1 A. X. O‘roqov
Avtomobil yo‘llarini sug’oriladigan hududlarda saqlash texnologiyalari
Yüklə 10,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.8. Avtomobil yo‘llarini sug’oriladigan hududlarda saqlash texnologiyalari
Yo‘llarni saqlash yo‘l, yo‘l inshootlari va yo‘l uchun ajratilgan mintaqaga ularni butun yil davomida kerakli holatda saqlash maqsadida muntazam ravishda qarash va parvarishlash va barcha konstrukstiya elementlarining deformastiyalarini va shikastlarini tuzatish ishlarini o‘z ichiga oladi. Saqlash ishlarining to‘la hajmda va yuqori sifat bilan bajarilishi yo‘lning transport - foydalanish ko‘rsatkichining yomonlashish jarayonini sekinlashtiradi. Yo‘lning poyini saqlash bo‘yicha ishlar uning geometrik shaklini saqlash, turli suv yig’ish, suv qochirish va suv o‘tkazish qurilmalarini doimo ishga yaroqli holatda saqlash orqali yo‘lning poyi, yo‘l yoqalari va yonbag’irlarining mustahkamligini oshirishga qaratilgan. Yo‘ldan foydalanish tashkilotlari yo‘lning nomuvofiq tuproq va gidrologik sharoitlarga ega bo‘lgan qismlariga, erning qatlami ko‘pchigan joylariga, yo‘lning sun’iy sug’orish maydonlaridan o‘tadigan qismlariga alohida e’tibor bilan qarashni talab qiladi. Saqlash ishlarining vazifalari: bahor davrida yo‘lning poyi tuprog’ining qor va muzlarning eriganidan hosil bo‘lgan suvlar va sizot suvlar ta’sirida haddan ortiq namlanish darajasini pasaytirish; yoz davrida yo‘lning poyi (yo‘l yoqalarining, suv qochiradigan qurilmalarning va boshqalarning) tarkibiga kiruvchi elementlarni mayda deformastiyalari va shikastlanishi bilan bog’liq bo‘lgan ishlarni amalga oshirish; kuz davrida yo‘lning poyi haddan ortiq namlanishining oldini oladigan ishlarni amalga oshirish. Bahorda qatnov qismidagi va yo‘l yoqalaridagi, qor va muzlardan erigan suvlarning yo‘lning poyiga sizib o‘tishini kamaytirish, hamda muzlagan tuproqning erishini ta’minlash va suvlarni qochirish uchun (jadal erish davri boshlanguncha qadar) qatnov qismidagi, yo‘l yoqalaridagi va agar imkoni bo‘lsa yonbag’irlardagi qor va muzlarning olib tashlanishi lozim. Yo‘l uchun ajratilgan mintaqaning tashqi chegarasidagi suv qochiradigan ariqlarning o‘qi bo‘ylab qorda to tuproqqacha - eni 0,5-0,7 m dan kam bo‘lmagan o‘yiq-suv qochirgichlar qilinadi. Shu davrda suv o‘tkazuvchi inshootlar (quvurlar, kichik 76 ko‘prikchalar), zovurlarning og’izlari, ochiq novlar, quvursimon zovurlarni qor va muzdan tozalash ishlari amalga oshiriladi. Yo‘lning ko‘pchigan qismlaridagi suvlarni zudlik bilan qochirish ishlari amalga oshiriladi. Yo‘ldan foydalanish xizmati oqimga xalaqit beruvchi mayda to‘siq va emirishlarni o‘z vaqtida bartaraf qilish orqali suvlarning suv o‘tkazish inshootlarining og’zida, qatnov qismida, suv qochiradigan ariqchalarda turib qolishiga yo‘l qo‘ymasligi kerak. Bog’lanishsiz materiallar bilan mustahkamlangan yo‘l yoqalarida yo‘l to‘shamasining ostidagi va yo‘l yoqalaridagi muzlagan tuproq eriganda hosil bo‘ladigan suvlarning tezlik bilan chetlatilishini ta’minlovchi eni 0,25-0,5 m bo‘lgan suv chetlatuvchi ko‘ndalang o‘yiqlar qilinadi. O‘yiqlar yo‘l to‘shamasi chuqurligida shaxmat tartibida, kamida 4 m bo‘lgan ariqlarda, 40% dan kam bo‘lmagan nishablikda qilinadi. O‘yiqlarning qiyaliklarining quyi tarafida yo‘lning o‘qiga 10-20 burchak hosil qiluvchi tik belgilar qilinadi. ishlarni