1- ma’ruza. Voleybolni vujudga kelishi va rivojlanish tarixi

 
6-jadval 
Istiqloldan so‘ng voleybol bo‘yicha o‘tkazilgan
O‘zbekiston Chempionatining natijalari 
 
Erkaklar 
T/r 
Yillar 
I o‘rin 
II o‘rin 
III o‘rin 
1. 1993 
«Avtomobilchi»  
(Qo‘qon) 
«SKIF» 
(Toshkent) 
«Kanop» 
(Samarqand) 
2. 1994 
«Avtomobilchi» 
(Qo‘qon) 
«Kanop» 
(Samarqand) 
«SKIF» 
(Toshkent) 
3. 1995 
«MHSK» 
(Chirchiq) 
«SKIF» 
(Toshkent) 
«Avtomobilchi» 
(Qo‘qon) 
4. 1996 
«Kanop» 
(Samarqand) 
«Viktoriya» 
(Navoiy) 
«MHSK» 
(Chirchiq) 
5. 1997 
«Kanop» 
(Samarqand) 
«Avtomobilchi» 
(Qo‘qon) 
«MHSK» 
(Chirchiq) 
6. 1998 
«Kanop» 
(Samarqand) 
«Avtomobilchi» 
(Qo‘qon) 
«JTISI» 
(Toshkent) 
7. 1999 
«Samarqand 
Telekom» 
«Avtomobilchi» 
(Qo‘qon) 
«Kesh-kristall» 
(Shahrisabz) 

---

(Samarqand) 
8. 2000 
«Samarqand 
Telekom» 
(Samarqand) 
«Progress» 
(Zarafshon) 
«Kesh-kristall» 
(Shahrisabz) 
9. 2001 
«Samarqand 
Telekom» 
(Samarqand) 
«Avtomobilchi» 
(Qo‘qon) 
«Progress» 
(Zarafshon) 
10. 2002 
«Samarqand 
Telekom» 
(Samarqand) 
«Avtoyo‘lchi» 
(Qo‘qon) 
«Muhandis» 
(Namangan) 
11. 2003 
«UZI Samarqand 
Telekom» 
(Samarqand) 
«AGMK» 
(Olmaliq) 
«Dinamo-AGU» 
(Andijon) 
12. 2004 
«AGMK» 
(Olmaliq) 
«UZI 
Samarqand 
Telekom» 
(Samarqand) 
«Parvoz» 
(Namangan) 
13. 2005 
«UZI-Samarqand» 
(Samarqand) 
«AGMK» 
(Olmaliq) 
«Omad» 
(Toshkent) 
14. 2006 
«Omad» 
(Toshkent) 
«UZI-
Samarqand» 
(Samarqand) 
«AGMK» 
(Olmaliq) 
15. 2007 
«UZI-Samarqand» 
(Samarqand) 
«AGMK» 
(Olmaliq) 
«Dinamo» 
(Namangan) 
16. 2008 
«UZI-Samarqand» 
(Samarqand) 
«AGMK» 
(Olmaliq) 
«O.Akbarov» 
(Yaypan) 
17. 2009 
«Uzbektelekom» 
(Samarqand) 
«AGMK» 
(Olmaliq) 
«KGPU» 
(Qo‘qon) 
18. 2010 
«Uzbektelekom» 
(Samarqand) 
«AGMK» 
(Olmaliq) 
«Iqtisodchi» 
(Andijon) 
19. 2011 
«Uzbektelekom» 
(Samarqand) 
«AGMK» 
(Olmaliq) 
«Yujanin» 
(Navoiy) 
 
6-jadvalning davomi 
 
Ayollar 
T/r Yillar 
I o‘rin 
II o‘rin 
III o‘rin 
1.
1993 
«SKIF»  
(Toshkent) 
Andijon 
Farg‘ona 
2.
1994 
«Avtomobilchi» 
(Toshkent) 
«RSHVSM»  
(Toshkent) 
Andijon 

