1 – mavzu: Kirish. Avtomobillar texnik ekspluatatsiyasi fanining predmeti, vazifalari va manbalari reja

---

1 
1
–
MAVZU: Kirish. Avtomobillar texnik ekspluatatsiyasi fanining predmeti, 
vazifalari va manbalari 
REJA: 
1.
Respublikada avtomobil sanoati va transportini rivojlanishi. 
2."Avtomobillarning texnik ekspluatatsiyasi" fani nimani o’rgatadi. 
Respublikamiz 1991 -yil mustaqillikka erishgach, mamlakat iqtisodiyotini isloh 
rejasini ishlab chiqish davrida, avtomobil transporti va avtomobilsozlik sanoatini 
rivojlantirish muhim masalalardan biri deb qaraldi. Shu sababli mustaqillikning dastlabki 
yillaridayoq Respublika Hukumati shaxsan Respublikaning birinchi Prezidenti 
tashabbusi va rahbarligida respublikada avtomobil sanoatini tashkil qilish va 
rivojlantirish bo’yicha qarorlar qabul qilindi va bu qarorlar amalga oshirila borib 
1996 yilda respublika avtomobil sanoati o’zining birinchi mahsulotlarini bozorga 
chiqardi. Shu bilan birga mamlakatimiz oliy va o’rta maxsus o’quv yurtlarida 
avtomobilsozlik uchun mutaxassislar tayyorlana boshlandi. 
Mamlakatimiz 
avtomobil 
transportidi 
o’tkazilgan islahatlar natijasida 
Respublika avtomobil parkining bo’linishi sababli avtomobillarga muttasil ravishda 
texnik xizmat ko’rsatuvchi, ta’mirlovchi, yonilg’i-moy, ehtiyot qismlar va boshqa 
avtomateriallar bilan ta’minnlovchi hammabop, servis usulida ishlovchi mustaqil 
korxonalar xizmatiga talablar keskin oshib ketdi. Chunki yangi shakllangan 
avtotransport egalarining ko’pchiligi o’z texnik ta’minnlash bazasiga ega emas, 
buning uchun esa maxsus xizmat ko’rsatishga ixtisoslashgan avtoservis korxonalar 
xizmatidan foydalanishi zarur va maqsadga muvofiq edi. Avvallari faqat aholi 
avtomobillariga texnik xizmat ko’rsatib turgan maxsus avtoservis korxonalarining 
tarmog’i, soni va ishlab chiqarish quvvatini oshirishga katta ehtiyoj tug’ildi. 
Avtoservisning iqtisodiy va ijtimoiy ahamiyati mamlakatimiz avtomobillari 
uchun ulkan 
bo’lib, uning xizmatidan yil davomida mamlakat avtomobil parkining asosiy qismi 
muntazam foydalanadi. 
Bu borada Respublika Hukumati 1993 yildayoq Janubiy Koreyaning "DEU" 
kompaniyasi bilan shartnoma tuzib, Asaka shaxrida o’rta hajmli NEXIA, kichik 
hajmdagi TICO va DAMAS avtomobillari ishlab chiqarishga mo’ljallangan 
"UzDEUavto" avtomobil zavodini, Samarqand shahrida O’zbekiston-Turkiya 
qo’shma korxonasi "SamKochAvto" zavodida kichik turkumdagi O’ZOTAYO’L 
avtobuslarini va ixtisoslashgan yuk avtomobillarini hamda uning agregatlarini 
ishlab chiqarishga mo’ljallangan korxonalar barpo etdi. 
Markaziy Osiyoda avtobus va yuk tashuvchi avtomobillarga talab 
yuqoriligidan hukumat qarori bilan loyihaviy quvvati yiliga 5 ming avtomobil 
(ulardan 4 mingtasi avtobus, 1 mingtasi yuk avtomobillari) ishlab chiqarishga 
mo’ljallangan zavod "SamKochavto" o’zbek-turk qushma korxonasi 1999 yilning 
mart oyida ishga tushirildi. O’zbekiston mustaqilligining 10 yilligiga sovg’a 
sifatida zavod 8 tonna yuk ko’tarishga qodir yangi yuk avtomobilini ishlab 
chiqarishni yo’lga qo’yildi va bu zavod 2006 yilda Yaponiyaning “ISUZU Motors 
limited” kompaniyasi bilan texnik hamkorlik sharnomasini tuzib, unga asosan 
avtobus va kichik yuk mashinalarini ishlab chiqarishni yo’lga qo’ydi va shu 

---

2 
yilning o’zida 1500 ta turli toifadagi avtomobil ishlab chiqardi. Ustuvor loyihada 
esa, bu miqdorni yiliga 4 ming donaga etkazish ko’zda tutilgan. 
"UzDEUAvto" XJ - bu Markaziy Osiyodagi birinchi avtomobil ishlab chiqarish 
kompaniyasidir. Korxona ishlab chiqarishining texnik va texnologik saloxiyati 
yuqori jahon standartlari talablariga javob bera oladi. Mazkur qo’shma 
korxonaning qisqa muddat ichida butun O’zbekiston mashinasozlik sanoatining 
rivojlanishidagi etakchi omil hisoblanishi bejiz emas. 
“UzDEUAvto” XJ ga 1993 yil mart oyida asos solingan. XJ taosischilari bu 
Janubiy Koreya Respublikasi tomonidan DAEWOO korporatsiyasi, O’zbekiston 
tomonidan esa "Uzavtosanoat" DXJ bo’lgan edi. Korxonaning qurilish-montaj 
ishlari 1994 yil aprel oyida boshlanib, 1995 yil dekabr oyida tugadi va birinchi 
avtomobil(DAMAS) 1996 yil 25 mart oyida ishlab chiqarildi. Zavodning rasmiy 
ochilishi-1996 yil 19 iyulda bo’lib o’tdi va shu yilning o’zida 25344 ta 
avtomobillar ishlab chiqarildi. 
“UzDEUAvto” kompaniyasi 1996-2003 yillar davomida 350 mingga yaqin 
avtomobillar ishlab chiqargan, shulardan 48,7% Neksiya, 24,4% Tiko, 22,5% 
DAMAS va 4,4% MATIZ larni tashkil etgan. 
Asaka shahrida "UZ-DAEWOO" zavodining qurilishi bilan O’zbekiston 
dunyodagi o’z avtomobil sanoatiga ega bo’lgan 28-davlatga aylandi va bu 
korxona 2006 yilda 141 080 ta (74089 ta Nexia, 49375 ta Matis, 1573 ta Damas va 
885 ta Lasetti) engil avtomobillar ishlab chiqardi va korxona to’la “O’zavtosanoat” 
kompaniyasi tasarrufiga o’tdi. 
Respublika 
avtomobillar 
uchun 
butlovchi 
qismlar 
ishlab 
chiqarishni 
mahalliylashtirish dasturini amalga oshirish maqsadida o’nlab qo’shma korxonalar 
tashkil etildi. Bunday qo’shma korxonalar Andijon, Namangan, Farg’ona va 
boshqa viloyatlarda tashkil qilindi. Bular Janubiy Koreyalik sheriklar ishtirokida 
tashkil etilgan zavodlar: