1. Bosma va ommaviy axborot vositalari. Aholining axborotga bo`lgan ehtiyoji

2-mavzu: jahon media va axborot makonida raqobat muhiti. Reja: Bosma va ommaviy axborot vositalari. Aholining axborotga bo`lgan ehtiyoji

---

---

2-MAVZU: JAHON MEDIA VA AXBOROT MAKONIDA RAQOBAT 
MUHITI. 
Reja: 
1. Bosma va ommaviy axborot vositalari.
2.Aholining axborotga bo`lgan ehtiyoji. 
3.Matbuotda so`z va axborot olish erkinligi.
4.Axborotning inson ongiga ta`sir muammolari. 

Bugungi kunda yoshlar mediadan juda keng va faol foydalanmoqda. Ular

ijtimoiy tarmoqlarga uyali telefon orqali suratlar yuboradi, turli yangiliklarga
munosabat bildiradi, doimiy ravishda virtual makonda muloqotga kirishadi. Agar
kattalar ish vaqtini dam olish vaqtidan ajratishga majbur bo’lsa, yoshlar onlayn va
offlayn tartibdagi faoliyat o’rtasiga chegara tortish zaruratini his etmaydi. Global
tarmoqdan yosh avlod vakillari dunyoning turli mintaqalarida yashaydigan insonlar
bilan muloqotga kirishish uchun foydalanadi. Ular vizual va kommunikativ
madaniyatning yangi toifasi vakillaridir. Hozirgi kunda jahonda yuz berayotgan
voqealar qisqa fursat ichida zamonaviy ommaviy axborot vositalari ta'sirida boshqa
davlatlarga tarqalmoqda. OAV orqali amalga oshiriladigan va katta mablag‘ talab
qilmaydigan g‘oyaviy ta’sir va tazyiqning o‘ziga xosligi shundaki u o‘quvchi,
tinglovchi yoki tomoshabinga sezdirilmasdan amalga oshiriladi va bevosita
qurbonlarni keltirib chiqarmaydi. Axborot dushmanni yo‘q qilmagan, katta
xarajatni talab qilmagan holda yuqori samara beradi. Bunda g‘oyaviy ta’sir
yo‘naltirilgan mamlakatlar aholisining xohish-istaklari, mentaliteti, mavjud
muammolari jiddiy o‘rganilgan holda asosiy diqqat kishilar ongi va
dunyoqarashiga ta’sir ko‘rsatishga, shakllangan qadriyatlarni o‘zgartirishga,
ularning regulyatorlik rolini kamaytirishga yoki butunlay yo‘qqa chiqarishga
qaratiladi. Bunday ta’sir o‘tkazishda davriy nashrlar tadrijiylik, radio va televidenie
fragmentli uzatish usullaridan ustalik bilan foydalanishmoqda.
Internet bugungi axborot makonining muhim bo‘g‘iniga aylandi. Hozirda
internetdan nafaqat kompyuter tarmog‘i, balki kosmik aloqa yo‘ldoshlari,
radiosignal, kabel televideniesi, telefon, uyali aloqa orqali ham foydalanish

