1 azərbaycan-tüRKİYƏ ƏlaqəLƏRİ son 20 İLDƏ: UĞurlar və İmkanlar

25
Regional hadisələrin Türkiyə-Azərbaycan münasibətlərinə təsiri
yönəlik enerji, təhlükəsizlik və iqtisadi siyasəti Qərb müttəfiqlərinin planları 
ilə üst-üstə düşüb. Lakin Türkiyə Qərblə ortaq hərəkət edərkən Rusiyanı 
küsdürməməyə də çalışıb 
Rusiyanın regionda mövqeyini zəiflətmə siyasətini Azərbaycan Əbülfəz 
Elçibəy  vaxtında  başlayıb,  Heydər  Əliyev  və  İlham  Əliyevin  vaxtında 
davam etdirib. Bu mənada Rusiyanın regiondakı təsir gücünü Azərbaycan 
qədər zəiflədən ikinci region dövləti olmayıb və Türkiyə ilə Azərbaycanın 
Rusiya siyasəti sanki bir-biri ilə yarışırdı. Azərbaycanın ilk prezidenti Ayaz 
Müttəlibovun vaxtında Azərbaycan  daha  çox  Rusiya  yönlü  xarici siyasət 
həyata keçirib və 1991-ci il dekabrın 21-də Azərbaycan Müstəqil Dövlətlər 
Birliyinə  (MDB)  daxil  olub.
22
  Mütəllibovun  xarici  siyasətdə  Rusiyaya 
yönəlməsi Azərbaycanın üzləşdiyi daxili və xarici siyasət problemlərinin 
həllinə kömək göstərmədi, çünki Rusiya Azərbaycanla müstəqil dövlət kimi 
deyil, hələ də bir vilayəti kimi əlaqə qurmağa çalışırdı. 
Mütəllibov  dövründən  fərqli  olaraq  Azərbaycan  Xalq  Cəbhəsinin 
hakimiyyəti  illərində  xarici  siyasətdə  Türkiyə  birinci  plana  keçir.  Özünü 
“Atatürkün  əsgəri”  adlandıran  Əbülfəz  Elçibəyin  prezidentlik  dövründə 
Azərbaycan  rus  qoşunlarını  ölkə  ərazisindən  çıxaran  ilk  postsovet 
ölkələrindən  oldu.  Ticarət-iqtisadiyyat  əlaqələri  bir  anda  aşağı  düşdü  və 
Bakı MDB-yə üzvlük müqaviləsini təsdiq etmədi.
23
 Azərbaycan bu dövrdə 
Rusiya ilə bərabərhüquqlu dövlət kimi əlaqə qurmağa, Rusiyanın regionda 
təsirini azaltmaq və bu istiqamətdə Türkiyə və Qərb dövlətləri ilə əlaqələrini 
genişləndirməyə  çalışırdı.  Azərbaycan  Türkiyə  ilə  strateji  əməkdaşlığa 
dair  və  təhlükəsizlik  sahəsində  müqavilələr  imzalamaq  istəyirdi.  Digər 
ölkələrdən  fərqli  olaraq  Türkiyə  ilə  imzalanan  dostluq  və  əməkdaşlıq 
müqaviləsinin müddəti 5 il deyil, on il oldu və  Türkiyə ilə iqtisadi, hərbi və 
təhsil sahələrində əməkdaşlıq genişləndi.
24
 
Həmin illərdə Rusiya Azərbaycanın üzləşdiyi bir çox problemin yalnız 
əsas mənbəyi deyil, həm də həll ünvanı kimi göstərilirdi. Elçibəy vaxtında 
Rusiyaya  qarşı  və  Türkiyə  meyilli  siyasət Azərbaycanın  daxili  və  xarici 
siyasətində Rusiyadan qaynaqlanan bir çox problemə səbəb oldu. Bu reallığı 
anlayan Heydər Əliyev enerji və Qarabağ görüşmələrində rəsmi Moskvanın 
mövqeyini  yumşaltmaq  üçün  Rusiya  ilə  münasibətlərə  əhəmiyyət 
verdi.  1993-cü  ilin  yay  aylarında  Rusiyaya  səfərə  edən  Heydər  Əliyev 
22   Eldar İsmayılov və başqaları, Azərbaycan tarixi, Bakı, 1995, s. 341. 
23   Расим Мусабеков, “На стыке полей притяжения”, http://www.globalaffairs.ru/print/number/Na-
styke-polei-prityazheniya-15230, 11 июня 2011 
24   Nazim Cefersoy, “Bağımsızlığının Yirminci Yılında Azerbaycan”, der. Cavid Veliev ve Araz Aslanlı, 
Güney Kafkasya: Torpak Bütünlüğü, Jeopolitik Mücadeleler ve Enerji, Ankara, Berikan, 2011, s. 41. 

---