1. Aylanma harakatdagi jismlarning kinetik energiyasi

Toshkent axborot Texnologiyalari universiteti Nukus filiyali Telekomunikatsiya texnologiyalari va kasb talim fakultet Axborot xafvsizligi yo'nalishi talabasi Oskinbaev Mirzabekning Fizika fanidan yakuniy nazorat ishi.
31-bilet

1. Aylanma harakatdagi jismlarning kinetik energiyasi.

2. Magnit maydonining kuch xarakteristikasi

3. Gazlar va suyuqliklarning harakati

4. Molekulyar kinetik nazariyaning asosiy tenglamasini mexanika qonunlariga tayangan holda keltirib chiqaring.

5. Temir simning uzilib ketishi uchun zarur bolgan mexanik kuchlanish 320 MPa ga teng bolsa, vertikal holda osilgan sim oz ogirligi tasirida uzilib ketishi uchun uning uzunligi eng kamida qancha bolishi kerak? Temirning zichligi 7800 kg/m3.

1-Savolga javob.

Aylanma harakat qilayotgan jismning kinetik energiyasiAgar jism dumalayotgan bo‘lsa, ya’ni ham ilgarilanma, ham massa markaziga nisbatan aylanma harakatda ishtirok etayotgan bo‘lsa, uning to‘la kinetik energiyasi ham ilgarilanma, ham aylanma harakat kinetik energiyalarining yig‘indisiga teng bo‘ladi.Kinetik chaqirdi tana harakati tufayli energiya. Bu tanani dam olish holatidan ma'lum tezlikka qadar tezlashtirish uchun natijada paydo bo'ladigan kuchning ishi bilan o'lchanadi.Kinetik chaqirdi tana harakati tufayli energiya. Bu tanani dam olish holatidan ma'lum tezlikka qadar tezlashtirish uchun natijada paydo bo'ladigan kuchning ishi bilan o'lchanadi.Tana massasi bo'lsin mnatijada paydo bo'lgan kuch ta'siri ostida harakat qila boshlaydi. Keyin boshlang'ich ish dAga
teng dA = F· dl· cos. Bunday holda, kuch va joy almashish yo'nalishi mos keladi. Shuning uchun,  \u003d 0, cos \u003d 1 va dl=  · dtqayerda  - tananing ma'lum bir vaqtda harakatlanadigan tezligi. Bu kuch tanaga tezlashishni beradi.Nyutonning ikkinchi qonuniga ko'ra F \u003d ma \u003d shuning uchun va to'liq ish VAyo'lda lga teng:Ta'rif bo'yicha W k \u003d A, shunday qilib formuladan kelib chiqadiki, kinetik energiyaning qiymati mos yozuvlar ramkasini tanlashga bog'liq, chunki turli mos yozuvlar doirasidagi jismlarning tezligi har xil bo'ladi.Aylanish harakatining kinetik energiyasi Tanaga bir lahzalik inertiya bilan yo'l qo'ying Men z o'qi atrofida aylanadi zburchak tezligi bilan Keyin formuladan tarjima va aylanish harakatlarining o'xshashligini ishlatib, biz quyidagilarga erishamiz. Yig'indisiga teng bo'ladi.Kinetik energiya teoremasiKinetik energiya teoremasiTana massasi bo'lsin t oldinga siljish. Unga qo'llanilgan turli xil kuchlarning ta'siri ostida tananing tezligi o'zgaradi oldin. Keyin ishlang VA Bu kuchlar tengdir. Qayerda W k 1 va W k 2 - boshlang'ich va yakuniy holatda tananing kinetik energiyasi. Aloqa (8) deyiladi kinetik energiya teoremasi. Uning tahriri: tanaga ta'sir qiladigan barcha kuchlarning ishi uning kinetik energiyasining o'zgarishiga tengdir.
2-savolga javob.

