1-Amaliy mashg’uloti Mavzu: Topografik kartada berilgan nuqtalarning geografik va to’g’ri burchakli koordinatalarini aniqlash

1.2-shakl. To’g’ri burchakli koordinatalar. 
Choraklar soat strelkasining yo’nalishi bo’yicha, ya’ni shimoldan sharq,
janub va g’arbga tomon hisoblaniladi. Koordinatasi aniqlanayotgan nuqtaning
abstsissasi boshlang’ich ordinata o’qidan yuqorida joylashgan bo’lsa, musbat (+),
pastga joylashgan bo’lsa (-) ishoraga egadir.
Agar koordinatasi aniqlanayotgan nuqta boshlang’ich abstsissa o’qidan
chapda joylashgan bo’lsa, uning ordinatasi manfiy, o’ngda joylashgan bo’lsa
musbat ishorali bo’ladi.
1.1-jadvalda to’g’ri burchakli koordinata o’qlarining choraklardagi ishoralari
berilgan.
Click to BUY NOW!
P
D
F-
XC
hange E
dit
o
r
w
w
w
.tr
ack
er-softw
ar
e.
c
o
m
Click to BUY NOW!
P
D
F-
XC
hange E
dit
o
r
w
w
w
.tr
ack
er-softw
ar
e.
c
o
m

---

---

Choraklar 
Koordinata o’qlari 
Abtsissa (x) 
Ordinata (y) 
I
+
+
II
-
+
III
-
-
IV
+
-
1.1-jadval. To’g’ri burchakli koordinata o’qlarining choraklari. 
Yuqorida aytilgan to’g’ri burchakli koordinata sistemasini yer yuzasining
tekislik deb qabul qilinadigan kichik hududi uchungina qo’llash mumkin.
Bu koordinata sistemasidan butun yer shari uchun foydalanishda maxsus
zonal sistemali to’g’ri burchakli koordinata qo’llaniladi. Zonal sistemali to’g’ri
burchakli koordinataning mohiyati quyidagidan iborat.
Butun yer shari 6° li 60 ta meridian zonaga bo’linadi. Bu zonalarning har
birini o’rtasidan o’tgan meridian shu zonaning o’q meridiani deyiladi.
Har bir zonani alohida-alohida ko’ndalang tsilindr ichiga joylashtiriladiki,
uning o’q meridiani tsilindrga urinma bo’lishi kerak.
So’ngra tsilindrning sirtiga yer yuzasi va tsilindrdagi burchaklar tengligi
saqlangan holda kerakli zona proektsiyalanadi (1.3-shakl).