---

3.
1996 
«SKIF»  
(Toshkent) 
Navoiy 
Farg‘ona 
4.
1997 
«SKIF»  
(Toshkent) 
Navoiy 
UzOG 
5.
1998 
«SKIF»  
(Toshkent) 
Farg‘ona 
Navoiy 
6.
1999 
«SKIF»  
(Toshkent) 
Farg‘ona 
Navoiy 
7.
2000 
«SKIF»  
(Toshkent) 
Namangan 
Farg‘ona 
8.
2001 
«SKIF»  
(Toshkent) 
Buxoro 
Namangan 
9.
2002 
«Yog‘-moy»  
(Farg‘ona) 
Namangan 
Farg‘ona 
10.
2003 
«Algoritm»  
(Toshkent) 
«Yujanin»  
(Navoiy) 
«Yog‘-moy»  
(Farg‘ona) 
11.
2004 
«To‘maris-
SKIF» 
(Toshkent) 
«Samki»  
(Samarqand) 
«Pedkollej» (Namangan) 
12.
2005 
«To‘maris-
SKIF» 
(Toshkent) 
«Iqtisodchi» 
(Samarqand) 
«Iqtisodchi» (Namangan) 
13.
2006 
«SKIF»  
(Toshkent) 
«Shifokor»  
(Navoiy) 
«Iqtisodchi» (Namangan) 
14.
2007 
«SKIF»  
(Toshkent) 
«Alanga»  
(Muborak) 
«SDYUSSHOR» 
(Navoiy) 
15.
2008 
«SKIF»  
(Toshkent) 
«Alanga»  
(Muborak) 
«SDYUSSHOR» 
(Navoiy) 
16.
2009 
«SKIF»  
(Toshkent) 
«Alanga»  
(Muborak) 
«Nukus ped.insitituti» 
(Nukus) 
17.
2010 
«SKIF»  
(Toshkent) 
«Nukus 
ped.insitituti» 
(Nukus) 
«XORAZMKOLLEDJ» 
(URGANCH) 
18.
2011 
«SKIF»  
(Toshkent) 
«Nukus 
ped.insitituti» 
(Nukus) 
«XORAZMKOLLEDJ» 
(URGANCH) 
 
 
7-jadval 
Voleybol bo‘yicha «Universiada» musobaqalari natijalari 
Erkaklar 
T/r 
Yil 
O‘tkazilgan 
I o‘rin 
II o‘rin 
III o‘rin 

---

43 
joyi 
1. 
2000 
Namangan 
Toshkent II 
Toshkent I 
Samarqand 
viloyati 
2. 
2002 
Buxoro 
Toshkent I 
Farg‘ona
viloyati 
Qoraqalpog‘iston 
Respublikasi 
3. 
2004 
Samarqand 
Samarqand 
viloyati 
Qoraqalpog‘iston 
Respublikasi 
Namangan 
viloyati 
4. 
2007 
Toshkent 
Qoraqalpog‘iston 
Respublikasi 
Toshkent 
Navoiy
viloyati 
5. 
2010 
Andijon 
Andijon
viloyati 
Navoiy
viloyati 
Toshkent 
Ayollar 
1. 
2000 
Namangan 
Toshkent I 
Farg‘ona
viloyati 
Namangan 
viloyati 
2. 
2002 
Buxoro 
Toshkent I 
Farg‘ona
viloyati 
Namangan 
viloyati 
3. 
2004 
Samarqand 
Samarqand 
viloyati 
Toshkent I 
Namangan 
viloyati 
4. 
2007 
Toshkent 
Qoraqalpog‘iston 
Respublikasi 
Toshkent 
Namangan 
viloyati 
5. 
2010 
Andijon 
Toshkent 
Qoraqalpog‘iston 
Respublikasi 
Andijon
viloyati 
 
Voleybol o‘yin texnikasining tasnifi.
 
O‘yin texnikasi – bu bir vaqtning o‘zida ketma-ket va muayyan maqsadli 
tartibda ijro etiladigan ixtisoslashgan harakat yoki harakatlar majmuasidir. O‘yin 
texnikasi – harakatni aniq, tez, engil, vaziyatga muvofiq, kam kuch sarf etib yuqori 
samarada bajarishga mo‘ljallangan bo‘lishi lozim. 
«Texnika» atamasi yunoncha (tehnus) so‘z bo‘lib, juda keng ma’noda 
foydalaniladi va o‘zbek tilida «san’at» tushunchasini anglatadi. Texnikaga oid barcha 
vositalar borki (samolyot, avtomobil, raketa, televizor, sovutgich, soat va hokazo), 
ularning texnik pasporti mavjud bo‘lib, unda mazkur vositaning texnik ko‘rsatkichlari 
va o‘lchamlari berilgan bo‘ladi. Sportda ham muayyan harakat malakasining o‘ziga 
xos texnik ko‘rsatkichlari, o‘lchamlari va uni ijro etishda shakllangan texnik tartibi 
mavjuddir. 
Voleybol o‘yini texnikasi o‘yinni olib borish uchun zarur bo‘lgan harakat 
usullari majmuasidan iboratdir. Harakatlar texnikasi turli vaziyatlarda maqsadga 
muvofiq, samarali harakat qilish bilan baholanadi. O‘yindagi har bir texnik usulni 
bajarish bir-biri bilan uzviy bog‘langan harakatlanish tizimidan tashkil topadi. 
Texnikaning detallari – harakatning asosiy mexanizmini buzmaydigan ikkinchi 
darajali xususiyatdir. Texnika detallari turli sportchilarda turlicha bo‘lib, bu ularning 
morfologik va funksional imkoniyatlariga bog‘liq bo‘ladi. 