Tоk vа dоimiy mаgnit jоylаshgаn fаzоning bo’lаgidа mаgnit mаydоni dеb аtаluvchi kuch mаydоni hоsil bo’lаdi. Uning muhim хususiyati shundаki, u fаqаt shu mаydоndа hаrаkаtlаnvchi zаryadlаrgаginа tа’sir qilаdi. Tаjribаlаrdаn mа’lum bo’lishichа, mаgnit mаydоnining tоkkа ko’rsаtаdigаn tа’siri o’tkаzgichning shаkligа, mаydоndаgi jоylаshishigа vа undаn o’tаyotgаn tоk kuchigа bоg’liq bo’lаr ekаn. Shu sаbаbli mаgnit mаydоnini o’rgаnish uchun gеоmеtrik o’lchаmlаri judа kichik bo’lgаn tоkli, yassi kоntur (rаmkа) dаn fоydаlаnаmiz. Kоnturning fаzоdаgi jоylаshuvini shu kоnturgа o’tkаzilgаn nоrmаlning yo’nаlishi оrqаli хаrаktеrlаymiz. Uning musbаt yo’nаlishi (7.1- rаsm) ko’rsаtilgаn. Bеrilgаn nuqtаdаgi mаgnit mаydоn yo’nаlishi sifаtidа, shu nuqtаgа jоylаshtirilgаn tоk kоnturining musbаt yo’nаlishi оlinаdi (7.2-rаsm). Shuningdеk, shu nuqtаdаgi mаgnit strеlkаsi (ignаsi) ning shimоliy qutbigа tа’sir qiluvchi kuchning yo’nаlishi оrqаli hаm аniqlаnishi mumkin. Mаgnit mаydоni tоkli kоnturgа аylаntiruvchi, juft kuch sifаtidа tа’sir qilib, uni mа’lum bir yo’nаlish bo’yichа jоylаshishgа mаjbur qilаdi. Kuchning аylаntiruvchi mоmеnti – mаydоnning shu nuqtаsidаgi хоssаlаrigа hаmdа kоnturning хоssаlаrigа bоg’liq bo’lаdi.

bunda -magnit induksiyasi vektori bo’lib, u magnit maydoninig miqdoriy xarakteristikasi hisoblanadi, -tokli konturning magnit momenti vektori. Tok o’tayotgan yassi kontur uchun

bunda S-kontur sirti yuzasi, -kontur sirtiga o’tkazilgan normalning birlik vektori. ning yo’nalishi musbat normal bilan ustma-ust tushadi.

Magnit maydonini magnit maydon induksiyasi xarakterlaydi:
Magnit maydon grafikasini esa magnit induksiyasi chiziqlari yordamida ifodalash mumkin. Ularning har bir nuqtasiga o’tkazilgan urinma shu nuqtadagi vektorning yo’nalishi bilan bir xil bo’ladi. Bu yo’nalish o’ng vint qoidasi bilan aniqlanadi. Agar vint o’qi tok yo’nalishi bo’ylab ilgarilanma harakatga keltirilsa, unda vint dastasi magnit induksiyasi chiziqlari yo’nalishida aylanadi.
Magnit induksiyasi chiziqlari doimo berk va o’tkazgichni qamrab oluvchi tarzda joylashadi.

3-Savolga javob.

Suyuqlik (yoki gaz) qatlamlarining nisbiy harakatida bu qatlamlar orasida biror katlamlarning harakatini sekinlashtiruvchi va boshqa biror qatlamlarning harakatini tezlashtiruvchi kuchlar hosil bo`ladi. Suyuqlikning bir qatlami ikkinchisiga tasir qiladigan kuch ichki ishqalanish kuchi yoki yopishqoqlik kuchi deyiladi. Ichki ishqalanish kuchining kattaligiga qarab moddalar yopishqoq va yopishqoqmas moddalarga bo`linadi. Suyuqlik (gaz) unda jismlarning harakatlanishiga to`sqinlik qiluvchi kuch qarshilik kuchi deyiladi. Qarshilik kuchi jismning shakliga, ko`ndalang kesimining yuzasiga, jism harakatlanaiotgan suyuqlikning (gazning) harakat tezligiga va jinsi turiga bogliq bo`ladi. Jumladan, havodagi qarshilik kuchini aerodinamik qarshilik deyiladi.
Malum tezlikkacha (kritik tezlik deiiladigan tezlikkacha) suyuqliklarning qatlamlari bir–biriga nisbatan sirpanadi, yani oquvchi suyuqlik (gaz) qatlamlarining nisbii harakati buzilmaydi. Bunday oqim qatlamli yoki laminar oqim deyiladi. Oqim tezligi kritik tezlikdan ortib ketganda sirpanayotgan qatlamlarning o`zaro tasiri suyuqlik (gaz) zarralarining nisbiy joylashishini o`zgartiradi, uyurmalar hosil bo`ladi. Bunday harakat uyurmali yoki turbulent harakat deyiladi.
Agar suyuqlik oqayotgan trubaning tarmoqlari bo`lmasa, u holda trubaning ihtiyoriy kesimidan o`tayotgan suyuqlik miqdori bir hil bo`ladi; aks holda uzoq muddat suyuqlik oqqanda bazi joylarda suyuqlik to`planib qolgan, bazi joylarda esa oqim uzilgan bo`ladi. Shunga muvofiq, ishqalanish bo`lmaganda vaqt birligi ichida bir joydan oqayotgan suyuqlik hajmi vaqt birligi ichida ikkinchi joyda oqayotgan suyuqlik hajmiga teng bo`ladi, yani . Bunday shartni qanoatlantiradigan oqim stasionar oqim deiiladi. Bundan stasionar oqimda suyuqlikning harakatlanayotgan zarralarining tezligi truba kesimining yuziga teskari proporsional bo`lishi kelib chiqadi.