1. Bank kreditlari yordamida moliyalashtirish. Qimmatli qog‘ozlar bozori orqali moliyalashtirish

Mavzu :MOLIYA BOZORIDA KORPORATIV TUZILMALARNING ROLI:EMITENT VA INVESTOR SIFATIDA Reja:

1.Bank kreditlari yordamida moliyalashtirish.

2.Qimmatli qog‘ozlar bozori orqali moliyalashtirish.

3.Moliya bozorining tarkibiy tuzilishi.

Zamonaviy iqtisodiyotda biznes samaradorligini (rentabelligini)
oshirish asosiy masala hisoblanadi. Bir tomondan, arzon resurslar (kapital)
jalb qilish va boshqa tomondan – ularni samarali joylashtirish (investitsiyalash) rentabellikni oshirishning eng muhim omillaridan biridir. Moliya bozori ushbu funksiyani bajarishga imkon beradigan mexanizm bo‘lib, ishlab chiqarish hajmi va tarkibiy tuzilishiga ta’sir etadi, iqtisodiyotni ziyon ko‘rib ishlayotgan, raqobatbardosh bo‘lmagan korxonalardan xalos etadi, iste’molchini oqilona iste’mol savatchasini tanlashga majbur qiladi, texnologik innovatsiyalarni ilgari suradi, iqtisodiy taraqqiyotning tezlashuvini ta’minlaydi, investitsiya loyihalarini samarali tanlab oladi va h.k.
Moliya bozori mexanizmi orqali moliyaviy resurslar kiritishning eng
samarali sohalari aniqlanadi. Moliya bozorida pul o‘ziga xos tovar sifatida
ishtirok etadi va bu sifatda quyidagi bozorlarda, xususan, kredit bozori, moliya bozori, fond (qimmatli qog‘ozlar) bozori, valyuta bozori, pul bozori,
sug‘urta va pensiya jamg‘armalari bozori, qimmatli qog‘ozlar bozori, hosilaviy moliyaviy vositalar bozori va boshqalarda muomalada bo‘ladi.
Moliya bozorlari tarkibi hozirgacha mutaxassislar munozaralarining mavzusi hisoblanadi.
Rossiya moliya bozorining yetakchi tadqiqotchilaridan biri Ya.M. Mirkin
moliya bozoriga quyidagicha ta’rif beradi1
Moliya bozori (financial market) – moliya bozorida tovar hisoblangan
moliyaviy mahsulotlar shaklida birlashtirilgan moliyaviy xizmatlar taqdim
etish va moliyaviy vositalardan foydalanish asosida moliyaviy vositachilar
orqali vaqtinchalik bo‘sh pul resurslari taqdim etish ro‘y beradigan joydir”.
Moliya bozorining iqtisodiyotdagi roli juda katta, uningsiz, bir
tomondan, yirik kapital jamg‘arishning, boshqa tomondan esa – yirik loyihalarga investitsiya kiritishning imkoni yo‘q. Ko‘p sonli sotuvchilar va
xaridorlar o‘rtasidagi raqobat mexanizmlari orqali bozorda moliyaviy aktivlarga umumiy narx shakllanadi va axborot shaffofligiga erishiladi.
Ixtisoslashgan vositachi strukturalarda katta hajmdagi operatsiyalar
tufayli pul va boshqa moliyaviy aktivlarning muomala xarajatlari pasayishi, risklar sug‘urtasi ro‘y beradi va savdo qilinadigan vositalar
likvidligi ta’minlanadi.
Moliya bozorining roli uning funksiyalarida namoyon bo‘ladi.
Moliya bozorining asosiy funksiyasi ular uchun pul mablag‘lari hozirda bo‘sh bo‘lib turgan qatnashchilardan moliyaviy resurslarga ehtiyoj sezib turgan
qatnashchilarga mablag‘lar oqimini ta’minlashdan iborat.
Qimmatli qog'ozlar bozori (QQB) moliya bozorining bir qismidir (ssuda kapitali bozori bilan bir qatorda, valyuta bozori va oltin bozori). Fond bozorida o'ziga xos moliyaviy vositalar - qimmatli qog'ozlar sotiladi.
Qimmatli qog'ozlar - bu hujjatlar belgilangan shakl va tasdiqlovchi tafsilotlar mulk huquqi, amalga oshirish yoki topshirish faqat ularning taqdimoti bilan mumkin. Qimmatli qog'ozlar bo'yicha bu mulkiy huquqlar ssuda va turli korxonalar tashkil etish, oldi-sotdi, mol-mulkni garovga qo'yish va boshqalar uchun pul berish bilan bog'liq. Shu munosabat bilan qimmatli qog'ozlar o'z egalariga belgilangan daromad olish huquqini beradi.
