1. «Antimateriya», «antinárse», «antidúnya» terminleri filosofiyalıq jaqtan korrektlilikke (tuwrılıqqa) iye me?

1. «Antimateriya», «antinárse», «antidúnya» terminleri filosofiyalıq jaqtan korrektlilikke (tuwrılıqqa) iye me?
2. Dúnyanıń bolmısı hám dúnyadaǵı bolmıs túsiniklerin bara bar túsinikler dep alıp qarawǵa boladı ma? Dúnyanıń birligi máselesin qalay túsinesiz?
3. Barlıq obyektler materiallıq. Barlıq obyektler materiyadan quralǵan. Berilgen pikirler ekvivalent pikirler bola aladı ma?
4. Materiya adamlardan ǵárezsiz jasaytuǵın, olardıń sezimlerinde kopiyalanatuǵın, sáwlelenetuǵın, adamǵa sezimlerde berilgen obyektivlik reallıqtı belgilew ushın qollanılatuǵın filosofiyalıq kategoriyanı ańlatadı. Biraq qálegen filosofiyalıq kategoriya túsinikti ańlatadı, al túsinikler bolsa ideallıq, sebebi olar oylawdıń formaları bolıp tabıladı. Usıǵan baylanıslı materiya ideallıq. Berilgen pikirlew durıs pa?
5. Háreket, rawajlanıw, ózgeris túsinikleri bir biri menen qanday qanasta? Qálegen háreketti rawajlanıw, al qálegen rawajlanıwdı ózgeris dep alıp qarawǵa boladı ma?
6. «Háreket absolyutlik shama, al tınıshlıq salıstırmalı shama» degen pikirdi qalay túsinesiz?
7. Eley mektebiniń filosofları hárekettiń tábiyatın analizley otırıp, tómendegishe paradokske keledi. Dene háreketke keliwi ushın oǵan boslıq kerek boladı. Boslıq degenimiz neni ańlatadı? Ol ómir súredi, biraq hesh qanday qásiyetlerge hám kóriniske iye emes. Eger boslıq ómir súrse de, onı biliwge bolmaydı, sebebi ol ózinde hesh qanday bolmısqa iye emes, hesh nárseni ańlatpaydı. Sol sebepli, boslıq birdey waqıtta ómir súretuǵın hám ómir súrmeytuǵın bir nárseni ańlatadı. Usıǵan baylanıslı, hárekettiń ómir súriwin moyınlaw logikalıq qarsılıqqa alıp keledi. Berilgen pikirlewdegi qáteni tabıń.
8. «Materiya bizlerge sezimlerde berilgen obyektivlik reallıqtı ańlatadı. Biraq waqıt materiyaday bizge sezimlerde berilmegen. Sol sebepli, waqıt materiyaday materiallıq emes». Berilgen pikirlew durıs pa? Eger qáte bolsa, qátesin kórsetiń.
9. Tómendegi berilgen waqıt hám keńislik haqqındaǵı pikirler qaysı filosofiyalıq baǵdarlarǵa tiyisli ekenligin anıqlań.
- Keńislik hám waqıt – dúnyalıq aqıldıń formaları.
- Keńislik hám waqıt materiyanıń jasawınıń obyektiv formaları.
- Keńislik hám waqıt – biziń qabıl etiwimizdiń formaları.
- Keńislik hám waqıt materiyadan ǵárezsiz jasaytuǵın substanciyalar.
10. Tómendegi berilgen anıqlamalardıń qaysıları filosofiyalıq mazmunǵa iye.
- Materiya massaǵa yamasa energiyaǵa iye barlıq nárseler.
- Materiya atomlardan quralǵan barlıq nárseler.
- Materiya – bul zat (veshestvo), maydan (pole) hám vakuum.
- Materiya bizlerge sezimlerde berilgen obyektivlik reallıq.
- Materiya – absolyutlik ideyanıń bolmısınıń basqasha kórinisi.
- Materiya – bul eń keyingi substanciya, barlıq ómir súriwshiniń birinshi tiykarı.
- Materiya bul sezimlerdiń úzliksiz múmkinshiligi.
11. Jigirmalanshı ásirdiń basında materiya joǵalıp ketti degen ilimpazlar materiyanıń qanday túsindirmesine tiykarlanıp pikir júrgizdi?
12. Tómendegi berilgen qubılıslardı quramalasıwına qaray tártiplestiriń. Quramalasıw ólshemi retinde olardıń háreket etiwshi materiyanıń sáykes formasına tiyisli bolıwın alıp qarań.
- Suwdıń qatıwı.
- Jerdiń Quyash dógereginde aylanıwı.
- Rabochiy háreketi.
- Balanıń tuwılıwı.
- Jerdiń shógiwi (opolzen).
13. Materiya hám háreket arasındaǵı baylanıstı kórsetkenimizde, háreketti materiyanıń atributı dep alıp qaraymız. Ne ushın háreket materiyanıń eń ulıwmalıq atributı retinde alıp qaraladı? Atribut hám qásiyet arasındaǵı parıqtı kórsetiń.
14. «Háreketti mexanikalıq túsiniw» hám «háreketti metafizikalıq túsiniw» túsinikleri bir biri menen qanday qatnasta?
15. Waqıttıń qaytalanbawshılıq faktinen qanday áhmiyetli sosiallıq hám siyasiy nátiyjeler kelip shıǵadı? Eger waqıt qaytalanbaytuǵın bolsa, onda qálegen qáteshilik, qálegen nadurıs is-háreket dúzetilmeydi hám keshirilmeydi dep tastıyıqlawǵa boladı ma?