---

---

mumkin. Internet kishilar hayotining ajralmas qismiga aylanib bormoqda. Bugungi

kunda 1 milliard 250 million kishi u yoki bu darajada undan foydalanishi ham
mazkur fikrlarning to‘g‘riligini tasdiqlaydi. Buning oqibatida, mintaqa xavfsizligi
va barqarorligiga jiddiy tahdidlar vujudga kelmoqda. Shunindek, inson ongini
zaharlashga qaratilgan, ularning ruhiyatida agressivlik, tajavvuzkorli, vahshiylik
kabi illatlarni uyg'otadigan turli yot g'oyalarning, milliy mentalitetimizga, urf- odat,
an'analarimnizga umuman mos kelmaydigan odatlar, pornografik axborotlar, turli
xil yolg'on ma'lumotlar, mish-mishlarni tarqatiloyotgani insonni ogohlikka
chorlaydi. Shu bilan birgalikdagi, insoniyat hayotiga qarshi qaratilgan noan'anaviy
tahdidlar: xalqaro terrorizm, diniy ekstrimizm va fundamentalism, noqonuniy qurol
savdosi kundan-kunga milliy, mintaqaviy hamda xalqaro xavfsizlikka xavf
solmoqda. I.A.Karimov o'zlarining "Yuksak ma'naviyat - yengilmas kuch" kitobida
- "Bugungi zamonda mafkura poligonlari yadro poligonlaridan ham ko'proq kuchga
ega. Bu masalaning kishini doimo ogoh bo'lishga undovchi tomoni shundaki, agar
harbiy, iqtisodiy, siyosiy tazyiq bo'lsa, buni sezish, ko'rish, oldini olish mumkin,
ammo mafkuraviy tazyiqni, uning ta'siri va oqibatlarini tezda ilg'ab yetish
nihoyatda qiyin", - degan fikrlari orqali ma'naviy tahdidlar hamda mafkuraviy
tazyiqlar qanchalik kuchga ega ekanligini bayon qilganlar. Darhaqiqat, ma'naviy
tahdidlar qurol-yarog' urushlaridan ming marotaba xavfliroq ekanligiga guvoh
bo'lmoqdamiz. Globallashuvning avj olib ketishi, "Ommaviy madaniyat"ning keng
yoyilishi har bir millatga xos bo'lgan milliy an'analarning, urf-odatlarning, millat
o'zligining, millat madaniyatining yo'qolib ketishi xavfini yuzaga keltirmoqda.
Millat o'zligining tanazzulga yuz tutushi millatning yo'qolishidir. Demak, milliy
madaniyat, an'analar xalqning xalq sifatida, millatni millat sifatida

---

---

yuksalishi uchun asosiy omildir. Bugungi kunda insonlarning internetdan,

ommaviy axborot vositalaridan noto'g'ri foydalanishi, har xil zarali axborotlarni
qabul qilishi o'zlari bilmagan holatda diniy ekstremizm, terrorizm, fundamentalism,
fanatizm kayfiyatidagi turli oqimlarga kirib qolishiga , "Ommaviy madaniyat" ta'siri
natijasida yoshlarimiz turli ajnabiy kiyimlarni kiyishga, "o'z imidj"larini yaratishga,
qizlarimizda o'zbek ayoliga xos bo'lmagan odatlarning avj olishiga va shu kabi
axloqqa zid qoidalarni o'zlariga tegishli deb hisoblashiga, hali ongi-tafakkuri
shakllanmagan bolalarning pornografiyaga ishqiboz bo'lib qolishiga olib kelmoqda.
Bu esa, milliy mentalitetni yo'qolib borishiga, insonlarning ma'naviy dunyoqarashi
qasshoqlashishiga, o'zligini unitib, manqurtga aylanishiga zamin yaratmoqda.
Ma'naviy tahdidlarga qarshi kurashish uchun, avvalo, insonlarda turli manaviy
dunyosini buzuvchi, zararlovchi buzg'unchi g'oyalarga qarshi kurashish qobig'ini -
mafkuraviy immunitetni rivojlantirish zarur. Shuningdek, ta'lim-tarbiyani to'g'ri
yo'lga qo'ya olsak, yoshlarimizni ommaviy axborot vositalaridan foydalinishini
doimiy nazorat qilib borsak ma'naviy tahdidlarga qarshi samarali kurashgan
bo'lamiz. OAV bu so‘z, obrazlar, musiqa va shu kabi shakllarda axborotlarning
tezlikda uzatilishi va ommaviy tarqatilishini ta’minlashga xizmat qiladi. Bunday
vositalarga ommaviylik, davriylik, tinglovchi yoki o‘quvchilar auditoriyasining
kengligi kabi xususiyatlar xosdir. SHu nuqtai nazardan qaraganda, hozirgi davrda
OAV imkoniyati va qamrovining keskin darajada o‘sganini qayd etish lozim.
OAVning qamrov darajasi, boshqacha aytganda, mahalliy, umummilliy,
mintaqaviy yoki xalqaro (global) miqyosda faoliyat ko‘rsatishi ham uning ta’sir
doirasini
ko‘rsatuvchi
omillardan
biri
hisoblanadi.