1 – mа’ruzа. Elektr o’lchash usullari va asboblari bo’yicha umumiy ma’lumotlar. Rеjа


(E=>E).  2.  Noelektrik  kattaliklarni  elektr  kattaliklarga  o’zgartiruvchi  o’zgartgichlar  (NE=>E)



Yüklə 1,42 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə23/126
tarix02.01.2022
ölçüsü1,42 Mb.
#36994
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   126
elektr olchash usullari va asboblari fanining xalq xojaligi fan texnika rivojidagi roli ahamiyati.

(E=>E)

2.  Noelektrik  kattaliklarni  elektr  kattaliklarga  o’zgartiruvchi  o’zgartgichlar 



(NE=>E)

1-  turdagi  o’zgartgichlarga  masshtabli  (shunt  qarshiligi,  qo’shimcha 

rezistorlar,  kuchlanish  bo’lgichlari,  o’lchash  tok  va  kuchlanish  transformatorlari, 

kuchaytirgichlar va h.k) o’zgartkichlar, hamda to’g’irlagichli o’zgartgichlar (yarim 

o’tkazgichli elementlardan ishlangan (diodli) o’zgartkichlar) kiradi. 

2  –  turdagi  o’lchash  o’zgartgichlariga    noelektrik  (elektrmas)  kattaliklarni 

(masalan, mexanik, issiqlik,kimyoviy, optik va boshqa turdagi) elektr kattaliklariga 

(tok, E.Yu.K., qarshilik kabi) o’zgartiruvchi o’zgartkichlar datchiklar deb yuritiladi 

va  o’lchanayotgan  kattalikning  turiga  qarab  tegishli  nomlarga  ega  bo’ladi. 

Masalan,  bosim  datchigi,  moment  datchigi,  siljish  datchigi,  sath  datchigi,  issiqlik 

datchigi  va  h.k.  Ta’kidlab  o’tilgan  parametrik    o’lchash  o’zgartkichlarida 

kirishdagi  signal  (mexanik  siljish,  bosim,  o’g’irlik  kabi)    bo’lib,  chiqishdagi  esa 

faqat  elektr  signali  (elektr  qarshiligi,  elektr  sig’imi,  elektr  yurituvchi  kuch  va 

boshqalar) bo’ladi. 

Bulardan  tashqari  elektromexanik  turidagi  elektr  o’lchash  asboblarining 

asosiy  qismi  bo’lib  hisoblanuvchi  turli  tuzimga  oid  o’lchash  mexanizmlari  ham 

o’lchash  o’zgartkichlari  qatoriga  kiradi.  Chunki  o’lchash  mexanizmlarining 

ishlashi shunga asoslanganki, ularda o’lchanadigan kattalik (ya’ni elektr energiya) 




mexanizm  qo’zg’aluvchan  qismini  harakatlanishiga,  yani  burchakli  yoki  chiziqli 

surilishiga (mexanik energiyaga) o’zgartiriladi. 

Telemexanika  va  teleo’lchash  tizimlarida  (masofadan  o’lchashlar  va 

boshqarishda)  me’yorlovchi  o’lchash  o’zgartkichlari  keng  qo’llaniladi.  Bu 

o’zgartkichlarda  har  –  xil  elektr  (kuchlanish,  chastota,  quvvat)  va  noelektrik 

(bosim,  harorat  va  boshqalar)  kattaliklar  unifikatsiyalangan  (umumlashtirilgan) 

elektr  signaliga  (odatda  o’zgarmas  tok  signaliga)  o’zgartiriladi.  Bunga  “Sapfir” 

turidagi bosim o’zgartkichi misol bo’la oladi. 

O’lchash  o’zgartkichlarining  chiqishidagi  o’lchash  informatsiyasining 

signali  kuzatuvchining  ko’rishi  (kuzatishi)  uchun  moslanmagan  bo’lganligi 

sababli,  bu  o’zgartkichlar  alohida  (mustaqil)  o’lchash  vositasi  sifatida 

ishlatilmaydi.  O’lchash  o’zgartkichlari  faqat  o’lchash  asboblari  bilan  birgalikda 

yoki o’lchash qurilmalari yoki o’lchash tizimlarining tarkibida ishlatiladi. 


Yüklə 1,42 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   126




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin