1 – mа’ruzа. Elektr o’lchash usullari va asboblari bo’yicha umumiy ma’lumotlar. Rеjа

 

2. Elektron ossillografining blok sxemasi va ishlashi. 

 

18.3 – rasmda elektron ossillografining blok sxemasi berilgan. 

 

 

 

18.3 – rasm. 

 

 Sxemadagi belgilar: 

 ENT  –  elektron  –  nur  trubka;  ET  –  elektron  to’pi;  EN  –  elektron  nur;  E  – 

ekran; K – katod; KQT – katod qizdirgichning tolasi; M – modulyator; A

1

 va A

2

 – 

anodlar;  GOP  –  gorizantal  og’dirish  plastinkasi;  VOP  –  vertikal  og’dirish 

---

plastinkasi;  TB  –  ta’minlash  bloki;  KB  –  kuchlanish  bo’lgich;  YoR  –  yorqinlik 

regulyatori;  FR  –  fokuslash  regulyatori;  AT  –  attenyuator;  YoG  –  yoyma 

generatori; SB – sinxronlashtirish bloki; KY, KX – kuchaytirgichlar. 

 

3.  Elektron ossillografi ekranida har xil yoymalar hosil qilish usullari va ular 

yordamida vaqtli parametrlarni, kuchlanish va h.k. larni o‘lchash 

 

Aylanma  yoyma    usuli  va  u  yordamida  chastota  o’lchash.  Elektron 

ossillograflarni    tekshirayotganda  ularda  aylanma  yoyma  hosil  qilish  katta 

ahamiyatga  ega.  Bunung  uchun  vertikal  va  gorizontal  og’diruvchi  plastinkalarga 

bir xil, lekin faza jihatidan  90

0

 ga farq qiladigan kuchlanish beriladi. (18.4 - rasm) 

 

 

18.4 - rasm 

Bu  xolda  ekranda  hosil  bo’lgan  dog’ning    X  va  Y  o’qlari  bo’yicha  surilishi 

quyidagi parametrik tenglama orqali ifodalaniladi: 

X=S

x

U

mx

sinωt 

Y=S

y

U

my

cosωt, 

bu  yerda  S  va  U

m

  lar  X  va  Y  o’qlari    bo’yicha  kuchlanishlarning  amplituda 

qiymatlari va sezgirligi bo’lib, ularni shunday tanlash kerakki,  

S

x

U

mx

=S

y

U

my

 

sharti  bajarilsin. Bu holda yuqoridagi ikki parametrik tenglamani kvadratga 

ko’tarib  qo’shsak  va  sin

2

ωt+cos

2

ωt=1  ni    hisobga  olsak,  A  radiusli  aylana 

tenglamasi hosil bo’ladi. 

X

2

+Y

2

=A

2

 

Aylanma  yoyma  usuli  bilan  chastota  topilyotganda  noma’lum  chastotali 

kuchlanish  (signallar  geniratoridan)  ossillografning  setkasiga  (boshqaruvchi 

elektrodiga)    beriladi    (18.8  rasm)  va  noma’lim  chastota  quyidagi  formula 

yordamida hisoblanadi: 

f

x

=nf

o

, 

bu yrda f

o

-aylanma yoyma kuchlanishning chastotasi (50Hz), n-hosil bo’lgan 

aylanadagi yorqin yoylar soni.