1. Əməliyyat sistemi haqqında anlayış

Windows  Explorer  (Windows  bələdçi)  -  əmrinin  üzərində  mausun  sıxılması  nəticəsində 

qovluqlar üzrə hərəkət etmə üçün nəzərdə tutulmuş xüsusi qovluq pəncərəsi açılır.  

Windows  Explorer  (Windows  bələdçisi,  Проводник)  xidməti  proqram  olub,  fayl  dispetçerləri 

kateqoriyasına  aiddir.  WINDOWS  EXPLORER  kompüterin  fayl  strukturu  üzrə  naviqasiyası 

(naviqasiyanın məqsədi lazımi qovluğa və onun içindəkilərə müraciəti təmin etməkdir.Fayl strukturu 

---

 

23 

 

ilə naviqasiya bələdcinin sol panelində aparılır.) və xidməti üçün, yəni fayl və qovluqlarla işləmək üçün 

nəzərdə tutulmuş xüsusi xidmətediсi proqramdır. 

Fayl və qovluqlarla işlərin təşkili dedikdə onların yaradılması, faylların və qovluqların disketə, işçi 

masaya  və  başqa  kataloqlara  göndərilməsi,  surətinin  köçürülməsi,  yerinin  və  adının  dəyişdirilməsi, 

silinməsi,  fayl  və  qovluq  haqqında  məlumatların  ekrana  çıxarılması  və  s.  başa  düşülür.  Bu  işlərin 

səmərəli təşkili birinci növbədə bu məqsədlə yaradılmış texnologiyadan asılıdır. Belə texnologiyalara 

nümunə kimi Windows Explorer proqramını göstərmək olar. 

Windows Explorer proqramını yükləmək üçün: 

1.Пуск (Start) → Программы (Programs) → Стандартные → Проводник (Windows Explorer).  

2.Пуск (Start) → Kontekst menyu → Проводник (Windows Explorer).  

3.Мой компьютер → Kontekst menyu → Проводник (Windows Explorer). 

 4.İstənilən qovluq açılır → Alətlər panelində «Папки» düyməsi basılır. 

Windows Explorer  proqramı yükləndikdə ekrana  onun eyni adlı pəncərəsi çıxır. Bu pəncərə  iki 

paneldən: sol (qovluqlar paneli) və sağ (qovluğun tərkibini göstərən panel) panellərdən ibarətdir. Sol 

paneldə qovluqların adları yerləşir. Həmin adların qarşısında bəzən “+”, bəzən isə “-“ işarəsi olur. “+” 

işarəsi bu qovluğun içərisində digər alt qovluqların olmasını, “-“ işarəsi isə bu qovluğun açıq olmasını 

göstərir. 

Windows Explorer pəncərəsinin sol panelindəki qovluqlarından yalnız biri açıq ola bilər. Qovluğu 

açmaq üçün mausun sol düyməsini onun adının üzərində sıxmaq lazımdır. Pəncərənin sağ hissəsindəki 

panelində açıq olan qovluqdakı elementlərin - fayl və qovluqların siyahısı verilir. 

 

51.  Fayl və onun tipləri. 

Fayl 

– informasiyanın diskdə

  tutduğu  yerdir.

  Yaddaşın  müəyyən  hissəsində  bir  ad  altında  qeyd 

olunaraq  saxlanılan  verilənlər  yığımına  fayl  deyilir.  Komputerdə  yazılıb  saxlanılan  və  istifadə  edilən 

bütün  mövcud  informasiyalar  (mətnlər,  sənədlər,  proqramlar,şəkillər,elektron  cədvəllər  və.s) 

fayllarda saxlanılır. Kompüter

 üçün faylın adının böyük və ya kiçik hərflərlə yazılmasının fərqi yoxdur. 

Faylın adı ən çoxu 255 simvoldan ibarət ola bilər, ancaq çalışmaq lazımdır ki, o, yetərincə qısa olsun. 

Faylın adında  * / : < > ? \ | “ simvollarından istifadə etməyin. Həmin simvolların hər birinin əməliyyat 

sistemi üçün xüsusi anlamı var.  

 

İki cür fayllar olur: 

1. 

Sistem

 faylları – dəyişməyən fayllar, yalnız əlavələrin və əməliyyat sistemlərinin versiyaları 

digərlərilə əvəz olunduqda dəyişilirlər (*.sys). 

2. 

İnformasiya

 faylları – dəyişilməyə məruz qalan fayllar, məsələn: 

---

 

24 

 



 

mətn

 redaktorlarında yaradılan fayllar (*.doc, *.odt, *.txt), 



 

verilənlər bazasın

ın faylları (*.mdb, *.odb), 



 

elektron cədvəll

ərinin faylları (*.xls, *.ods), 



 

mediya

-fayllar (səs faylları: *.wav, *.mp3, *.ogg, *.midi, *.au, video-fayllar: *.avi, *.mov), 



 

qrafik fayllar

 (*.jpg, *.gif, *.bmp, *.tif, *.png), 



 

prezentasiyalar

 (*.ppt, *.pps, *.odp), 



 

web-fayllar

 (*.htm, *.html), 



 

konfiqurasiya

 faylları (sistem reestr, 

DHCP

, 

WINS

, 

DNS

 və Active Directory verilənləri). 

Hər bir fayl yarandığı 

proqramdan

 asılı olaraq xüsusi formata (genişləndiriciyə) malikdir. 

Hər  bir  faylın  öz  unikal  adı  və  ünvanı  vardır. 

Ünvan

 faylın  harada  yerləşdiyini  göstərir.  Eyni 

məqsədli faylları qovluqlarda quruplaşdırırlar. Bu istifadəçiyə bu və ya digər faylı tez axtarıb-tapmağa 

imkan verir. 

 

52.  Fayl üzərində aparılan əməliyyatlar