1 bilet tarix

19- 

BILET

 

1. Qadimgi Afina va Sparta davlatlarini taqqoslang. 

Afina  Yunonistonning  Attika  deb  atalgan  togʻli  joyida  vujudga  kelgan. 

Arxeologik  maʼlumotlarga  koʻra,  bu  joylarda  odamlar  neolit  davridan  boshlab 

yashagan.  Attikaliklar  Afina  maʼbudiga  sajda  qilganlar.  Attikadagi  qishloklar 

birlashib Afina shahri vujudga kelgan (miloddan avvalgi 9–8-asrlar). Bu vaqtda 

(Gomer  davri)  harbiy  demokratiya  susayib,  urugʻchilik  munosabatlari  yemirila 

boshlagan edi. Hokimiyatni urugʻ aristokratlari (evpatridlar) boshqarardilar. Mil. 

av.  7-asrda  Ada  evpatridlar  siquvi  kuchayib  dehqonlar  ahvoli  ogʻirlashgan  edi. 

Mil. av. 594 yilda savdogarlar aristokratiyasidan Solon arxont (hokim) boʻldi. U 

Afinada  ijtimoiysiyosiy  tuzumni  tubdan  oʻzgartiradigan  islohotlar  oʻtkazdi. 

Qarzlarni  bekor  qildi,  qarz  tufayli  qul  qilib  sotishni  taqiqladi,  urugʻchilik 

munosabatlariga uzil-kesil zarba berdi. Siyosiy huquq va lavozimlar kishilarning 

mol-mulkiga  qarab  belgilanadigan  boʻldi.  Aristokrat  naslidan  boʻlgan  Pisistrat 

oʻz  tarafdorlari  va  yollanma  askarlariga  tayanib,  miloddan  avvalgi  560  yilda 

oʻzini  Attika  dehqonlarining  dohiysi  deb  eʼlon  qildi  va  Afinaning  mustabid 

hokimi  boʻlib  oldi.  Pisistrat  oʻziga  qarshi  boʻlgan  aristokratlarning  yerlarini 

tortib  olib  dehqonlarga  ulashib  berdi,  ularga  davlat  hisobidan  pul  qarz  berishni 

joriy etdi. Pisistrat davrida Afinada savdo munosabatlari rivoj-landi, ibodatxona 

va boshqa qasrlar qurildi, suv quvuri oʻtkazildi. 

Mil. avv. XII asrda Janubiy Yunonis ton  (Lakonika) hududiga d oriylar qabilasi 

bostirib  kirdi.  Ular  Sparta  shahar-davlatiga  asos  soldi-  lar.  Sparta  eng  yirik 

yunon davlatlaridan biriga aylandi. Spartaliklar qulga aylantirgan mahal- 

liy aholi – ilotlar ham aslida yunonlar bo’lib, ular bilan bir tilda so’zlashgan. 

Ilotlar spartaliklardan qattiq nafratlanar edi.  Bunday sharoitda o’z hukmronligini 

faqat kuch  bilan saqlab qolish mumkin bo’lgan. Shuning  uchun ham spartaliklar 

o’z davlatlarida  alohi-  da  shart-sharoitlar  yaratdilar,  jumladan,  ham-  ma  qat‘iy 

intizomga  amal  qilar,  yengilganlar 

shafqatsiz  jazolanardi.  Sparta  urushga 

---

 

 

tayyorgarlik ko’rayotgan bir shaharga o’xshab qolgan. Chet elliklar Spartaga 

kiritilmagan. Savdo-sotiq sust rivojlangan, san‘at asarlari, chiroyli ibodatxonalar 

ham bo’lmagan.   Hamma  uylar  bir-biriga  o’xshatib  qurilgan.    Ilotlar kichik- 

kichik qishloqlarda yashagan- lar. Ular butun boshli davlatning mulki hisob- 

lanardilar.  Ilotlar  alohida  spartaliklar  oilasi 

yeriga  ishlov  berib,  chorvani 

boqishgan va boshqa majburiyatlarni bajarishgan. Spar- taliklar esa faqat jangchi 

edilar.  Ular  deh-    qonchilik  bilan   ham,   chorvachilik     bilan   ham 

shug’ullanmaganlar. Ilotlardan  tashqari  Spartada  to’la-to’kis 

huquqlarga ega 

bo’lmagan, shaxsan ozod  kishilar – perieklar ham yashagan. Qadimgi Spartada 

kuchli  va  chidamli   jangchilar  nihoyatda  qadrlangan.  Bolalar    ancha qattiq 

sharoitda voyaga yetishgan. Sparta maktablarida bolalarni harbiy ishlarga 

o’rgatib   bo’lajak   jangchilar   va   Spartaning   so-  diq  himoyachilari   etib 

tarbiyalashardi.  Spar-   talik  o’smirlar  ota-onalaridan alohida  yasha 

ganlar. 

Yigirma  yoshga  to’lgan  hamma  yigitlar  jangchi  qo’shinlariga  qabul  qilinib, 

qo’shinda  keksa yoshga qadar xizmat qilganlar. 

2. Mahmud G’aznaviy haqida ma‟lumot bering. 

Mahmud G’aznaviy davrida (997–1030) esa uning hududi kengayib,  Sharqning 

eng qudratli davlatlaridan biriga aylangan. Somoniylar sulolasi barham topgach, 

Mahmud  G’aznaviy  Xuroson  hududlarini,  so’ng  Xorazm  davlatini  (1017)  ham 

o’z saltanatiga qo’shib olgan. 

 

3. “Dukchi” atamasiga izoh bering.