bajarishda maxsus mashinalardan, ekskavatorlardan va boshqa mexanizastiya vositalardan foydalaniladi. Harakat xavfsizligi bilan ta’minlash uchun yo‘lning o‘yiqlar yasalgan qismlari tegishli yo‘l belgilari bilan to‘siladi. Tuproq quritib bo‘lingandan so‘ng o‘yiqlarni yo‘l yoqalarini mustahkamlashda ishlatilgan material yoki zax qurituvchi tuproq bilan ko‘milib, talab qilingan me’yorda zichlantiriladi. Barcha ishlar bajarib bo‘lingandan so‘ng yo‘l belgilari echib olinadi. Bahor davrining so‘ngida, tuproq qurish boshlagan paytda suv qochirish inshootlarini va zovurlarni yot jismlardan va iflosliklardan tozalash ishlari amalga oshiriladi, suv yig’uvchi manbalarda va suv qochirish ariqchalarida qolgan suvlar chiqarib tashlanadi, suv o‘pirib ketgan joylar tekislanadi, yo‘lning poyi qirg’oqlari tuzatiladi, mustahkamlanmagan yo‘l yoqalari va yonbag’irlarning shikastlangan qismlari mayda o‘pirilishlar, emirilishlar va sel oqizib kelishi natijasida paydo bo‘lgan yot jismlardan tozalanib tekislanadi. Yo‘lning chim qatlami shikastlangan qismlariga qulay agrotexnik muddatlar ichida chim bostiriladi. 77 Yoz davrida suv manbalarini, yonbag’irlarni, yo‘l yoqalarini, yonbag’irliklarni yot jismlardan tozalanadi, tekislanadi va yozgi va traktor yo‘llarini, qatnov qismida ta’mirlash olib borilayotgan joylarni (zarur bo‘lgan hollarda) tekislanadi, mustahkamlovchi va muhofazalovchi inshootlarni ko‘zdan kechirilib sozlanadi. Bu davrda mustahkamlanmagan yo‘l yoqalarini tekislash, mustahkamlangan qatlamlarning ayrim shikastlangan qismlarini tuzatish, ayrim mustahkamlanmagan yo‘l qismlarini tekislash va mustahkamlanmagan yonbag’irlarning ayrim emirilgan joylarini tiklash ishlari amalga oshiriladi; ochiq novlarning, suv oqimlarining, suv qochirish ariqchalarining ayrim qismlari tubida 5% dan kam bo‘lmagan bo‘ylama qiyalik ta’minlanadigan qilib tozalanadi; qurituvchi moslamalarning mayda buzilishlari bartaraf qilinadi va boshqalar; yo‘l yoqalaridagi, yonbag’irlardagi va suv yig’ish manbalaridagi ajriq-chimlar o‘rib tekislanadi, butalar kesib tashlanadi. ajriq-chimlarni, ayniqsa begona o‘tlarni o‘rib-tekislash ishlari yaqin-atrofdagi ekinzorlarga ziyon etkazmaslik uchun bunday o‘tlarning gullash davridan oldin amalga oshiriladi. Bunday joylarda madaniy o‘tlarni ekish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Begona o‘tlarga qarshi kimyoviy vositalar bilan kurashish tuman sanepidstanstiyasi bilan kelishilgan holda amalga oshiriladi. Kuz davrida tuproqlarning yog’ingarchilik oqibatida namlanish darajasini kamaytirish va kelgusi yilning bahorida haddan ortiq namlanib ketish darajasini kamaytirish uchun suv o‘tkazuvchi qurilmalarning og’zi va suv qochiruvchi ariqchalarni (ariqchalarni) muntazam ravishda begona jismlardan tozalab boriladi va yozgi va traktor yo‘llarini, mustahkamlanmagan yo‘l yoqalarini qishdan oldingi tekislash ishlari amalga oshiriladi. Murakkab tuproq - iqlim sharoitlariga ega bo‘lgan, ayniqsa erning ko‘pchish xavfi bo‘lgan yo‘l qismlaridagi mustahkamlanmagan yo‘l yoqalariga avtomobillarning kirishi cheklanadi. Yo‘l xizmati bu davrda ham, bahordagi kabi yo‘l uchun ajratilgan mintaqadan chorva mollarini haydab o‘tish va boqish maqsadida foydalanishlarini oldini olish lozim. Yüklə 10,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|