1. Amir Temurning ulkan saltanat tashkil etishi. Markazlashgan Temur davlatining ma’muriy va harbiy tuzilishi. Temur tuzuklari. Davlatning ichki va tashqi siyosati


Temur va temuriylar davrida ilm-fan va madaniyat



Yüklə 85,02 Kb.
səhifə4/9
tarix13.12.2023
ölçüsü85,02 Kb.
#174583
1   2   3   4   5   6   7   8   9
1. Amir Temurning ulkan saltanat tashkil etishi. Markazlashgan T-www.fayllar.org

4. Temur va temuriylar davrida ilm-fan va madaniyat.
Mirzo Ulug`bеk davrida madaniyat, ilm-fan va adabiyot ravnaqi. Ulug`bеk akadеmiyasi. Qozizoda Rumiy, G`iyosiddin Jamshid, Ali Qushchi.
Mirzo Ulug‘bek dovrug‘ini jahonga tanitgan ulkan qurilishlardan yana bittasi 1420-1429-yillarda qurib bitkazilgan ulkan va hashamatli bino - bu Ulug‘bek rasadxonasidir. Ulug‘bek bu rasadxonani dunyoda shu paytgacha bor bo‘lgan barcha rasadxonalardan ulug‘ va har tomonlama ustun bo‘lishini o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ygan. Ulug‘bek bu o‘rinda "Xalifa Ma’mun" (813-833) zamonida, Bag‘dod yonida qurilgan, Yahyo ibn Mansur bosh bo‘lgan mashhur rasadxonani, Xolid ibn Abdumalik bosh bo‘lgan Damashq rasadxonasini, Xulokuxon davrida (1256-1265) Marog‘ada yirik qomusiy olim Nosiriddin Tusiy (1201-1274) rahbarligida qurilgan rasadxonalarni nazarda tutdi, albatta. Darhaqiqat, Ulug‘bek rasadxonasining o‘z davrida qiyosi yo‘q edi. Rasadxona silindr shaklida, uch ashyonli qilib quriladi. Aylanasi 47, balandligi esa 31 metr atrofida edi. Rasadxona qurilishiga Ulug‘bekning shaxsan o‘zi, u yo‘q paytlarda Qozizoda Rumiy, G‘iyosiddin Jamshid va Ali Qushchi boshchilik qilishdi.
Binoning sirti koshin va sirli parchinlar bilan bezatiladi. Olimlar va xizmatchilar uchun rasadxona tevarak atrofida katta kichik hujralar quriladi. Rasadxonaning boy kutubxonasi bo‘lib, unda qariyib 150 ming kitob saqlangan. Rasadxona etagida Mirzo Ulug‘bek bobosi Amir Temur an’anasiga ko‘ra ikkita bog‘ qurdirdi. Ularning birinchisi Bog‘i Maydon, ikkinchisini Chinnixona nomi bilan atadi. Bog‘i Maydon o‘rtasida qurilgan bino ikki qavatli bo‘lib, devor va ustunlariga marmardan sayqal berilgandi. Chinnixonadagi imoratlarning biri toshdan, ikkinchisi chinnidan bo‘lgan. Chinni 1422-yilda Xitoydan keltirilgan.
Xullas, Mirzo Ulug‘bek ham Amir Temur singari yaratuvchilik, bunyodkorlik bilan shug‘ullandi. Xalq va davlat ehtiyoji uchun juda ko‘plab binolar; hammomlar, karvonsaroylar, sardobalar qurdirdi. Umuman Temur va Temuriylar moddiy madaniyat bobida ulkan merosni o‘zlaridan keyin qoldirdilar. Temuriylar xalqimizning buyuk me’morchilik san’ati durdonalarini dunyoning juda ko‘plab qit’alariga tarqatdilar. Shohrux va Husayn Boyqaro avlodlari, Alisher Navoiy hazratlari azmi qarori bilan Xurosonning turli shaharlarida barpo etilgan ulkan va go‘zal tarixiy obidalar, Boburiylar sulolasining to 1850-yillarga qadar o‘tgan davr mobaynida Afg‘oniston, Hindiston va Pokiston hududlarida yaratgan me’morchilik san’ati namunalari o‘zining go‘zalligi va hashami bilan shu paytga qadar ham har qanday ko‘zni o‘ziga maftun etib kelmoqda. Bu narsa Temur va Temuriylar naslining, siz va bizning qalblarimizda o‘z ota-bobo avlodlarimiz bilan haqli suratda g‘ururlanish va faxrlanish his-tuyg‘usini uyg‘otadi


Yüklə 85,02 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin