1- mavzu: Natural sonlarning o`qilishi va yozilishi



Yüklə 0,51 Mb.
səhifə7/12
tarix18.04.2023
ölçüsü0,51 Mb.
#99706
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
1-kitob. khiva math (1)

Mashqlar


№ 1 8, 9, 15, 13, 16, 17, 31, 35, 37 sonlarining qaysilari tub sonlar? qaysilari murakkab sonlar?


№ 2 Tengsizlikning tub sonlardan iborat yechimlarini toping ?
1) 15< z ≤ 43 2) 18 < y < 50
№ 3 17, 22, 31, 35, 41, 47, 241, 208, 311 sonlarining qaysilari tub sonlar? qaysilari murakkab sonlar?

№ 4 70 dan 100 gacha bo`lgan sonlar orasida joylashgan murakkab va tub sonlarni alohida – aolhida yozib chiqing


№ 5 80 ning hamma bo`luvchilarini toping. Ulardan tub bo`lganlarini alohida yozing.


№ 6 30 dan kichik tub sonlarni yozib chiqing.




№ 7 Quyidagi sonlarning natural bo`luvchilari nechta.


1)

258

2) 54

3) 100

4)

45

5)

1154

6) 29

7) 2880

8)

863

9)

183

10) 846

11) 265

12)

16

№ 8 Qaysi juftlik o`zaro tub sonlardan iborat :

1)

25 va 34

2) 8 va 54

3) 12 va 15

4)

45 va 6

5)

11 va 28

6) 25 va 36

7) 21 va 10

8)

8 va 14

9)

18 va 15

10) 21 va 14

11) 26 va 15

12)

45 va 16

№ 9 Quyidagi sonlarning natural bo`luvchilari yig`indisini toping.

1) 256

2) 56

3) 200

4) 75

5) 154

6) 19

7) 1440

8) 863

9) 282

10) 846

11) 25

12) 16

12 - Mavzu: Eng katta umumiy bo'luvchi . (EKUB).



    1. Eng katta umumiy bo'luvchi (EKUB) deganda nimani tushunasiz?

Umumiy bo`luvchilar (UBlar) ichidagi eng kattasi eng katta umumiy bo'luvchi (EKUB) deyiladi.





    1. Eng katta umumiy bo'luvchi (EKUB) qanday topiladi?

EKUB ni topishning bir necha usullari bor . Shulardan ikkitasini keltiramiz 1- usul :

  1. EKUBi topilishi kerak bo`lgan sonlarning barcha bo`luvchilari topiladi

  2. bo`luvchilar ichidan umumiylari ajratib olinadi

  3. umumiy bo'luvchilar ichidan eng kattasi EKUB deyiladi.

Misol 28 va 70 sonlarining eng katta umumiy bo'luvchisini (EKUBini) topaylik





  1. 28 va 70 sonlarining barcha bo`luvchilarini yozib chiqaylik:

28 ning bo`luvchilari : 1, 2, 4, 7, 14, 28.
70 ning bo`luvchilari : 1, 2, 5, 7, 10, 14, 35, 70



  1. 28 va 70 sonlarining umumiy bo'luvchilari quyidagilar: 1, 2, 7, 14




  1. bu umumiy bo'luvchilar ichidan eng kattasi : 14

14 soni 28 va 70 sonlarining eng katta umumiy bo'luvchisi (EKUBi) deyiladi.
( Bu usulda EKUB ni topishda baqt ko`proq kerak bo`ladi shuning uchun 2 – usuldan foydalanamiz) 2 - usul :

  1. sonlar tub ko'paytuvchilarga ajratiladi;

  2. sonlarni tub ko`paytuvchilar ko`paytmasi shaklida yozib olinadi

  3. ular ichidan bir xil asosdagi eng kichik darajalisi olinib, ko'paytiriladi. Shu ko`paytma EKUB bo`ladi

Misol 84 va 96 sonlarining eng katta umumiy bo'luvchisini (EKUBini) topaylik EKUB ni topish uchun:

  1. sonlar tub ko'paytuvchilarga ajratiladi;




84 2

96

2

42 2

48

2

21 3

24

2

7 7

12

2

1

6

2




3

3

1

  1. sonlarni tub ko`paytuvchilar ko`paytmasi shaklida yozib olinadi 84 = 22 • 31 • 71

96 = 25 • 31 • 70



  1. ular ichidan bir xil asosdagi eng kichik darajalisi olinib, ko'paytiriladi. EKUB( 84, 96) = 22 • 31 • 70 = 4 • 3 • 1 = 12



12 soni 84 va 96 sonlarining eng katta umumiy bo'luvchisi (EKUBi) deyiladi.

    • Uchta va undan ortiq sonlarning EKUBi ham yuqoridagi usul bilan topiladi.

60. a va b sonlarning EKUBi 1 ga teng bo`lsa, bunday sonlar o`zaro tub bo`ladi Misol 48 va 35 sonlarining eng katta umumiy bo'luvchisi (EKUBi) ni topaylik



  1. sonlar tub ko`paytuvchilar ko`paytmasi shaklida yozib olinadi

48 = 24 3ּ 1 ּ50 ּ70


35 = 20 ּ30 ּ51 ּ71



  1. ular ichidan bir xil asosdagi eng kichik darajalisi olinib, ko'paytiriladi.

