e) 0.01; 8.909; 112,001; 878887.1; - bu o‗zgarmaslar qo‗zg‗almas nuqtali sonli o‗zgarmaslar turiga 
kiradi, chunki ular o‗nli kasr ko‗rinishida berilgan. 
f) 0.07 E-3; -9.8 E6; - bu o‗zgarmaslar qo‗zg‗aluvchi nuqtali sonli 0‗zgarmaslar turiga kiradi, chunki 
ular eksponensial ko‗rinishida berilgan (E yoki e yordamida ifodalangan). 
g) True; False; - bu o‗zgarmaslar nmntiqiy o‗zgarmaslar txxriga kiradi. Bu yerda, mantiqiy o‗zgarmaslar 
True (rost), False (Yolg‗on) qiymatli. 
M-2. Quyidagi o‗zgaruvchilami turlarini aniqlang va izohlang. 
a) men : Boolean; - men nomli o‗zgaruvchini mantiqiy o‗zgaruvchi turiga mansubligi Boolean maxsus 
so‗z orqali ta‘kidlanmoqda, u True yoki False qiymatlami qabul qilishi mumkin. 
b) bahodir : String[7]; - bahodir nomli b‗zgaruvchini 1 ta belgili satrli o‗zgaruvchi turiga mansubligi 
String[7] maxsus so‗z orqali ta‘kidlanmoqda, demak, bahodir nomli o‗zgaruvchiga xotiradan 7 bayt joy 
ajratiladi va u 7 ta belgidan oshmaydigan belgili o‗zgarmaslar qiymatini qabul qilishi mumkin. 
d) hayot : Real; - hayot nomli o‗zgaruvchim haqiqiy sonli o‗zgaruvchi turiga mansubligi Real maxsus 
so‗z orqali ta‘kidlanmoqda, demak, hayot nomli o‗zgaruvchi -2,9*10
39
... 1,7»10
38
oraliqdagi sonli 
o‗zgarmaslar qiymatini qabul qilishi mumkin. 
e) son : char; - son nomli o‗zgaruvchini qiymati belgili o‗zgaruvchi turiga Char maxsus so‗z orqali 
ta‘kidlanmoqda, demak u belgili o‗zgarmaslar qiymatini qabul qilishi mumkin. 
f) baxt : Integer; - baxt nomli o‗zgaruvchini butun sonli o‗zgaruvchi turiga mansubligi Integer maxsus 
so‗z orqali ta‘kidlanmoqda, demak, baxt nomli o‗zgaruvchi -32 768 ... 32 767 oraliqdagi butun sonli 
o‗zgarmaslar qiymatini qabul qilishi mumkin. 
g) ser : Single; - ser nomli o‗zgaruvchini haqiqiy sonli o‗zgaruvchi turiga mansubligi Single maxsus 
so‗z orqali ta‘kidlanmoqda, demak, «ser nomli o‗zgaruvchi -1,5*10
45
... 3,4*10
38
oraliqdagi haqiqiy 
sonli o‗zgarmaslar qiymatini qabul qilishi mumkin.