1 – laboratoriya ishi Mavzu: ims tayyorlash texnologiyasi va klassifikatsiyasi bilan tanishish. Ishning maqsadi

R
E
I
М
/
)
6
.
0
(
1
1


ga teng. 
I
1
tokning o’zgarmasligi barqarorlashgan kuchlanish manbai E
M1
dan

foydalanish hisobiga erishiladi. Natijada, I
2
tokning zanjir parametrlari E
M2
va R
Yu
ga 
bog’liqligi yo’qotiladi.

---

Lekin bunday BTGda I
2 
tokning temperatura bo’yicha barqa-rorligi 
ta’minlanmaydi, chunki baza toki I
B2 
temperatura o’zga-rishlariga juda bog’liq. I
2 
tokning temperatura bo’yicha barqa-rorligini ta’minlash uchun murakkabroq 
sxemalardan foydala-niladi. 
Masalan, 5.3-rasmda BTGning uchta tranzistorli sxemasi (Uilson tok ko’zgusi) 
keltirilgan. Unda boshqaruvchi VT1 va VT2 tranzistorlarnig baza toklari qarama-
qarshi yo’nalgan.
Sxemadan
1
1
2
1
Э
Б
Б
I
I
I
I



,
3
1
2
2
Э
Б
Б
I
I
I
I



ko’rinib turibdi.
VT1 va VT2 tranzistorlar egizak. Ularning ishlash rejim-lari bir-birinikidan 
kollektor-baza kuchlanish bo’yicha farq qiladi. VT1 tranzistorning kollektor-baza 
kuchlanishi VT2 tranzistorning emitter-baza kuchlanishiga teng, ya’ni qiymati kichik. 
VT2 tranzistorning kollektor-baza kuchlanishi esa R rezistordagi va R
Yu
zanjirdagi 
kuchlanish pasayishlari bilan aniqlanadi va sezilarli darajada katta bo’lishi mumkin. 
Lekin baza toki kollektor-baza kuchlanishi qiymatiga sust bog’langan, shuning 
uchun I
B1
= I
B2
. Emitter toklari ham 5.2-rasmdagi holat sabablariga ko’ra bir-biriga teng 
I
E1
= I
E3
. Natijada,
1
1
2
1
2
)
(
2
I
I
I
I
I
Б
Б




. 
Bu ifodadan 5.2-rasmda keltirilgan sxemada kirish va chiqish toklarining 
qaytarilishi 5.3-sxemadagiga qaraganda yuqoriroq-ligi ko’rinib turibdi. 
5.3-rasm. Uilson tok ko’zgusi sxemasi. 
5.4-rasm. Aktiv tok transformatori. 

---

Qator integral sxemalarda tayanch toki I
1
 (I
2 
<< I
1
) qiymati katta bo’lgan kichik 
tokli BTGlar talab etiladi. Ushbu hollarda sodda BTGning takomillashgan sxemasidan 
foydalaniladi (5.3- rasm).
Bu sxema tok transformatori sxemasi deb ataladi. Uning uchun 
2
1
2
БЭ
БЭ
Э
Э
U
U
R
I


; 
R
I
Е
U
M
БЭ
1
1


(5.3) 
ifoda o’rinli. 
Ideallashtirilgan o’tish VAX (5.1) dan foydalanib, 
)
/
ln(
0
1
1
I
I
U
T
БЭ


;
)
/
ln(
0
2
2
I
I
U
T
БЭ


(5.4) 
yozish mumkin. 
(5.3) va (5.4) ifodalardan