---

Texnik harakatlarni bajarishda harakatlarning vaqt jihatidan ma’lum bir 
fazalari farqlanadi. Odatda, harakatlarning uch fazasi: tayyorgarlik, asosiy va 
yakunlovchi fazalarini belgilab qo‘yish mumkin. 
Tayyorgarlik fazasining ahamiyati harakatni bosh fazada bajarish uchun qulay 
sharoit yaratishdan iborat. Bu sharoitlar yugurib kelish, sakrash, aylanma harakatlarni 
(to‘siq qo‘yganda, koptokni o‘yinga kiritganda, hujum zarbasini berishda) bajarish 
bilan yaratiladi. Asosiy fazadagi harakatlar bevosita asosiy harakat vazifalarini hal 
qilishga qaratiladi. 
Yakunlovchi fazadagi harakatlar gavda muvozanatini saqlash maqsadida 
so‘nib boradi yoki keskin tormozlanadi.
Yuqori texnik mahorat belgilari quyidagilar bilan ifodalanadi: 
- harakat usullarining aniq va samarali bajarilishi; 
- xalal beruvchi omillar (charchash, tashqi sharoitning salbiy ta’sirlari) 
mavjudligida harakatlarning bajarilish barqarorligi; 
- raqib harakatlariga qarab javob harakatlarini tanlash, ularni qayta qurish va 
bunda harakat qismlarini boshqara olish; 
- usullarning bajarilish ishonchliligi. 
Voleybol texnikasi ikkita katta bo‘lim: hujum va himoya texnikalariga 
bo‘linadi. O‘z navbatida, yuqoridagi bo‘limlar ham texnik usullarning shakli va 
mazmuniga ko‘ra bir qancha guruhlarga bo‘linadi. Har bir guruhda texnik 
harakatlarning o‘ziga xos bajarish usullari mavjud bo‘ladi. 
 
 Holatlar va harakatlanish, dastlabki holatlar 
 
Holatlar. Voleybol o‘yinida o‘yinchilar to‘p bilan qisqa vaqt ichida harakat 
qilishlari lozim. Shu sababli u yoki bu o‘yin sharoitida o‘yinchi to‘p bilan o‘ynashi 
uchun yuqori tayyorgarlik ko‘rishi talab etiladi. Shu maqsadda turli harakat usullarini 
bajarish uchun turlicha holatlarni egallash kerak. 
Hujum zarbasini berish va to‘siq qo‘yishda – baland, o‘yinga kiritilgan to‘pni 
qabul qilishda – o‘rta, hujum zarbasini yoki to‘siqdan pastlab qaytgan to‘pni qabul 
qilishda – past holatlar egallanadi. Bunda UOM (umumiy og‘irlik markazi)ning holati 
navbatdagi harakatning xususiyatiga bog‘liq bo‘ladi. Shuni ham ta’kidlash o‘rinliki, 
o‘yinchining bo‘yi va uning koordinatsion qobiliyati UOMga sezilarli ta’sir 
ko‘rsatadi. Shuning uchun ham samarali turish holati shunday bo‘lishi kerakki, bunda 
UOM tezda tayanch chegarasidan chiqarilib, zarur harakatlanish va faoliyat ko‘rsatish 
imkoniyatini bera olsin. 

---

3-rasm. 
Turish holatlari navbatdagi harakatlarning qo‘llanilish xususiyatiga qarab 
statik (o‘yinchining harakatsiz) yoki dinamik (asosiy tayanchni bir oyoqdan 
ikkinchisiga o‘tkazish bilan to‘pni qabul qilish, hujum zarbasini berish yoki to‘siq 
qo‘yishni kutishda) holatlarda bo‘ladi. Bu turish holatlarida qo‘llar bel barobarida, 
barmoqlar kaftlarga qaragan, gavda esa bir oz oldinga egilgan bo‘ladi. Gavda erkin 
holatda bo‘lishi kerak. 
Harakatlanish. O‘yinchi ma’lum bir texnik usulni bajarish uchun maydon 
bo‘ylab harakatlanadi. Bunda usul va o‘yinning vaziyatiga bog‘liq holda, qadam 
tashlab (oldinga, orqaga, yon tomonga), sapchib, sakrab, yugurib, yiqilib turli 
harakatlarni amalga oshiradi. Qadam tashlash va yugurish bilan qilinadigan harakatlar 
birmuncha yumshoq (UOM tebranishining sustligi sababli) bo‘ladi. Yon tomonga 
qadamlashdan ko‘p hollarda katta bo‘lmagan masofani bosib o‘tish bilan to‘siq 
qo‘yganda, hujum zarbasini qabul qilganda yoki to‘siqdan o‘z yo‘nalishini o‘zgartirib 
qaytgan to‘pni qabul qilishda foydalaniladi. Harakat doimo kerakli harakat 
yo‘nalishiga yaqin bo‘lgan oyoqdan boshlanadi. Sapchib, sakrab, yugurish bilan 
bo‘ladigan harakatlardan tez javob harakatlarini amalga oshirishda qo‘llaniladi. 
Ko‘rib chiqilgan harakatlardan ko‘p hollarda umumiy birlikda ham foydalaniladi.