1. 7-Mavzu: irsiylanish va takrorlanish koeffisiyentini hisoblash darsning maqsadi

1.7-Mavzu: IRSIYLANISH VA TAKRORLANISH KOEFFISIYENTINI HISOBLASH


Darsning maqsadi: belgilarning irsiylanish va takrorlanish koeffisiyentlarini, seleksiya defferensiali (farqi), seleksiya effekti (samarasini) hisoblashni o’rganish
Uslubiy qo’llanmalar: Jadvallar, naslchiilkka oid yozuvlar.
Naslchilik ishida belgilarning irsiyat koeffisiyentini aniqlash muhim ahammiyatga ega. Insiyat koeffisiyenti umumiy fenotipik o’zgaruvchanlikning genotipik o’zgaruvchanlikka asoslangan qismini yoki belgilar o’zgaruvchanligining irsiyat bilan bog’langan qismini ko’rsatadi. Irsiyat koeffisiyenti (h²) 0 dan 1 gacha bo’lgan kasr sonlar bilan ifoadalanadi.
Irsiyat koeffisiyenti quyidagi formulalar yordamida aniqlanadi:

h² = bunda

Ml-yaxshi zotli mollar ko’rsatkichi
Dl- yaxshi zotli mollar bolalarining ko’rsatkichi
Ml- past zotli mollar ko’rsatkichi
Mx- past zotli mollar bolalarining ko’rsatkichi
Masalan, fermadagi sigirlarning o’rtacha sut mahsuldorligi 300 kg bo’lib, tanlangan yaxshi zot sigirlarniki 4000 kg bo’lgan. Past zotli sigirlarniki esa 2000 kg bo’lgan. Yaxshi zotli sigirlardan 3200 kg, past zotli sigirlardan esa 2800 kg sut beradigan urg’ochi buzoqlar olingan. Bunda irsiyat koeffisiyenti quyidagicha bo’ladi:
Ml=4000 kg, Mx=2000 kg, dl=3200 kg, Dx=2800 kg.
h² = =

h² = h² = bunda

Dp- bolalar ko’rsatkichi bilan podaning o’racha ko’rsatkichi orasidagi farq

Dr-onalar ko’rsatkichi bilan podaning o’rtacha ko’rsatkichi orasidagi farq
Bunda Dp=Mp-Ms va Dr=Mr-Ms
Mp-bolalar o’racha ko’rsatkichi
Mr-onalar o’rtacha ko’rsatkichi
Ms-podaning o’racha ko’rsatkichi
Masalan, qorako’l qo’ylarining o’rtacha vazni 43 kg, tanlangan elita qo’ylarniki 48 kg. Bulardan tug’ilgan qo’zilar voyaga yetganidagi vazni 45 kg bo’lgan. Bunda irsiyat koeffisiyenti quyidagicha bo’ladi:
Mp=45 kg; Mr=48 kg; Ms=43 kg
Dp=Mp-Ms=45-43=2 kg
Dr=Mr-Ms=48-43 5 kg
h² = = 0,4
3. h²=2 r, ya’ni bunda irsiyat koeffisiyenti bir jins bщyicha erkak v aur-ochi yoki ona ыщy bilan belgilari orasidagi korrelyasiya koeffisiyenti orqali topiladi.
4. h²=2 r, Bunda irsiyat koeffisiyenti regressiya koeffisiyent iorqali topiladi
Irsiyat koeffisiyentini har bir muayyan sharoitda yashayotgan poda uchun alohida aniqlash zarur. Ona va bolalarning yashash sharoiti bir xil va mahsuldorligi ancha yuqori bo’lsa, irsiyat koeffisiyenti ham yuqori bo’ladi. Past oziqlantirishda hayvonning irsiy imkoniyati to’liq amalga oshmaydi, shu tufayli uning irsiyat koeffisiyenti ham past bo’ladi. Irsiyat koeffisiyenti qancha yuqori bo’lsa, tanlash ham shuncha yaxshi natija beradi.