EKUB( 48, 35) = 20 ּ 30 0 ּ70 = 1


Demak 48, 35 sonlari o`zaro tub ekan




№ 1 Quyidagi sonlarning eng katta umumiy bo'luvchisi (EKUB) ni toping:


1) (320,160)

2) (120,32)

3) (16,32)

4) (420,45)

5) (46,92)

6) (111,3)

7) (84,96)

8) (15,46)

9) (65,95)

10) (105,28)

11) (125,350)

12) (50,60)

13) (21,84)

14) (50,225)

15) (93,85)

16) (54,36,99)

17) (7,15,38)

18) (30,50,70)

19) (56,84,126)

20 (215,435,600)

№ 2. Quyidagi sonlarning eng katta umumiy bo'luvchisi (EKUB) ni toping:





1) 50, 75 va 100;

3) 72, 48 va 36;

5) 1024, 64 va 16;

2) 74, 45 va. 60;

4) 84, 63 va 42;

6) 864, 36 va 54.



№ 3. Sonlarning eng katta umumiy bo'luvchisini toping:





1) 45 va 72;

5)

12, 18 va 24

9) 15, 45 va 60;

2) 32 va 48;

6)

8, 24 va 80;

10) 25, 75 va 175;

3) 30 va 50;

7)

50, 60 va 70;

11) 13, 52, 169;

4) 12 va 30;

8)

14, 21 va 28;

12) 121, 143 va 132.

№ 4 Qaysi juftlik o`zaro tub sonlardan iborat :

1) 25 va 34

2) 8 va 54

3) 12 va 15

4)

45 va 6

5) 11 va 28

6) 25 va 36

7) 21 va 10

8)

8 va 14

9) 18 va 15

10) 21 va 14

11) 26 va 15

12)

45 va 16

13 - Mavzu: Eng kichik umumiy karrali (EKUK)

    1. Eng kichik umumiy karrali (EKUK) deganda nimani tushunasiz?

Sonlarning eng kichik umumiy karralisi (EKUKi) deb, shu sonlarga bo`linadigan sonlarning eng kichigiga aytiladi.



    1. Eng kichik umumiy karrali (EKUK) qanday topiladi ?

EKUK ni topishning bir necha usullari bor . Shulardan ikkitasini keltiramiz 1- usul :

      1. EKUKi topilishi kerak bo`lgan sonlarning bir necha karralilari yoziladi

      2. Umumiy karralilar ajratib olinadi

      3. Umumiy karralilar ichidan eng kichigi tanlanadi. Shu son EKUK bo`ladi.

Misol : 8 va 12 sonlarining eng kichik umumiy karralisini topalik



  1. 8 va 12 sonlariga karrali sonlarni yozaylik

8 ning karralilari: 8, 16, 24, 32, 40, 48, 56, 64, 72, 80…


12 ning karralilari: 12, 24, 36, 48, 60, 72, 84…



  1. 8 va 12 sonlarnining umumiy karralisini ajratib olamiz

24, 48, 72, …

  1. 8 va 12 sonlarining eng kichik umumiy karralisi 24 ekan

( Bu usulda EKUK ni topishda vaqt ko`proq ketadi shuning uchun 2 – usuldan foydalanamiz) 2 - usul :

    1. sonlar tub ko'paytuvchilarga ajratiladi;

    2. sonlarni tub ko`paytuvchilar ko`paytmasi shaklida yozib olinadi

    3. ular ichidan bir xil asosdagi eng katta darajalilari olib ko`paytiriladi.

Misol EKUK(15, 12) topilsin




  1. 12 2

    15 3

    6 2

    5 5

    3 3

    1

    1






    sonlar tub ko'paytuvchilarga ajratiladi:




  1. sonlarni tub ko`paytuvchilar ko`paytmasi shaklida yozib olinadi: 12 = 22 • 31 • 50

15 = 31 • 51 • 20



  1. ular ichidan bir xil asosdagi eng katta darajalilari olib ko`paytiriladi: EKUK(15, 12) = 22 • 31 • 51 = 4 • 3 • 5 = 60

  1. a va b sonlar EKUBining EKUKiga ko`paytmasi nimaga teng?

a va b sonlar EKUB ining EKUKiga ko`paytmasi shu sonlar ko`paytmasiga teng EKUB( a, b ) • EKUK (a, b ) = a • b
Misol. 6 va 8 sonlari EKUBining EKUKiga ko`paytmasi EKUB( 6, 8 ) • EKUK (6, 8 ) = 6 • 8 = 48



  1. a va b sonlarining umumiy bo`luvchilari soni ular (EKUB)ining natural bo`luvchilari soniga teng

Misol. 63 va 18 ning umumiy bo`luvchilari nechta



  1. sonlar tub ko`paytuvchilar ko`paytmasi shaklida yozib olinadi




18 = 21
2 ּ50

120 = 23 ּ31 ּ51

  1. ular ichidan bir xil asosdagi eng kichik darajalisi olinib, ko'paytiriladi.

EKUB( 18, 120) = 21 ּ 31 ּ50 = 6


NBS( 6 ) = (1+1)(1+1)ּ(1+0) = 4


№ 1 EKUK ni toping:





1)

6 va 8;

3) 15 va 25;

5) 16 va 12;

7)

144 va 198;

2)

72 va 99;

4) 35 va 20;

6) 56 va 53;

8)

27 va 63;

9)

12 va 6;

10) 40 va 8;

11) 51 va 17;

12)

45 va 270;

13) 23 va 3; 14) 34 va 2; 15) 16 va 48; 16) 72 va 216.



Yüklə 0,51 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12



Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət
gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə
Stomatologiya
Anesteziologiya
Cərrahlıq
Ginekologiya
Tibb

yükləyin