1 Azərbaycan xanlıqlarının yaranması. Şəki xanlığı

15) Rusiya Qacar müharibəsini son mərhələsi. Türkmənçay sülhü 
1828-ci il yanvarın 24-də İ.F.Paskeviç rus qoşununa Ərdəbil və Tehran 
istiqamətində hərəkət etməyi əmr etdi. Rus qoşunları yanvarın 28-də Urmiyanı, 
fevralın 8-də isə Ərdəbili tutdular. İranın tamamilə darmadağın ediləcəyindən 
ehtiyat edən Britaniya səfiri C.Makdonald döyüşən tərəflər arasında vasitəçi 
kimi çıxış etdi. 1828-ci il fevralın 6-da (18-də) Təbriz yaxınlığındakı Türkmənçay 
kəndində Abbas Mirzə ilə İ.F.Paskeviç arasında sülh danışıqları yenidən 
başlandı. Osmanlı Türkiyəsi ilə müharibə təhlükəsi olan şəraitində çar hökuməti 
İranla sülh müqaviləsi bağlamağa tələsdi. Müqavilə 1828-ci il fevralın 10-da (22-
də) imzalandı. Türkmənçay sülh müqaviləsinə görə, İran Şimali Azərbaycana 
olan öz iddialarından əl çəkir, onun üzərində Rusiya hakimiyyətini tanıyırdı [4, s. 
50-51]. Cənubi Azərbaycan isə İranın himayəsində qaldı. Azərbaycan 2 yerə 
bölündü. Türkmənçay müqaviləsi 16 maddədən ibarət idi. İran və Rusiya 
arasında sərhəd xəttini 4-cü, İranın Qafqaz dağlarına qədər bütün Cənubi.

---

2 ulduzlu suallar və cavablar 
1) Azərbaycan mədəniyyəti 19cu əsrin 1ci yarısında 
XIX əsrin birinci yarısında müstəmləkə rejiminə baxmayaraq, mədəniyyətin ayrı-
ayrı sahələrində müəyyən dəyişikliklər baş verirdi. 1849-cu ildə Şimali 
Azərbaycanı da əhatə edən Qafqaz Tədris dairəsi yaradıldı. Rusiyanın təhsil 
sisteminin ilk pilləsi birillik “kənd məktəbləri”, sonrakı pilləsi qəza məktəbləri, 
gimnaziya, universitet və texniki ali məktəblər idi. Cənubi Qafqaz məktəbləri 
haqqında 1829-cu il nizamnaməsinə görə Yelizavetpol, Şuşa, Nuxa, Şamaxı, 
Quba, Bakı, Naxçıvan, Ordubad şəhərlərində və Qazax distansiyasında qəza 
məktəbləri açılmalı idi. 1830-cu ildə ilk qəza məktəbi Şuşada, Bakıda (1832), 
Nuxada (1833), Yelizavetpolda (1837), Naxçıvanda (1838) və Şamaxıda (1838) 
açılmışdı .1853-cü il yeni məktəb nizamnaməsinə görə Quba və Ordubadda 
(1854), Lənkəranda (1856) birsinifli ibtidai məktəblər açıldı. 1854-cü ildə 
Şamaxıda ali dördsinifli məktəb təsis olundu. Bu məktəb 1859-cu il Şamaxı 
zəlzələsindən sonra Bakıya köçürüldü. İlk dərsliklər 30-cu illərin sonlarında 
yazılmağa başlandı. Onlardan ən mükəmməli Mirzə Kazımbəyin “Türk-tatar 
dilinin qrammatikası” idi.