Qimmatli qog'ozlar bozorining jadal shakllanishi va rivojlanishi zamonaviy Rossiya ko'chki cho'qqisida xususiylashtirish ko'p sonli hayotga olib keldi aktsiyadorlik jamiyatlari aktsiyalar va obligatsiyalar chiqarish. Beqaror moliyaviy ahvol va byudjet taqchilligi davlat va munitsipal qimmatli qog'ozlarning (asosan obligatsiyalar) keng tarqalishini oldindan belgilab qo'ydi. Ko'pgina korxonalarning to'lovga layoqatsizligi veksellardan foydalanishga olib keldi. Umuman olganda, moliya bozorining o'zgaruvchanligi bir qator surrogat qimmatli qog'ozlarning paydo bo'lishiga olib keldi.
Qimmatli qog'ozlar davlatning to'lov aylanmasida, investitsiyalarni safarbar etishda katta rol o'ynaydi. Muomaladagi qimmatli qog'ozlar majmui iqtisodiyotning tartibga soluvchi elementi bo'lgan fond bozorining asosini tashkil qiladi. Bu kapitalning erkin pul resurslariga ega bo'lgan investorlardan qimmatli qog'ozlar emitentlariga o'tishini osonlashtiradi.
Ma'muriy - tashkiliy tuzilishga ta'sir qiluvchi,
Texnologik - qo'llaniladigan texnologiyani nazorat qilish,
Moliyaviy - moliyani boshqarishning maxsus usullarini o'z ichiga oladi;
Axborot - bozorga kirish va undan tashqarida axborot oqimlarini boshqarish;
Huquqiy - xavf yuzaga kelgan taqdirda huquqiy himoyani ta'minlash.
Xatarlarni boshqarishning samarali tizimini yaratish uchun tegishli yuridik ahamiyatga ega hujjatlar bilan tasdiqlangan tegishli ma'muriy, texnologik va moliyaviy qarorlarni qabul qilish kerak.
Operatsiyalar birligi tannarxini pasaytirishga quyidagilar tufayli erishiladi:
Operatsiyalar va hujjatlarni standartlashtirish;
Ixtisoslashgan tuzilmalarda operatsiyalarni jamlash,
Yangi texnologiyalarni, xususan, axborot texnologiyalarini qo'llash.
Investor va emitent uchrashishi uchun ular bir-birlarini topishlari kerak. Shu bilan birga, ular, albatta, bitimdagi potentsial sherik qanchalik ishonchli ekanligini bilishni xohlashadi. Bu funktsiya vositachilar - brokerlar tomonidan amalga oshiriladi. O'z navbatida, brokerlar bir-birlarini savdo tizimlaridan birida topadilar. Tarixiy jihatdan birinchi bunday tizimlar birjalar edi. Birjalarning asosiy roli shunchaki qimmatli qog'ozlar bozorida professional vositachilik qiluvchilarni birlashtirishdan iborat. Kelajakda ular bir qator boshqa funktsiyalarni o'z zimmalariga oldilar.
Birjada savdo qoidalari qimmatli qog'ozlar narxini belgilashning ma'lum mexanizmini nazarda tutadi. Bu auktsion bo'lishi mumkin, mutaxassis - diler yoki berilgan qimmatli qog'ozni kotirovka qiluvchi market-meyker orqali ishlaydi.
Kotirovka - berilgan diler ko'plab qimmatli qog'ozlarni sotib olishga (sotishga) tayyor bo'lgan narx. Kotirovka qo'yish orqali diler o'zi aytgan narx bo'yicha boshqa birovni bitimdan voz kechishga haqli emas (ko'pincha maxsus shartlar taqdim etiladigan juda katta miqdordagi qimmatli qog'ozlar bundan mustasno).
Birja savdolarida standartlashtirish operatsiyalarni tezlashtirish va narxini pasaytirish uchun keng qo'llaniladi. Birjada oldi-sotdi shartnomalari ham qat'iy standartlashtirilgan bo'lib, ular oldindan bitimning barcha shartlarini o'z ichiga oladi, ishtirokchilarning nomlari va narxidan tashqari. Qoida tariqasida, birja bitimlari lotlar deb ataladigan standart miqdordagi aktsiyalarda (ko'pincha 100 dona) tuziladi. Yetkazib berish va to'lash shartlari ham qat'iy kelishilgan
EʼTIBORINGIZ UCHUN RAHMAT